An difríocht idir athruithe ar: "An Ultais"

Content deleted Content added
m Bot: Fixing redirects
Tyuiop (plé | dréachtaí)
No edit summary
Líne 1:
[[Íomhá:Ulster Scots flag.gif|mion]]
[[Teanga (cumarsáid)|Teanga]] [[An Ghearmáinis|Gearmáinice]] nó canúint, de chuid an [[Bhéarla]] nó na h[[An Albainis|Albainise]], í an '''Ultais''' (ainmneacha eile a chonacthas ar na meáin Ghaeilge is ea iad '''Albainis Uladh''' agus an '''UIlainnis''') a labhraítear go príomha i gceantair thuaithe in oirthuaisceart an [[Contae an Dúin|Dúin]], i g[[Contae Aontroma]], in oirthear [[Contae Dhoire|Chontae Dhoire]] agus in oirthear [[Contae Dhún na nGall|Dhún na nGall]]. Is léir go bhfuil an t-ainm "Ultais" bunaithe ar an ainm "Ullans" (a chum an polaiteoir Aontachtach [[Ian Adamson]] sna 80í[[1980idí]]. Tugann cainteoirí traidisiúnta "Scotch" ar a gcanúint.
[[Íomhá:Ulster-Scots speakers in the 2011 census in Northern Ireland.png|clé|mion]]
 
== Stair ==
De ghnáth aithnítear cúig chanúint san Albainis, .i. Albainis Lárnach, Albainis an Tuaiscirt (a dtugtar "Doric" uirthi in amanna), Albainis na nOileán (Inse Orc agus Sealtainn), Albainis an Deiscirt, agus Albainis Uladh nó an Ultais. Is í Albainis Lárnach an chanúint a úsáideann dhá thrian de na cainteoirí. Scríobh an chuid is mó de na mórscríbhneoirí Albainise sa chanúint seo fosta, mar shampla, Allan Ramsay, Robert Fergusson, Robert Burns, agus R. L. Stevenson. Tá cás i bhfad níos láidre ag Albainis na nOileán agus Albainis an Tuaiscirt a bheith aitheanta mar theangacha ar leith ná atá ag Albainis Uladh.
[[Íomhá:Ulster Scots sham thistle icon.png|mion]]
De ghnáth aithnítear cúig chanúint san Albainis, .i. Albainis Lárnach, Albainis an Tuaiscirt (a dtugtar "Doric" uirthi in amanna), Albainis na nOileán (Inse Orc agus Sealtainn), Albainis an Deiscirt, agus Albainis Uladh nó an Ultais. Is í Albainis Lárnach an chanúint a úsáideann dhá thrian de na cainteoirí. Scríobh an chuid is mó de na mórscríbhneoirímór[[Scríbhneoir|scríbhneoirí]] Albainise sa chanúint seo fosta, mar shampla, Allan Ramsay, Robert Fergusson, Robert Burns, agus R. L. Stevenson. Tá cás i bhfad níos láidre ag Albainis na nOileán agus Albainis an Tuaiscirt a bheith aitheanta mar theangacha ar leith ná atá ag Albainis Uladh.
 
Má ghlactar leis an Ultais mar theanga ar leith, is féidir a rá gur teanga Gearmáinice atá ann, cosúil leis an mBéarla, [[an Ollainnis]], [[an Ghearmáinis]] agus na teangacha [[Lochlannaigh|Lochlannacha]]. Mar sin, tá sí cosúil leo ar go leor bealaí.
[[Íomhá:Street sign, Ballyhalbert - geograph.org.uk - 184556.jpg|clé|mion]]
 
Bhí an Albainis á labhairt i gcúirt Ríocht na hAlban ón [[14ú haois]] go dtí an [[17ú haois]] (ba é [[Séarlas II, Rí Shasana, na hÉireann agus na hAlban|Séarlas II]] an rí deireanach a raibh blas [[Albain|Albanach]] aige). Tháinig an teanga go h[[Éire|Éirinn]] in aimsir na bPlandálacha, ach tháinig an grúpa is mó le linn na 1690í1690idí, am a raibh gorta in Albain.
[[Íomhá:English dialects in Ulster contrast including Drum.png|clé|mion]]
 
== Stadás ==
Is cineál nó leagan réigiúnach den Albainis í an Ultais agus sainmhínítear í i reachtaíocht feidhmithe Chomhaontú Bhéal Feirste (Aoine an Chéasta) mar “an cineál Albainise a fhaightear i gcodanna de Thuaisceart Éireann agus i nDún na nGall”.
 
Line 12 ⟶ 18:
 
Fuair an dá leagan den Albainis a lán focal ar iasacht ó [[Gaeilge na hAlban|Ghaeilge na hAlban]], ach is léir nach [[teangacha Gaelacha]] iad. De réir taighde a rinne Derrick McClure i 1995 agus Caroline Macafee i 1997, is focail Cheilteacha iad 0.8% de na focail san Albainis (d'fhéadfadh an figiúr seo a bheith rud beag ní b'airde i gcás na hUltaise).
[[Íomhá:Ulster Irish vowel chart.png|mion]]
 
== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.ulsterscotsagency.com The Ulster-Scots Agency (''Tha Boord o Ulstèr-Scotch'')]
 
[[Íomhá:Troubled Images Exhibition, Belfast, August 2010 (64).JPG|clé|mion]]
[[Íomhá:Looking for the "Cludgies"^ - geograph.org.uk - 637820.jpg|mion]]
[[Íomhá:Multilingual sign Department Culture Leisure Arts Northern Ireland.jpg|mion]]
 
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Ultais, An}}
 
[[Catagóir:Teangacha Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:Teangacha na hÉireann]]
[[Catagóir:Ultais]]