An difríocht idir athruithe ar: "Vlaidímír Leinín"

Ceannaire agus réabhlóidí[[Réabhlóid]]í [[Cumannachas|Cumannach]] as [[an Rúis]] ab ea '''Vlaidímír Ílíts Leinín''' ([[Rúisis]]: Влади́мир Ильи́ч Ле́нин), nó '''Leinín''' de gnáth ([[22 Aibreán]], [[1870]] – [[21 Eanáir]], [[1924]]). Ceannaire an pháirtí [[Bhoilséivigh]] ab ea é chomh maith, agus an chéad cheannaire ar [[Aontas na Sóivéadach]] tar éis [[Réabhlóid Dheireadh Fómhair]] sa bhliain [[1917]].

Saolaíodh Vlaidímír Ílídts Úliánov in [[Simbirsk]], cathair cois abhainn [[Volga]]. D'athraigh sé a shloinne ó Úliánov (Rúisis: Улья́нов) go Leinín níos déanaí, ach níl aon eolas ann maidir leis an bhfáth ar roghnaigh sé an t-ainm Leinín. Is tuairim amháin é gur thóg sé an t-ainm ón abhainn [[Lena]], ach níor fhág Leinín aon eolas cinnte faoi seo.

Mac le h[[IlyahIlya Nikolaevich Ulyanov]] ([[1831]] - [[1886]]) ab ea é, oibrí státseirbhíse a bhí i bhfabhar le daonlathas agus oideachas saor. Bhí máthair liobrálach ag Leinín, [[Maria Alexandrovna Blank]] ([[1835]] - [[1916]]). Bhí dúchas measctha aige; [[An Ghearmáin|Gearmánach]], [[An Chailmíc|Cailmíc]] agus [[Giúdachas|Giúdach]]. Ba bhall den [[Eaglais Ceartchreideamh Rúiseach]] é.

Mac léinn cliste ab ea Leinín, agus bhí suim aige i [[Laidin]] agus [[Gréigis]]. Bhí dhá thubaiste i saol Leinín mar bhuachaill óg, agus bhí tionchar mór acu air. Ar dtús, fuair a athair bás sa bhliain [[1886]]. An bhliain ina dhiaidh, crochadh a dheartháir [[Alexander Ulyanov]] mar ghlac sé páirt i scéim chun [[Sár]] [[Alastar III]] a mharú. D'athraigh na h-eachtraí seo saol Leinín go deo, agus as seo amach bhí dearcadh réabhlóideach aige.
[[Íomhá:18951200-lenin-karteikarte-ochrana (cropped).jpg|clé|mion|cime sa bhliain 1896]]
Thosaigh sé ag déanamh staidéar ar obair [[Karl Marx]] agus [[Nikolai Chernyshevsky]], agus ag iarraidh scéim Marxachas a chur le chéile chun réabhlóid rathúil a fháil. Sa bhliain [[1887]], d'fhág sé an mheánscoil agus chuaigh sé isteach in [[Ollscoil na Cazáine]]. Thosaigh sé ag glacadh páirt in agóide mic léinne, agus mar thoradh cuireadh amach as an ollscoil é i mí Nollaig 1887. [[Íomhá:Lenin-1895-mugshot.jpg|200px|thumb|Leinín faoi ghlas i 1895.|alt=|clé]]Seoladh amach é ar dheoraíocht, ach tháinig Leinín ar ais go Kazan i [[1888]], agus thosaigh sé ag buaileadh leis na ngrúpaí Marxacha. Sa bhliain [[1889]], bhog Léinin chun chónaigh i [[Samara]], agus i [[1890]] d'aistrigh sé ''Forógra an Páirtí Cumannach'' go Rúisis. Cé go raibh sé amach as Ollscoil Kazan, lean Leinín ar aghaidh ag staidéar [[dlí]] ina aonar. Fuair sé na grádaí is fearr sa rang, agus bronnadh céim agus ceadúnas dlí air ón [[Ollscoil Chathair Pheadair]] i [[1891]].

Thosaigh Leinín ag obair ina chabhróir do dhlíodóir i Samara, agus ansin chuaigh sé go dtí [[Cathair Pheadair]] i [[1893]]. Léigh sé Marx do dhaoine anseo, agus shocraigh sé cruinnithe leis na h-oibrithe. Thosaigh sé ag úsáid an t-ainm Leinín ag an am seo, agus ba cheannaire é ar na Daonlathaí Sóisialta Chathair Pheadair. D'fhoilsigh Leinín a chéad obair, agus chuaigh sé ar a chéad turas thar lear i [[1895]] nuair a chuaigh sé go dtí [[an Eilvéis]]. Bhuail sé le [[Georgi Plekhanov]], agus a ghrúpa "Emancipation of Labour". Chuaigh sé go dtí [[Beirlín]] agus [[Páras]] chomh maith. Nuair a fhill Leinín abhaile go Cathair Pheadair, bhunaigh sé Conradh Gleic don Saoirse an Lucht Oibre. Sheol sé amach páipéir réabhlóideacha, agus cuireadh é i bpríosún ar [[7 Nollaig]], 1895. Seoladh é go dtí [[Shushenskoye]] na [[An tSibéir|Sibéire]] ar feadh trí bliana.

[[Íomhá:Lenin-1895-mugshotVladimirUlyanovLenin.jpgJPG|200pxclé|thumbmion|Leinín faoi ghlas i 1895.1900]]

Ag an am céanna, thosaigh Leinín ag eagrú na m[[Boilséiveach]]mBoilséiveach i b[[PáirtíbPáirtí Daonlathach Sóisialta na nOibrithe]]. Ciallaíonn Boilséiveach "móramh", agus [[Meinséiveach]] "mionlach". Rugadh na téarmaí nua ag an [[Dara Comhdháil Páirtí]] i [[1903]], nuair a rinneadh vótáil ar treo an pháirtí as seo amach. Go bunúsach, thacaigh na Boilséivigh an lámh láidir a úsáid agus bhí na Meinséivaigh i gcoinne. Bhuaigh Leinín agus na Boilséivigh, ach chaill sé roinnt tacaíocht agus d´fhág sé Iskra ar [[1 Samhain]]. Chuir sé bun ar nuachtán nua ina áit, ''[[Vperyod!]]'' (Ar aghaidh!) sa Ghinéiv i [[1905]]. Chuaigh Leinín go dtí [[an Fhionlainn]] i [[1907]], mar bhí imní air nach raibh sé sábháilte san Rúis. Lean sé ar aghaidh ag scríobh i gcónaí, d’fhoilsíodh ''Materialism and Empirio-Criticism'' i [[Moscó]] i [[1908]]. Chuaigh sé go dtí an Eilvéis arís, agus go dtí [[An Fhrainc]]. I [[1912]], chuaigh sé go dtí Kraków chun obair leis an páipéar Boilséiveach ''[[Pravda]]'' (Fírinne). Bunaíodh an páirtí nua Boilséiveach i b[[Prág]]. Cuireadh cosc ar Pravda san Rúis i gceann tamaill.

Mar gheall ar an réabhlóid san Rúis i 1905 agus [[1906]], d’aontaigh an Sár parlaimint nua a bhunaigh sa tír. Ní raibh a lán cumhacht ag an bparlaimint nua, ach bhí Leinín ábalta é a úsáid chun a smaointe a scar amach. Bhí cruinniú acu i g[[Kraków]] i [[1914]] chun scéim a chruthaigh, ach bhris amach [[an Chéad Chogadh Domhanda]] agus chuir na h-[[An Ostair|Ostaraigh]] Leinín i bpríosún. Bhí sé ábalta dul ar ais go dtí an Eilvéis, an t-aon tír amháin a bhí [[neodrach]]. Thosaigh sé ag scríobh arís, agus d’iarr sé ar na Boilséivigh fanacht amach as an gcogadh, mar ba phlota caipitlíoch é chun na margaidh a rialaigh. Mar thoradh, dhiúltaigh gach Boilséiveach san Rúis an cogadh a thacaigh. Ghlac Leinín páirt den fhrithchogadh comhdháil i [[Zimmerwald]] i [[1915]].

Thosaigh an chéad céim den réabhlóid, [[Réabhlóid na Feabhra]] i [[1917]], nuair a bhí éirí amach i gCathair Pheadair. Thug Sár [[Nioclás II]] a chumhacht suas, agus tháinig an [[Rialtas Sealadach]] isteach ina áit, le h[[Alexander Kerensky]] mar cheannaire. Cháin Leinín an rialtas liobrálach nua i bPravda ar [[16 Aibreán]], agus dúirt sé gur ba cheart réabhlóid sóisialach a eagrú. Fuair sé cabhair ó rialtas na Gearmáine, a bhí ag troid i gcoinne an Rúis sa chogadh. Thóg siad é agus a bhean ar ais san Rúis faoi rún. Shroich sé Cathair Pheadair ar 16 Aibreán, agus bhí slua mór tacaithe ag fanacht leis ag an [[Stáisiún Traenach na Fionlainne]] sa chathair. Chuaigh Leinín go díreach go dtí Cathair Pheadair agus ghlac sé páirt san chéad éirí amach i mí Iúil. Theip ar an t-éirí amach, agus bhí ar Leinín éalaigh go dtí an Fhionlainn arís. Ach bhí a lán tacaíocht aige fós san Rúis, agus tháinig Leinín ar ais go dtí Cathair Pheadair i mí Deireadh Fómhair agus thosaigh an [[Réabhlóid Dheireadh Fómhair]]. Bhuaigh na Boilséivigh, agus scriosadh an Rialtas Sealadach ar an [[7 Samhain]], 1917. Bhunaigh sé rialtas na n-oibrithe ar an [[8 Samhain]], agus bronnadh an teideal "''Cathaoirleach Choiste Choimeasáir na bpobail''" ar Leinín.

Bhailigh Leinín na grúpaí réabhlóideacha go léir le chéile, chun an [[Páirtí Cumannach]] a chruthú. Thosaigh sé ag eagrú eacnamaíocht na Rúise ar smaointe Marx, agus shínigh sé an [[Conradh Brest-Litovsk]] chun deireadh a chur leis an gcogadh. I mí Lúnasa [[1918]], thóg sé an t-ordú chun Sár [[Nioclás II]] agus a chlann ar fad a chuir chun báis, mar bhí tacaíocht acu ó na [[Bánaigh]] (Meinséivigh) fós. Ar [[30 Lúnasa]], rinne [[Fanya Kaplan]] ón [[Páirtí Réabhlóideach Sóisialach]] iarracht Leinín a mharaigh, ach tháinig Leinín slán as. Mar thoradh, thosaigh Leinín [[An Sceimhle Dearg]], agus bailíodh gach duine a bhí ina “namhaid an stát” agus seoladh iad go bpríosún.

Bhí na Bánaigh fós i gcoinne Leinín, agus bhí a lán tacaíocht acu. Bhí air Leinín an t-[[Arm Dearg]] a eagrú, agus briseadh amach an [[Cogadh Cathartha an Rúis|cogadh cathartha]] i 1917. Bhí tionchar dona ag an chogadh ar an eacnamaíocht agus bhí gorta i gceann tamall. Mar thoradh, bhunaigh Léinin an [[Scéim Eacnamaíochta Nua]], scéim a bhí beagnach caipitlíoch. I mí Bealtaine [[1922]], bhí stróc ag Leinín, agus d’fhágadh roinnt beagnach pairilis air.

Ag an am céanna, bhí cumhacht [[Ióisiaf Stailín]] ag fás freisin. Thacaigh Stailín Leinín ar dtús, agus bhí Leinín sásta le obair Stailín i rith an chogaidh chathartha. Ach i gceann tamaill, chonaic Leinín gurb duine contúirteach é Stailín, agus rinne sé iarracht é a chur as an [[rialtas]].

LeanI mí Bealtaine [[1922]], bhuail stróc Leinín, agus cuireadh pairilis air. Ach lean Leinín ar aghaidh ag obair agus ag scríobh. do dtí anFuair deireadh. Bhísé stróc aige arís i mí Nollaig 1922, agus bhí air éirí as an pholaitíocht. I mí Márta [[1923]], bhíbhuail stróc eile aigeé, agus bhí air fanacht sa leaba agus ní raibh sé ábalta caint. Fuair sé bás ar 21 Eanáir, 1924.

{{Reflist}}{{Ceannairí na Rúise}}