An difríocht idir athruithe ar: "Ríocht (bitheolaíocht)"

Content deleted Content added
Dexbot (plé | dréachtaí)
m Removing Link GA template (handled by wikidata)
No edit summary
Líne 1:
Sa [[tacsanomaíocht]], aicmítear [[orgánach|orgánaigh]] de réir a gcosúlachtaí. Is í an '''Ríocht''' (nó '''Regnum''') an rang tacsanomaíochta is airde (de réir staire), nó (sa Chóras Trí-fhearainn) an rang faoi bhun [[Fearann|Fhearainn]].
[[Íomhá:Rangú.png|right|180px]]
Tá an Ríocht roinnte i ngrúpaí níos lú, a ghlaoitear [[fíleam|fílim]] (''phyla'') orthu (nó i gcomhthéacsanna áirithe [[Roinn|Ranna]]). Faoi láthair, i dtéacsleabhair Mheiriceánacha, úsaidtear an '"Córas Sé Ríocht'", mar a leanas: [[Ainmhí|Animalia]], [[Planda|Plantae]], [[Fungas|Fungi]], [[Prótaisteach|Protoctista]], [[Aircéach|Archaea]], agus [[Baictéir|Eubacteria]]. Úsáideann Éire, an Ríocht Aontaithe agus an Astráil, srl. an '"Córas Cúig Ríocht';" ([[Ainmhí|Animalia]], [[Planda|Plantae]], [[Fungas|Fungi]], [[Prótaisteach|Protista]], agus [[Prócarót|Prokaryota]] nó [[Monera]]). Ba é an [[éiceolaí|t-éiceolaí]] [[Robert Whittaker]], a chum an córas seo, sa bhliain 1969.
Tá an Ríocht roinnte i ngrúpaí níos lú, a ghlaoitear [[fíleam|fílim]] (''phyla'') orthu
(nó i gcomhthéacsanna áirithe [[Roinn|Ranna]]). Faoi láthair, i dtéacsleabhair Mheiriceánacha, úsaidtear an 'Córas Sé Ríocht', mar a leanas: [[Ainmhí|Animalia]], [[Planda|Plantae]], [[Fungas|Fungi]], [[Prótaisteach|Protoctista]], [[Aircéach|Archaea]], agus [[Baictéir|Eubacteria]]. Úsáideann Éire, an Ríocht Aontaithe agus an Astráil, srl. an 'Córas Cúig Ríocht'; ([[Ainmhí|Animalia]], [[Planda|Plantae]], [[Fungas|Fungi]], [[Prótaisteach|Protista]], agus [[Prócarót|Prokaryota]] nó [[Monera]]). Ba é an [[éiceolaí|t-éiceolaí]] [[Robert Whittaker]], a chum an córas seo, sa bhliain 1969.
 
Rinne [[Carolus Linnaeus]] (1707-177801778), an [[luibheolaí]] [[An tSualainn|Sualannach]], a chum aicmiú na n-orgánach, idirdhealú idir dhá ríocht d'orgánaigh beo mar shampla, [[Ainmhí|Animalia]] le ríocht na n-ainmhithe, agus [[Planda|Vegetabilia]] do ríocht na bplandaí. Roinn Linnaeus gach ríocht i ranganna, níos déanaí i bhFílim nó [[phyla]] i gcóir ainmhithe agus rannóga na bplándaí.
 
De réir a chéile, dealraíodh cé chomh tábhachtach is atá an t-idirdhealú prokaryote/eukaryote, agus chuir [[Stanier]] agus [[van Niel]] moltaí [[Edouard Chatton]], chun cinn ins na seascaidí.
 
== Cúig Ríocht ==
D'aithin [[Robert Whittaker]] na [[Fungi]] ( '''Fungais''' sa Ghaeilge) mar ríocht sa bhreis. Mar gheall ar sin, mhol sé, sa bhliain 1968, '''an córas cúig ríocht'''.
 
Bhí tóir ar an córas nua seo, ach go háirithe san Eoraip agus le mionleasú tá sé fós i réim i measc an lucht léinn, nó tá sé in úsáid mar bhunús le haghaidh na gcóras ilríocht.
 
Tá sé bunaithe go formhór, ar na difríochtaí [[cothú|cothaithe]]:
Tá sé bunaithe go formhór, ar na difríochtaí [[cothú|cothaithe]]: bhí a [[Plantae|Phlantae]], den chuid is mó, ina uatrófaigh ilcheallacha, a [[Animalia]] ina heitreatrófaigh ilcheallacha, agus a [[Fungí|Fhungi]] ina sapratrófaigh ilcheallacha. Na ríochtaí a bhí fágtha, [[Protista]] agus [[Monera]], ba coilíneachtaí aoncheallacha agus coilíneachtaí simplícheallacha iad.
bhí a [[Plantae|Phlantae]], den chuid is mó, ina uatrófaigh ilcheallacha,
a [[Animalia]] ina heitreatrófaigh ilcheallacha, agus a [[Fungí|Fhungi]] ina
sapratrófaigh ilcheallacha. Na ríochtaí a bhí fágtha, [[Protista]] agus [[Monera]], ba coilíneachtaí aoncheallacha agus coilíneachtaí simplícheallacha iad.
 
== Sé Ríocht ==
 
Timpeall na bliana 1980 chuireadh béim ar an [[fíligineacht|fhíligineacht]] agus ar na ríochtaí a athsainmhíniú mar ghrúpaí [[monaifíléiteach]]a, comhdhéanta de orgánaigh neasghaolmhara.
[[monaifíléiteach]]a, comhdhéanta de orgánaigh neasghaolmhara.
 
== Dul chun cinn úrnua ==