An difríocht idir athruithe ar: "Caife"

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Líne 1:
[[Íomhá:Starr 070617-7325 Coffea arabica.jpg|thumb|right|230px|Síolta caife ar phlanda caife]]
Deoch is ea an '''caife''' a dhéantar as síolta rósta an phlanda caife nó ''coffea''. Creidtear gurb ó réigiún san [[An Aetóip|Aetóip]], Kaffa, a fuaireamar an focal "caife". Tháinig an focal dúinn trí ''kahve'' na [[An Tuircis|Turcais]]e ó ''qahwah'' (fíon) na h[[Araibis]]e. Is féidir é a sheirbheáil te nó fuar. Tá go leor scéalta taobh thiar de. Is é an réigiún [[Meánchiorcal]] an áit a bhfástar an caife. Is iad na réimsí sonracha ná [[Meiriceá Láir]] agus Theas, [[An Afraic]] agus an lár-oirthear agus [[an Áise]] Theas. Tá sé ar eolas go geografach mar an áit idir an Trópaic an Phortáin agus Trópaic an Ghabhair mar an "crio pónairí caife". Tá dhá chineál éagsúla caife ar eolas go coitianta, caife Arabica agus caife Robusta.
 
====== Bitheolaíocht ======
Is éard atá i bpóna caife síol torthaí a fhástar ar an tor 'Coffea'. Déantar na torthaí cosúil le silíní a lománaíocht agus a phróiseáil chun an síol luachmhar a dhéanann dhá phóna aonair a bhaint. Fásann sé is fearr le báisteach go minic, teochtaí te, ach ní teochtaí, agus talamh cnocach 600 go 1,200 méadar (2,000 go 4,000 troigh) os cionn leibhéal na farraige agus dá bhrí sin tá sé á shaothrú i réigiúin trópaiceacha ar fud na cruinne. Toisc nach bhfuil na torthaí go léir socraithe ag an am céanna, baintear an chuid is mó de shilíní caife de láimh, seachas trí mheaisín.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.biologyreference.com/Ce-Co/Coffee-Botany-of.html|teideal=Coffee, Botany of - Biology Encyclopedia - plant, body, used, make|work=www.biologyreference.com|dátarochtana=2019-03-27}}</ref>
 
== Stair an Chaife ==
 
Line 9 ⟶ 12:
=== Stair níos creidimh ===
[[Íomhá:Mocha Dapper 1680.jpg|mion]]
Tá an fhianaise inchreidte is luaithe ar ól caife nó eolas ar an gcrann caife le feiceáil i lár an 15ú haois i gcuntais Ahmed al-Ghaffar i Éimin.<ref name=":0" /> Níl an crann caife dúchasach do dheisceart Arabica agus tá traidisiún Arabach ann a thugann le fios gur tugadh isteach é ón Aetóip. Tá téarma caife féin ag teangacha áirithe san Aetóip, mar shampla, an grúpa Omotic, gan a lua go bhfuarthas an chuid is mó de na téarmaí a úsáideadh ar iasacht ón Araibis.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=Merid W. Aregay|date=1988|url=|title=|journal=The Journal of African History|volume=1|issue=29}}</ref> Nuair a bhuail an nuacht an Éigipt, go ghlaodh deoch 'quhwa', bhí sé leathnaithe go hÉimin agus a bhí ag úsáid ag Sufi Shaykhs agus daoine eile chun fán dhúiseacht le linn a gcuid paidreacha. <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Ralph S. Hattox|date=1988|url=|title=The origins of a social beverage in the medieval near east|journal=Coffee and Coffeehouses|volume=|issue=|publisher=University of Washington Press}}</ref> .Ní hamháin gur ólann na pátrúin caife agus go raibh siad i mbun cainte, ach d'éist siad freisin le ceol, d’fhéach siad ar thaibheoirí, d’imir siad fichille agus choinnigh siad an scéal faoi láthair. D'éirigh go tapa le tithe caife mar ionad eolais a mhalartú go minic mar “Scoileanna an Chéasta". Faoin 17ú haois, bhí an caife ar a bhealach go dtí an Eoraip agus bhí an-tóir air ar fud na mór-roinne. Bhí conspóid mhór ann maidir leis an dí nua a tháinig chun na hEorpa, bhí baint ag an bpápa leis an gcinneadh deiridh. In ainneoin an chonspóid seo, bhí tithe caife ag teacht chun bheith ina n-ionaid gníomhaíochta sóisialta agus cumarsáide i mórchathracha Shasana, na hOstaire, na Fraince, na Gearmáine agus na hÍsiltíre.<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=http://www.ncausa.org/about-coffee/history-of-coffee|teideal=The History of Coffee|work=www.ncausa.org|dátarochtana=2019-03-27}}</ref> Mhothaigh daoine a chuireann alcól in áit na maidine níos mó fuinnimh agus mar sin bhí deoch chaifé coitianta ann sa [[An tAontas Eorpach]].<ref name=":1" />
[[Íomhá:Carte Coffea robusta arabic.svg|mion]]