An difríocht idir athruithe ar: "Caife"

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Líne 3:
 
====== Bitheolaíocht ======
Is éard atá i bpóna caife síol torthaí a fhástar ar an tor 'Coffea'. Déantar na torthaí cosúil le silíní a lománaíocht agus a phróiseáil chun an síol luachmhar a dhéanann dhá phóna aonair a bhaint. Fásann sé is fearr le báisteach go minic, teochtaí te, ach ní teochtaí, agus talamh cnocach 600 go 1,200 méadar (2,000 go 4,000 troigh) os cionn leibhéal na farraige agus dá bhrí sin tá sé á shaothrú i réigiúin trópaiceacha ar fud na cruinne. Toisc nach bhfuil na torthaí go léir socraithe ag an am céanna, baintear an chuid is mó de shilíní caife de láimh, seachas trí mheaisín.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.biologyreference.com/Ce-Co/Coffee-Botany-of.html|teideal=Coffee, Botany of - Biology Encyclopedia - plant, body, used, make|work=www.biologyreference.com|dátarochtana=2019-03-27}}</ref>. Déanann táirgeoirí éagsúla a silíní a bhuachan ag amanna difriúla.
 
== Stair an Chaife ==
Líne 12:
=== Stair níos creidimh ===
[[Íomhá:Mocha Dapper 1680.jpg|mion]]
Tá an fhianaise inchreidte is luaithe ar ól caife nó eolas ar an gcrann caife le feiceáil i lár an 15ú haois i gcuntais Ahmed al-Ghaffar i Éimin.<ref name=":0" /> Níl an crann caife dúchasach do dheisceart Arabica agus tá traidisiún Arabach ann a thugann le fios gur tugadh isteach é ón Aetóip. Tá téarma caife féin ag teangacha áirithe san Aetóip, mar shampla, an grúpa Omotic, gan a lua go bhfuarthas an chuid is mó de na téarmaí a úsáideadh ar iasacht ón Araibis.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=Merid W. Aregay|date=1988|url=|title=|journal=The Journal of African History|volume=1|issue=29}}</ref> Nuair a bhuail an nuacht an Éigipt, go ghlaodh deoch 'quhwa', bhí sé leathnaithe go hÉimin agus a bhí ag úsáid ag Sufi Shaykhs agus daoine eile chun fán dhúiseacht le linn a gcuid paidreacha. <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Ralph S. Hattox|date=1988|url=|title=The origins of a social beverage in the medieval near east|journal=Coffee and Coffeehouses|volume=|issue=|publisher=University of Washington Press}}</ref> .Ní hamháin gur ólann na pátrúin caife agus go raibh siad i mbun cainte, ach d'éist siad freisin le ceol, d’fhéach siad ar thaibheoirí, d’imir siad fichille agus choinnigh siad an scéal faoi láthair. D'éirigh go tapa le tithe caife mar ionad eolais a mhalartú go minic mar “Scoileanna an Chéasta". Faoin 17ú haois, bhí an caife ar a bhealach go dtí [[an Eoraip]] agus bhí an-tóir air ar fud na mór-roinne. Bhí conspóid mhór ann maidir leis an dí nua a tháinig chun na hEorpa, bhí baint ag an bpápa leis an gcinneadh deiridh. In ainneoin an chonspóid seo, bhí tithe caife ag teacht chun bheith ina n-ionaid gníomhaíochta sóisialta agus cumarsáide i mórchathracha Shasana, na hOstaire, na Fraince, na Gearmáine agus na hÍsiltíre.<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=http://www.ncausa.org/about-coffee/history-of-coffee|teideal=The History of Coffee|work=www.ncausa.org|dátarochtana=2019-03-27}}</ref> Mhothaigh daoine a chuireann alcól in áit na maidine níos mó fuinnimh agus mar sin bhí deoch chaifé coitianta ann sa [[An tAontas Eorpach]].<ref name=":1" />
[[Íomhá:Carte Coffea robusta arabic.svg|mion]]
 
== Saothrú(cultivation) Próiseas ==
<br />
 
=== Saothrú ===
== Táirgeadh(production) ==
Tarlaíonn saothrú an dá speiceas plandaí i réigiúin éagsúla. Déantar an speiceas caife Arabica a shaothrú den chuid is mó i Meiriceá Laidineach, agus is é an speiceas Robusta is mó san Afraic. Fástar an dá speiceas caife san India, san Indinéis agus i dtíortha eile na hÁise. Fásann caife is fearr ag teocht idir 73 ° agus 82 ° F (23 ° agus 28 ° C). Riachtanais báistí suas go dtí 60 go 80 orlach (1,500 go 2,000 milliméadar) in aghaidh na bliana le tréimhse tirim dhá nó trí mhí don Arabica.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=Robert Hewitt Jnr|date=1872|url=|title=Its History Oultivation and Uses|journal=Coffee|volume=|issue=|publisher=D appleton and company}}</ref>. Is féidir saothrú caife a dhéanamh sa scáth ach níl sé chomh coitianta toisc gur féidir torthaí níos fearr a fháil gan scáth nó le scáth an-éadrom má leantar cleachtais eile, amhail scamhadh, fiailí agus toirchiú.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.britannica.com/plant/coffee-plant-genus|teideal=Coffee production {{!}} plant genus|language=en|work=Encyclopedia Britannica|dátarochtana=2019-03-27}}</ref>
<br />
 
=== PróiseasTáirgeadh ===
Le blianta beaga anuas tá an-tóir ar chaife, ciallaíonn sé seo méadú ar réigiúin táirgthe caife. Is í an Bhrasaíl an tír chaife is mó le blianta fada. Ós rud é go bhfuil níos mó éilimh ar bhlas tá beagnach 75 tír sa táirgeadh Caife ag an nóiméad seo.
[[Íomhá:Espresso.jpg|thumb|right|230px|Caife ''espresso'']]
 
<br />
'''Brazil:''' Is iad an tír is mó le 150 bliain anuas iad agus trí bhreathnú ar a dtáirgeadh beidh siad ar feadh na chéad 100 bliain eile. Táirgeadh taifead ard de thart ar 2,598,000 tonna méadrach Caife i 2018. Sao Paulo, Parana, Minas Gerais, agus stáit eile oirdheisceartacha ina bhfuil an teocht agus an aeráid fabhrach don táirgeadh caife. Tá modhanna athraithe acu le blianta beaga anuas, mar shampla, tá siad ag úsáid na gréine chun na silíní a thriomú.<br />
 
== Díol agus Dáileadh ==
 
 
== Cóirtrádáil ==
 
 
 
<br />
[[Íomhá:Espresso.jpg|thumb|right|230px|Caife ''espresso'']]