An difríocht idir athruithe ar: "Feachtas Gallipoli"
Content deleted Content added
Marcus Cyron (plé | dréachtaí) m (GR) File renamed: File:GMK Gallipoli.jpg → File:Mustafa Kemal during the Gallipoli Campaign.jpg File renaming criterion #2: To change from a meaningless or ambiguous name to a name that describes wh... |
No edit summary |
||
Líne 1:
[[Íomhá:Mustafa Kemal during the Gallipoli Campaign.jpg|mion|Mustafa Kemal ag Gallipoli lena chuid saighdiúirí, 1915]]
Bhí '''Feachtas Gallipoli''' ar na [[cath]]<nowiki/>anna ba mhó agus ab fhíochmhaire i rith [[An Chéad Chogadh Domhanda|an Chéad Chogaidh Dhomhanda]]. D'ionsaigh [[Arm na Breataine|fórsaí na Breataine]], na [[An Fhrainc|Fraince]] agus fórsaí nua-chruthaithe na h[[An Astráil|Astráil]]<nowiki/>e agus na [[An Nua-Shéalainn|Nua-Shéalainne]] (ANZAC), srl. an [[Impireacht Otamánach|Impireacht Ottoman]] ag [[Leithinis|leathinis]] Gallipoli sa [[An Dardainéil|Dardainéil]].<ref>Is caolas a ceangail an Mhuir Aeigéach go dtí Muir Mharmara í an Dardainéil. Is suite í san Tuirc.</ref> Lean an cogáoicht ó [[25 Aibreán]] [[1915]] go [[9 Eanáir]] [[1916]].
Ar [[8 Eanáir]] [[1915]] d'ionsaigh fórsaí na [[Ríochta Aontaithe]] [[Caolas]] na [[an Dardainéil|Dardainéile]], agus iad ag iarraidh [[Iostanbúl]] a bhaint amach trí [[Leithinis|Leathinis]] Gallipoli.▼
Ar deireadh, tar éis 8 mí de chogaíocht, cuireadh an ruaig ar fhórsaí na gComhghuaillithe. Bhí an-chuid taismeach ar an dá thaobh agus fuair thart ar leathmhilliún bás.<ref>{{Lua idirlín|url=http://centenaries.ucd.ie/wp-content/uploads/2015/04/83980-UCD-Decade-of-Centenaries_A5-IRISH_FA_download_v2.pdf|teideal=UCD Decade of Centenaries|údar=centenaries.ucd.ie|dáta=2016|dátarochtana=2019}}</ref>
== Cúlra ==
Bhí Rannán a Naoi Déag ar garastún i nGallipoli agus [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]] i lár an aonaigh dá bharr. Nuair a tháinig fórsaí na h[[An Astráil|Astráil]]<nowiki/>e agus na [[An Nua-Shéalainn|Nua-Shéalainn]]<nowiki/>e (ANZAC - "Australian and New Zealand Army Corps") i dtír ar [[25 Aibreán]] [[1915]] san áit a bhfuil "ANZAC Cove" uirthi inniu, bhí fórsaí na Tuirce rompu, le Kemal Atatürk i mbun. Bhí na "Anzacs" faoi léigear.▼
▲Ar [[
== Cogaíocht ==
▲Bhí Rannán a Naoi Déag ar garastún i nGallipoli agus [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]] [[Kemal Atatürk|Atatürk]] i lár an aonaigh dá bharr. Nuair a tháinig fórsaí na h[[An Astráil|Astráil]]<nowiki/>e agus na [[An Nua-Shéalainn|Nua-Shéalainn]]<nowiki/>e (ANZAC - "Australian and New Zealand Army Corps") i dtír ar [[25 Aibreán]] [[1915]] san áit a bhfuil "ANZAC Cove" uirthi inniu, bhí fórsaí na Tuirce rompu, le Kemal Atatürk i mbun. Bhí na "Anzacs" faoi léigear.
<nowiki/><nowiki/>[[Íomhá:Mustafa Kemal Atatürk (1918).jpg|clé|mion|Atatürk, agus Cheannasaí an Airm (1918).]]Spreag Mustafa Kemal a chuid saighdiúirí leis na focail seo:▼
: ''Ordaím daoibh cath a chur, ordaím daoibh [[bás]] a fháil. Ag fáil bháis dúinn tabharfaimid deis do shaighdiúirí agus do cheannasaithe eile teacht sa bhearna bhaoil.''
▲[[Íomhá:Mustafa Kemal Atatürk (1918).jpg|clé|mion|Atatürk, agus Cheannasaí an Airm (1918).]]
Le teacht na h[[oíche]] bhí dhá mhíle Anzac marbh agus iad ag iarraidh teannta a gcos a choinneáil ar an g[[cladach]]. Bhí siad sáinnithe ar an [[trá]] go ceann dhá [[Seachtain|sheachtain]] eile agus maraíodh duine as gach triúr.
I ndeireadh na dála, nuair a bhí a ndúil bainte den rath ag na Briotanaigh i ndiaidh deich mí troda, thug siad a gcuid saighdiúirí leo ón Leithinis.
[[Íomhá:Steeles Post at Anzac 3 May 1915.jpg|mion|1ú Chathlán Astrálach ag Steeles Post ar chósta Gallipoli, 3 Bealtaine 1915]]
== Saighdiúirí Éireannacha ==
Bhí
* Fiúsailéirí Ríoga Bhaile Átha Cliath,
* Fiúsailéirí Ríoga na Mumhan,
* Fiúsailéirí Ríoga Inniskilling agus
* an 10ú Rannán (Éireannach)
i measc na n-aonad de chuid Arm na Breataine a throid ag Gallipoli.
Cé nárbh Éireannaigh iad na saighdiúirí go léir sna haonaid sin, meastar go raibh ar a laghad 3,500 fear ó gach cearn d'oileán na hÉireann ina measc siúd a maraíodh agus gur baineadh gortú do roinnt mílte Éireannach eile le linn an fheachtais.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.dfa.ie/ie/tuarascail-bhliantuil/2015/muintir-na-heireann/comoradh-fheachtas-gallipoli/|teideal=Comóradh Fheachtas Gallipoli - An Roinn Gnóthaí Eachtracha agus Trádála|údar=Department of Foreign Affairs|work=www.dfa.ie|dátarochtana=2019-04-25}}</ref>
[[Íomhá:Gallipoli, 1915 HU57401.jpg|mion|288x288px|Ar dheis, na [[Sagart|séiplínigh]] O'Connor agus Crozier, Royal Irish Rifles.]]
Tháinig cuid mhaith Éireannach den chéad ghlúin i dtír i Gallipoli mar bhaill de d'fhórsaí na hAstráile agus na Nua-Shéalainne agus bhásaigh siad ann.
Ag an reilig ag V-Beach (Cape Helle),cuireadh cuid mhaith de mhuintir na hÉireann a maraíodh agus iad ag teacht i dtír.<ref>{{Lua idirlín|url=https://president.ie/index.php/ga/news/article/president-to-attend-ww1-commemorations-in-turkey-gallipoli-and-visit-irish|teideal=News President To Attend Ww1 Commemorations In Turkey Gallipoli And Visit Irish|údar=Office of the President of Ireland|language=ga|work=president.ie|dátarochtana=2019-04-25}}</ref>
== Anailís ==
Dúirt [[Mícheál D. Ó hUiginn|Michael D. Higgins]] sa bhliain 2015, "Ba cheart dúinn a admháil gur ordaíodh do na fir sin bás agus fulaingt a imirt, agus iad mar chuid d’fhórsa ionsaitheach míchinniúnach a cruthaíodh gan mhachnamh ceart: thit saighdiúirí na Tuirce ina mílte agus iad ag cosaint a dtíre dúchais, agus cailleadh i bhfad níos mó díobh ná a cailleadh de na Comhghuaillithe... b’fhéidir go raibh rud éigin i bhfeachtas ionsaitheach Gallipoli, agus ina chur i gcrích anacrach, a léirítear mar eachtra nach bhfuil de chúiteamh ann ach an t-aiféala, an fearg agus, b’fhéidir, admháil na ciontachta óna húdair."<ref>{{Lua idirlín|url=https://president.ie/index.php/ga/media-library/news-releases/extract-from-community-reception-address-by-president-higgins|teideal=Media Library News Releases|údar=Office of the President of Ireland|language=ga|work=president.ie|dátarochtana=2019-04-25}}</ref>
== Tagairtí ==
| |||
