An difríocht idir athruithe ar: "Dónall Ó Conaill"

Content deleted Content added
No edit summary
Líne 19:
Polaiteoir [[Éire]]annach as [[Ciarraí]] ab ea '''Dónall Ó Conaill''', nó '''Daniel O'Connell''' ([[6 Lúnasa]], [[1775]] – [[15 Bealtaine]], [[1847]]). Bhí sé i gcoinne [[Acht an Aontais 1800|Acht an Aontais]], agus d’oibrigh sé go dian chun saoirse na g[[Caitliceachas|Caitliceach]] a bhaint amach, iarracht ar a dtugtar [[Fuascailt na gCaitliceach]]. Toghadh é go Westminster sa bhliain [[1828]]. Tugadh saoirse iomlán do na Caitlicigh sa bhliain [[1829]]<ref>an tAcht Faoisimh do Chaitlicigh, 1829 https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Catholic_Relief_Act_1829</ref>. Cailleadh an Conallach sa bhliain 1847, agus cáil air ar fud na hEorpa faoin am sin.
 
== LuathshaolTús a Shaoil ==
Rugadh Dónall láimh le [[Cathair Saidhbhín]] sa bhliain 1775. Bhí muintir Uí Chonaill go maith as. Ach d'fhreastailD’uchtaigh a aruncail scoilgan scairteleanbh ié g[[Contaeagus Chorcaí]]d’fhas ar dtús, agus ansinaníos i Reddingtonn[[Doire AcademyFhíonáin|Doire inFhionáin]]. aiceLabhair le Queenstowntrí ([[AnGhaeilge Cóbh]])<ref>http://www.theirishstory.com/2013/02/03/daniel-oconnells-childhood/#.Wln0LnmDOmw</ref>.gach [[Íomhá:Daniel O'Connellagus bybhí Sira Georgelán Hayter.jpg|clé|264x264px|thumb|Dónallsuim Óaige Conaill,sna lehamhráin Georgethraidisiúnta. Hayter.]]
Chuaigh sé thar lear go dtí [[an Bheilg]] agus [[an Fhrainc]] ó 1790 (cúig bliana déag d'aois aige ag an am) go dtí Nollaig 1793. Bhí i dtús i [[Liège]], ach bhí sé ró-óg chun fanacht ann. Chaith sé seal i [[Lováin|Louvain]], agus ansin i St Omer agus [[Douai]].
 
D'fhreastail sé ar scoil scairte i g[[Contae Chorcaí]] ar dtús, agus ansin i Reddington Academy in aice le Queenstown ([[An Cóbh]])<ref>http://www.theirishstory.com/2013/02/03/daniel-oconnells-childhood/#.Wln0LnmDOmw</ref>. [[Íomhá:Daniel O'Connell by Sir George Hayter.jpg|clé|264x264px|thumb|Dónall Ó Conaill, le George Hayter.]]
Ó 1794 ar aghaidh, rinne sé staidéar ar an [[dlí]] i Londain (Lincoln's Inn) agus ansin Kings Inn, i m[[Baile Átha Cliath]] sa bhliain 1796. Rinneadh abhcóide de agus glaodh chun an bharra air i 1798. Chuaigh sé le polaitíocht ag an am céanna.
Chuaigh sé thar lear go dtí [[an Bheilg]] agus [[an Fhrainc]] ó 1790 ar aghaidh (cúig bliana déag d'aois aige ag an am) go dtí Nollaig 1793. Bhí i dtús i [[Liège]], ach bhí sé ró-óg chun fanacht ann. Chaith sé seal i [[Lováin|Louvain]], agus ansin i StNaomh Omer agus [[Douai]]. Bhí Réabhlóid na Fraince faoi lán seoil ag an am agus ba ghráin leis an foréigean de bharr.
 
Ó 1794 ar aghaidh, rinne sé staidéar ar an [[dlí]] i Londain (Lincoln's Inn) agus ansin Kings Inn, i m[[Baile Átha Cliath]] sa bhliain 1796. Rinneadh abhcóide de agus glaodh chun an bharra air i 1798. Chuaigh sé le polaitíocht ag an am céanna.
Ar an 13 Eanáir 1800, thug an Conallach a chéad óráid phoiblí riamh i gcoinne an leasú a bhí beartaithe ar an reachtaíocht, chun Acht an Aontais a thabhairt isteach <ref>http://www.libraryireland.com/biography/DanielOConnell.php</ref>.
 
Ar an [[13 Eanáir]] [[1800]], thug an Conallach a chéad óráid phoiblí riamh i gcoinne an leasú a bhí beartaithe ar an reachtaíocht, chun Acht an Aontais a thabhairt isteach <ref>http://www.libraryireland.com/biography/DanielOConnell.php</ref>.
 
Phós an Conallach a chol ochtair Máire Ní Chonaill sa bhliain 1802. Rugadh ochtar clainne beo di.
 
== Fuascailt na gCaitliceach ==
Line 87 ⟶ 91:
 
== Bás agus Oidhreacht ==
Is beag nár cailleadh an Conallach ar an 1 Feabhra 1815: troideadh comhrac aonair idir Ó Conaill agus John D’Esterre ar an lá sin.
 
=== Troideadh comhrac ===
Is beag nár cailleadh an Conallach ar an [[2 Feabhra]] [[1815]]:<ref>{{Lua idirlín|url=http://irelandinhistory.blogspot.com/2019/02/2-february-1815-daniel-oconnell-killed.html|teideal=Ireland in History Day by Day|údar=Columba Iona|language=en-GB|dátarochtana=2019-05-04}}</ref> troideadh comhrac aonair idir Ó Conaill agus John D’Esterre, comhalta de Bhardas Átha Cliath. Cháin Dónall Ó Conaill an Bardas as a bhfaillí ar Chaitlicigh.Ach ghlac D’Esterre go pearsanta leis an gcáineadh agus thug sé cuireadh chun comhraic don Chonallach.  Tharla an comhrac ag Cúirt an Easpaig in aice le [[Nás na Rí]], [[Contae Chill Dara|Co. Chill Dara]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.museum.ie/Decorative-Arts-History/Explore-Learn/Outreach/Local-Heroes/Local-Heros-For-More-Info-Pages/Heritage-Trail-Stop-2-Daniel-O-Connell|teideal=Comhrac Aonair Dhónaill Uí Chonaill|údar=museum.ie|dáta=|dátarochtana=2019}}</ref> 
 
Scaoil an bheirt ag an am céanna, ach níor éirigh le John D’Esterre agus ghoin Ó Conaill D’Esterre, a bhásaigh an lá dar gcionn. Níor throid Dónall Ó Conaill i gcomhrac aonair riamh arís
 
=== [[An Iodáil]] ===
Fuair Ó Conaill bás i [[Genova|Genoa]] agus é ar a bhealach go dtí [[an Róimh]] sa bhliain 1847. Bhí sé 71 bliain d'aois. Cuireadh a chorp san uaigh i [[Reilig Ghlas Naíon]] i mBaile Átha Cliath.
 
=== '''Fuascailteoir''' ===
Ó chaith an Conallach dúthracht a shaoil ag iarraidh [[Cearta daonna|cearta sibhialta]] a bhaint amach do na Caitlicigh, tugtar an ''Liberator'' air as Béarla. Is é an gnáth-théarma Gaeilge a úsáidtear inniu leis an ''Liberator'' a aistriú ná an '''Fuascailteoir''', ach deir Ríonach Uí Ógáin ina leabhar faoin gConallach i mbéaloideas na hÉireann, ''Immortal Dan'', gurbh é an '''Saoirseoir''' an leagan is minicí a bhíonn sa bhéaloideas, mura mbaintear úsáid as an bhfocal Béarla scun scan. Tugtar an 'Great Agitator' freisin air, a bhféadfaí an Gríosóir Mór a thabhairt i nGaeilge air.