An difríocht idir athruithe ar: "Seán F. Lemass"
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Líne 16:
|sloinne=Lemass
}}
Ba é '''Seán Francis Lemass''' ([[15 Iúil]] [[1899]] - [[11 Bealtaine]] [[1971]]), an tríú [[Taoiseach]] (ceannaire [[Rialtas na hÉireann|rialtais na]] [[Poblacht na hÉireann|hÉireann]]) idir [[1959]] agus [[1966]].
== Saol ==
Rugadh Seán Francis Lemass i m[[Baile Breac]] sa bhliain [[1899]] i m[[Baile Átha Cliath]]. An t-ainm a baisteadh air ná '''John Francis Lemass'''
Leis na mBráithre Críostaí sa chathair a fuair sé a chuid oideachais, áit ina raibh sé in aon rang leis an bhfuirseoir mór le rá [[Jimmy O'Dea]].
=== Tragóid mhillteanach ===
Scaoileadh marbh a dheartháir is óige de thaisme ina bhaile féin sa bhliain 1916; b’shin Seán féin a a lámhachadh é!<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/ireland/irish-news/se%C3%A1n-lemass-s-silent-anguish-1.1469235|teideal=Seán Lemass’s silent anguish|údar=Eunan O'Halpin|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2019-05-11}}</ref>
== Polaitíocht ==
Bhí Lemass gníomhach i [[Cogadh na Saoirse (Éire)|gCogadh na Saoirse]] agus sa [[Cogadh Cathartha na hÉireann|Chogadh Cathartha]] i [[1922]].
Toghadh Lemass mar theachta i [[Dáil Éireann|nDáil Éireann]] i [[1924]] agus bhunaigh sé [[Fianna Fáil]] i [[1926]] le [[Eamon de Valera|hEamon de Valera]] agus comhghleacaithe eile.
I [[1932]] rinneadh Aire Tionscal agus Tráchtála de. I rith an [[Dara Cogadh Domhanda]] gníomhaigh sé mar Aire Soláthairtí. Rinneadh Aire Tionscal agus Tráchtála de arís tar éis an chogaidh i rith na g[[1950idí|caogaidí]] ([[1951]]-[[1954]] agus [[1957]]-[[1959]]).
== Taoiseach ==
Sa bhliain 1959 toghadh Lemass mar [[Taoiseach|Thaoiseach]]. Sa ré sin bunaíodh [[RTÉ]], tháinig [[John F. Kennedy]] go hÉirinn, agus bhí an geilleagar ag fás níos gasta .
Thug Lemass cuairt thábhachtach ar Terence O'Neill, Príomh-aire [[Tuaisceart Éireann]] i [[1965]], cuairt a thosaigh ré nua caidrimh idir an dá chuid den oileán. D'éirigh sé as a phost mar Thaoiseach agus cheannaire [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] i [[1966]]. D'éag sé i [[1971]].
Nuair a thánaig Lemass isteach in oifig an Taoisigh i 1959 ba thír uafásach bocht é Éire, níor ghlac Lemass leis an íomhá seo a bhí ag an tír agus le cúnamh ón Roinn Airgeadais ach go háraithe rúnaí na Roinne T.K. Whitaker d’athraigh Lemass an tír uile agus chuir sé deireadh le ré coimeadach na seana phoblachtach de chuid de Valera. Bhrú eisean an Céad Phleain dFhás Eacnamaíocht ar aghaidh agus athraíodh Éire go deo. Da bharr an caibinéid a phioc sé bhí an oideachas saor faighte ag gach páiste agus chuir a Aire Sláinte Noel Browne deireadh leis an eitinn (TB) nuair a thóg sé isteach an vaicsín. Theastaigh ó Lemass gach rud ab fhéidir leis a dhéanamh a déanamh roimh a aois sé mar de Valera. Da bharr an méid a rinne sé glaotar tógálaí na hÉireann nua aimsire air.
Line 28 ⟶ 43:
Da bharr a chuid ama mar Taoiseach buamáil an geilleagar agus d’fhás an daonra don céad uair ón Gorta Mór. D’éirigh Sean Lemass as mar Taoiseach i 1966 tar éis seacht bliaina san oifig. Níor éirigh leis dul isteach san EEC ach ba tír níos nua aimsire agus saibhir í Éire nuakr a d’imigh sé.
Da bharr a chuid caitheamh tabac, thart ar punt de thabac sa tseachtain, chuaigh a sláinte in olcas agus i 1971 fuair sé báis i mBleá Cliath roimh fheiceáil an tír á dul isteach san EEC. Ba é Lemass an Taoiseach ab fhearr a bhí ag Éire ríomh agus fuair sé aitheantais ó gach páirtí sa thír da bharr a chuid oibre iontach ar son na tíre.
| |||