Leagan ó 13:09, 7 Meitheamh 2016 athraigh Tyuiop (plé \| dréachtaí) 1,045 edits No edit summary ← Gabh chuig an difear roimhe seo		Leagan ó 18:12, 17 Bealtaine 2019 athraigh cealaigh TGcoa (plé \| dréachtaí) Confirmed users 30,542 edits No edit summary chlib amháin: Visual edit An chéad dhifear eile →
Líne 1: {{glanadh}}▼ [[Íomhá:IsaacButt.gif\|right\|thumb\|220px\|Isaac Butt]] [[Abhcóide]], [[polaiteoir]], Teachta Parlaiminte (T.P), agus an bunaitheoir agus an céad ceannaire de roinnt páirtithe agus eagrachtaí náisiúnach [[Éire\|Éireannach]], Cumann Coimeádach Dhúthach na h[[Éire\|Éireann]] i 1836, an Comhlachas [[Rialtas Dúchais]] i 1870 agus [[Léig an Rialtais Dúchais]] i [[1873]] san áireamh, ab ea '''Isaac Butt''' (''Gaeilge: Íosóg de Bót'') (6ú[[6 Meán Fómhair]] [[1813]] - 5ú[[5 Bealtaine]] [[1879]]). == ~~Saol~~Tús ~~Luath~~a Shaoil == Rugadh Butt i nGlenfin, ceantar ar bruacha [[Abhainn na Finne\|Abhainn na Finn]]<nowiki/>e i g[[Contae Dhún na nGall]] in [[Éire\|Éirinn]]. Tá Glenfin beagánín siar ó [[Bealach Féich\|Bhealach Féich]]. Bhí a athair mar reachtaire [[Eaglais na hÉireann]] ach ba de shliocht na Ó Dónaill de [[Contae Dhún na nGall\|Thír Chonaill]] chomh maith, trí na Ramsaithe. Fuair sé a [[oideachas]] dara leibhéal ag an Scoil Ríoga i [[Ráth Bhoth\|Rath Bhoth]], Dún na nGall, agus ag Coláiste Midleton i g[[Contae Chorcaí\|Contae Corcaí]]. D'fhreastal sé ar [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath\|Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]], agus é cúig bliana déag d'aois. Bhunaigh sé an ''Dublin University Magazine'', ina eagarthóir ar feadh ceithre bliana. Ar feadh cuid mhaith dá shaol bhí sé ina bhall de Pháirtí Coimeádach na hÉireann. ▼ ▲D'fhreastal sé ar [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath\|Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]], agus é cúig bliana déag d'aois. Bhunaigh sé an ''Dublin University Magazine'', agus bhí sé ina eagarthóir ar feadh ceithre bliana. Ar feadh cuid mhaith dá shaol bhí sé ina bhall de Pháirtí [[Coimeádachas\|Coimeádach]] na hÉireann. ~~== Gairm mar Dhlíodóir ==~~ I ndiaidh gur glaodh chun an bharra é i 1838, thuil sé cáil go tapaigh mar abhcóide den scoth. Bhí aithne air de bharr gur chuaigh sé i gcoinne feachtas Daniel O'Connell, a bhí ag iarraidh Acht an Aontais a aisghair. Rinne sé léachtanna ar [[eacnamaíocht]] i gColáiste na Tríonóide. I rith [[An Gorta Mór]], d'athraigh sé ó [[Aontachtóirí na hÉireann\|aontachtach Éireannach]] agus [[Ord Oráisteach\|Oráisteach]], isteach i bhfear a thug tacaíocht go córas polaitiúil feidearálach do Ríocht Aontaithe an Bhreatain Mhór agus Éire, a tabhairfaidh [[Rialtas Dúchais\|rialtais dúchais]] go Éireann. Ó seo, d'éirigh sé páirteach i bpolaitíocht náisiúnach na hÉireann agus bhunaigh sé [[Léig an Rialtais Dúchais\|Leig an Rialtais Dúchais]]. Bhí Butt lárnach i nascanna idir náisiúnachas Bunreachtúil agus Réabhlóideach a chothú trí labhair ar son baill de Shochaí na bhFíníní i gcúirt. ▼ ▲<nowiki/>{{glanadh}} ~~== Gairm Polaitiúil ==~~ Thosaigh sé a ghairm mar pholaiteoir Tóraí ar Bardas Bhaile Átha Cliath. Bhí sé mar Theachta Parlaiminte i gcomhair [[Eochaill]], [[Contae Chorcaí\|Co. Chorcaí]] idir 1852 agus 1865, agus i gcomhair [[Luimneach]] idir 1871 agus 1879 (ins an olltoghchán i 1852, thógadh é sa dháilcheantar Harwich, i Sasana, ach rinne sé an cinneadh a bheith ina fheisire d'Eochaill). ▼ == Dlíodóir agus Polaiteoir == Nuair a theip ar Éirí Amach nna bhFíníní i 1867, chuir é sin le creideamh Butt, gurbh é córas feidearálach an taon slí an tiamthriall leadránach de riarachán neamhleor agus Éirí Amachanna neamhinniúil a bhriseadh. Chosain sé ceannairí Éirí Amach na bhFíníní. Ó mí an Mheitheamh 1869, bhí sé mar Uachtarán ar an gCumann Maithiúnas, a bhunaíodh le cinntiú go ligfeadh amach na bhfíníní a bhí i bpriosún, thug P.F. Johnson tacaíocht dóibh.▼ I ndiaidh gur glaodh chun an bharra é i 1838, thuil sé cáil go tapaigh mar abhcóide den scoth. Bhí aithne air de bharr gur chuaigh sé i gcoinne feachtas [[Daniel O'Connell]], a bhí ag iarraidh [[Acht an Aontais]] a aisghair. Rinne sé léachtanna ar [[eacnamaíocht]] i gColáiste na Tríonóide. ▲I ndiaidh gur glaodh chun an bharra é i 1838, thuil sé cáil go tapaigh mar abhcóide den scoth. Bhí aithne air de bharr gur chuaigh sé i gcoinne feachtas Daniel O'Connell, a bhí ag iarraidh Acht an Aontais a aisghair. Rinne sé léachtanna ar [[eacnamaíocht]] i gColáiste na Tríonóide. I rith [[An Gorta Mór]], d'athraigh sé ó [[Aontachtóirí na hÉireann\|aontachtach Éireannach]] agus [[Ord Oráisteach\|Oráisteach]], isteach i bhfear a thug tacaíocht go córas polaitiúil feidearálach do Ríocht Aontaithe an Bhreatain Mhór agus Éire, a tabhairfaidh [[Rialtas Dúchais\|rialtais dúchais]] go Éireann. Ó seo, d'éirigh sé páirteach i bpolaitíocht [[Náisiúnachas in Éirinn\|náisiúnach]] na hÉireann agus bhunaigh sé [[Léig an Rialtais Dúchais\|Leig an Rialtais Dúchais]]. Bhí Butt lárnach i nascanna idir náisiúnachas Bunreachtúil agus Réabhlóideach a chothú trí labhair ar son baill de Shochaí na bhFíníní i gcúirt. [[Íomhá:Isaac Butt Vanity Fair 3 May 1873.jpg\|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Isaac%20Butt%20Vanity%20Fair%203%20May%201873.jpg\|clé\|mion\|253x253px\|Isaac Butt, Vanity Fair 3 Bealtaine 1873]] Thosaigh sé a ghairm mar pholaiteoir Tóraí ar [[Bardas Bhaile Átha Cliath]]. ▲~~Thosaigh sé a ghairm mar pholaiteoir Tóraí ar Bardas Bhaile Átha Cliath.~~ Bhí sé mar Theachta Parlaiminte i gcomhair [[Eochaill]], [[Contae Chorcaí\|Co. Chorcaí]] idir 1852 agus 1865, agus i gcomhair [[Luimneach]] idir 1871 agus 1879 (ins an olltoghchán i 1852, thógadh é sa dháilcheantar Harwich, i Sasana, ach rinne sé an cinneadh a bheith ina fheisire d'Eochaill). ▲Nuair a theip ar [[Éirí Amach na bhFíníní\|Éirí Amach nna bhFíníní]] sa bhliain i 1867, chuir é sin le creideamh Butt, gurbh é córas feidearálach an taon slí an tiamthriall leadránach de riarachán neamhleor agus Éirí Amachanna neamhinniúil a bhriseadh. Chosain sé ceannairí Éirí Amach na bhFíníní. ~~Ó mí an Mheitheamh 1869, bhí sé mar Uachtarán ar an gCumann Maithiúnas, a bhunaíodh le cinntiú go ligfeadh amach na bhfíníní a bhí i bpriosún, thug P.F. Johnson tacaíocht dóibh.~~ Ó mí an Mheitheamh 1869, bhí sé mar Uachtarán ar an gCumann Maithiúnas, a bhunaíodh le cinntiú go ligfeadh amach na bhfíníní a bhí i bpriosún, thug P.F. Johnson tacaíocht dóibh. [[Íomhá:Fenian Flag 1867.svg\|mion\|[[Éirí Amach na bhFíníní\|Éirí Amach nna bhFíníní]] sa bhliain 1867]] Sa bhliain 1870 bhunaigh Butt an [[Rialtas Dúchais\|Comhlachas Rialtas Duchais]]. Ní eagracht réabhlóideach a bhí i seo in aon chor. Bhunaíodh é chun an poblacht a chur i bhfábhar Rialtas Dúchais. Chreid sé go gcuirfaidh Rialtas Dúchais an cairdeas idir Éire agus an Bhreatain chun cinn. Line 20 ⟶ 27: Theip ar Butt na rudaí is mó a bhí ag teastáil ó mhuintir na hÉireann a fháil i [[Westminster]]: pardún a fháil ar son na bhFíníní ó 1867, cinnteacht seilbhe a fháil i gcomhair feirmeoirí tionóntachtaí agus Rialtas Dúchais. Cé gur oibrigh siad i dtreo na polaiteorí ón Léig a thógadh, bhí go leor Fíníní in aonacht le feirmeoirí tionónta míshásta leis an mbealach a bhí ag Butt billí a achtú, ach ní dhearna siad ionsaí poiblí air mar gur chosain sé na bhFíníní ó 1867. Mar sin féin, thosaigh ball den Léig, Joseph Biggar (comhalta sinsireach de Bhráithreachas Poblacht na hÉireann ag an am), ag bain an-chuid úsáid as an oirbheart "bacóireacht", chun bac a chur ar billí ag dul tríd Teach na dTeachtaí. [[Íomhá:O'CONNOR(1880) p4.549 ISAAC BUTT M.P..jpg\|mion]] == Tionchar ag ~~Laghdú~~laghdú == Nuair a chuaigh Parnell isteach sa Pharlaimint, rinne sé an rud céanna le John O'Connor Power agus Joseph Biggar agus rinne sé gaol le na baill Éireannach a tugfaidh tacaíocht dó leis an bhfeachtas bacóireacht. Bhí Teachta Parlaiminte ag an am in annn seas suas agus labhairt amach ar feadh comh fhada is gur míon leo ar aon ábhair gur míon leo. Chruthaigh é seo ruaille buaille sa Pharlaimint. I gcás amhán, níor stop siad ag caint i gcomhair 45 nóiméid gan-stad, ag cur bac ar aon billí ag dul tríd an Parlaimint. Ní raibh Butt, a bhí ag éirí sean agus i ndrochshláinte, in ann coimead suas leis an teaictic seo agus mheas sé go raibh sé fritorthúil. I mí Iúil 1877, rinne Butt bagairt éirigh as an bpáirtí má leanann an bacóireacht ar aghaidh, agus d'fhorbair deighilt idir é féin agus Parnell.

An difríocht idir athruithe ar: "Isaac Butt"