An difríocht idir athruithe ar: "Teorainn talún na hÉireann leis an Ríocht Aontaithe"
Content deleted Content added
vandalisms |
No edit summary |
||
Líne 1:
[[Íomhá:Ireland.svg|thumb|
Socraíodh '''an Teorainn''' idir [[Poblacht na hÉireann]] (poblacht na sé gcontaetha fichead) agus an [[Ríocht Aontaithe]] sa bhliain 1921. Tá an teorainn 360 [[ciliméadar]], nó 224 míle, ar fad, agus í ag rith ó [[Loch Cairlinn]] i g[[Contae an Dúin]] chois [[Muir Éireann|Mhuir Éireann]] go dtí [[Loch Feabhail]] in aice le [[Contae Dhún na nGall]]. Cosúil lena lán teorainneacha inmheánacha san [[Aontas Eorpach]], tá an teorainn seo sách oscailte. Cé nach cuid de [[Comhaontú Schengen|limistéar Schengen]] iad Éire agus an Ríocht Aontaithe, is [[comhlimistéar taistil]] iad.
== Críochdheighilt na hÉireann ==
Tarraingíodh an Teorainn sa bhliain 1921, de réir fhorálacha an [[An tAcht um Rialtas na hÉireann|Achta um Rialtas na hÉireann]], acht ar ghlac parlaimint na Ríochta Aontaithe leis sa bhliain 1920. Ba é an tAcht seo a chuir ar bun dhá pharlaimint fhéinrialaitheacha d'Éirinn - Parlaimint Dheisceart Éireann agus Parlaimint Thuaisceart Éireann. Fágadh sé chontae - an [[Contae an Dúin|Dún]], [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae Ard Mhacha|Ard Mhacha]], [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghain]], agus [[Contae Dhoire|Doire]] - faoi pharlaimint an Tuaiscirt, agus ba iad an sé chontae fichead eile Deisceart Éireann. Nuair a síníodh an [[Conradh Angla-Éireannach]] i Mí na Nollag 1921, fágadh an teorainn seo i bhfeidhm "go sealadach".
Ar dtús, bhí an teorainn seo ceaptha mar theorainn inmheánach taobh istigh de
▲Tarraingíodh an Teorainn sa bhliain 1921, de réir fhorálacha an [[An tAcht um Rialtas na hÉireann|Achta um Rialtas na hÉireann]], acht ar ghlac parlaimint na Ríochta Aontaithe leis sa bhliain 1920. Ba é an tAcht seo a chuir ar bun dhá pharlaimint fhéinrialaitheacha d'Éirinn - Parlaimint Dheisceart Éireann agus Parlaimint Thuaisceart Éireann. Fágadh sé chontae - an [[Contae an Dúin|Dún]], [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae Ard Mhacha|Ard Mhacha]], [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghain]], agus [[Contae Dhoire|Doire]] - faoi pharlaimint an Tuaiscirt, agus ba iad an sé chontae fichead eile Deisceart Éireann. Nuair a síníodh an [[Conradh Angla-Éireannach]] i Mí na Nollag 1921, fágadh an teorainn seo i bhfeidhm "go sealadach".
[[Íomhá:Irish border on the Lenamore Road - geograph.org.uk - 611778.jpg|clé|mion|bóthar, An Léana Mór, Lenamore]]
Tháinig coimisiún ar leith, [[Coimisiún na Teorann]], le chéile chun teorainn a tharraingt idir an dá dhlínse, ag tabhairt airde ar chomhdhéanamh eitnireiligiúnach an daonra sa Tuaisceart, ach ní raibh ceachtar den dá thaobh sásta le moltaí an Choimisiúin, agus mar sin, fágadh an teorainn mar a raibh sí. Ní bhfuair an saol mór radharc ar mholtaí an Choimisiúin riamh, nó níor foilsíodh a thuarascáil.
Sa bhliain 1937, tháinig [[Bunreacht na hÉireann|bunreacht]] nua i bhfeidhm sa Saorstát a bhaist ''Éire'' mar ainm oifigiúil ar an tír, agus sa bhliain 1948, rith an tOireachtas an
▲Ar dtús, bhí an teorainn seo ceaptha mar theorainn inmheánach taobh istigh de [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann]], ach i Mí na Nollag 1933, tharraing an Tuaisceart as [[Saorstát Éireann]], de réir na rogha diúltaithe a bhí fágtha aige. Mar sin a cuireadh tús leis an Teorainn mar theorainn idirnáisiúnta. Bhí an Saorstát réasúnta neamhspleách ar an Ríocht Aontaithe ó thús báire, rud a rinneadh foirmiúil le Reacht Westminster sa bhliain 1931. Tháinig coimisiún ar leith, [[Coimisiún na Teorann]], le chéile chun teorainn a tharraingt idir an dá dhlínse, ag tabhairt airde ar chomhdhéanamh eitnireiligiúnach an daonra sa Tuaisceart, ach ní raibh ceachtar den dá thaobh sásta le moltaí an Choimisiúin, agus mar sin, fágadh an teorainn mar a raibh sí. Ní bhfuair an saol mór radharc ar mholtaí an Choimisiúin riamh, nó níor foilsíodh a thuarascáil.
[[Íomhá:Republic of Ireland border crossing sign kmh.JPG|mion]]
▲Sa bhliain 1937, tháinig bunreacht nua i bhfeidhm sa Saorstát a bhaist ''Éire'' mar ainm oifigiúil ar an tír, agus sa bhliain 1948, rith an tOireachtas an [[An tAcht Phoblacht na hÉireann, 1948|tAcht um Poblacht na hÉireann]] le poblacht a ghairm den tír go hoifigiúil.
== Custam agus Seiceáil Aitheantais ==
Go gairid i ndiaidh bhunú Shaorstát Éireann, tugadh custam agus seiceáil aitheantais isteach ag an Teorainn. Bhí na seiceálacha á ndéanamh go dtí an 31ú lá de Mhí na Nollag 1992, nuair a tháinig an Margadh Eorpach Aonair i bhfeidhm. Ó shin i leith, níl stáisiúin chustaim ag obair ar aon taobh den Teorainn a thuilleadh.
[[Íomhá:Border Stores notice, Lifford - geograph.org.uk - 1410992.jpg|clé|mion|[[Leifear]] (Lifford)]]
Cé nach raibh [[pas]] ag teastáil ó mhuintir na hÉireann ná na Ríochta Aontaithe riamh ag an teorainn seo, bhíodh na fórsaí slándála ag éileamh doiciméad aitheantais éigin ar lucht trasnála na teorann go tráthrialta nuair a bhí na trioblóidí go dona.
[[Íomhá:No Border No Barrier.jpg|clé|mion|agóid, Breaitimeacht, 2015]]
Sa bhliain 2007, tháinig sé chun solais go raibh pleananna idir lámhaibh ag údaráis na Breataine Móire a d'fhéadfadh deireadh a chur leis an gComhlimistéar Taistil a chuimsíonn Éire, an Ríocht Aontaithe, [[Oileán Mhanann]], agus [[Oileáin Mhuir nIocht]], ionas go bhfágfaí [[Tuaisceart Éireann]] i suíomh doiléir.
Sa ráiteas a chuir sé os comhair [[Dáil Éireann|Dháil Éireann]], dúirt an Taoiseach [[Parthalán Ó hEachthairn]] "''nach raibh pleananna ar bith ag údaráis na Breataine Móire custam ná seiceálacha aitheantais a chur ar bun arís idir an Tuaisceart agus an Deisceart - is é an t-aon rud a theastaíonn uaidh ná cur leis an gcomhoibriú trasteorann, le srianta a chur leis an inimirce neamhdhlíthiúil.''"
▲Go gairid i ndiaidh bhunú Shaorstát Éireann, tugadh custam agus seiceáil aitheantais isteach ag an Teorainn. Bhí na seiceálacha á ndéanamh go dtí an 31ú lá de Mhí na Nollag 1992, nuair a tháinig an Margadh Eorpach Aonair i bhfeidhm. Ó shin i leith, níl stáisiúin chustaim ag obair ar aon taobh den Teorainn a thuilleadh.
Mar sin féin, chuir na pleananna seo imní ar na h[[Aontachtóirí]] sa Tuaisceart, agus dúirt Jim Allister, polaiteoir [[Páirtí Aontachtach Daonlathach|Aontachtach Daonlathach]], go mbeadh sé doghlactha ar fad dá gcaithfeadh muintir na Ríochta Aontaithe pas a thaispeáint agus iad ag dul ó chuid amháin go cuid eile den Ríocht.
▲Cé nach raibh pas ag teastáil ó mhuintir na hÉireann ná na Ríochta Aontaithe riamh ag an teorainn seo, bhíodh na fórsaí slándála ag éileamh doiciméad aitheantais éigin ar lucht trasnála na teorann go tráthrialta nuair a bhí na trioblóidí go dona. Na bóithre beaga cúnga trasna na teorann nach raibh na fórsaí slándála in ann súil a choinneáil orthu, gearradh le poill bhuamaí iad, ionas nach bhféadfadh na daoine úsáid a bhaint astu, agus rinne na húdaráis liosta de na bóithre ceadaithe. Ó na luathnóchaidí anuas, áfach, níltear ag coinneáil diansúile ar na bóithre trasteorann a thuilleadh, agus tá cuid mhaith bóithre neamhcheadaithe in úsáid arís.
[[Íomhá:DublinAirport31mar2007-01.jpg|mion|Biúró Náisiúnta an Gharda Síochána um Inimirce, [[Aerfort Bhaile Átha Cliath]]]]
== Féach freisin ==
* [[Comhlimistéar taistil|an Comhlimistéar taistil]]
{{síol}}▼
== Tagairtí ==
▲{{Reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Tíreolaíocht na hÉireann]]
[[Catagóir:Poblacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríocht Aontaithe]]
[[Catagóir:Tuaisceart Éireann]]
| |||