Leagan ó 12:18, 21 Bealtaine 2019 athraigh Minorax (plé \| dréachtaí) 166 edits png -> svg ← Gabh chuig an difear roimhe seo		Leagan ó 17:09, 9 Meitheamh 2019 athraigh cealaigh TGcoa (plé \| dréachtaí) Confirmed users 31,126 edits No edit summary chlib amháin: Visual edit An chéad dhifear eile →
Líne 18: [[Íomhá:Electron shell 001 Hydrogen.svg\|deas\|200px\|thumb\|Hidrigin]] == Fionnachtain == An chéad duine a d'aonraigh gás hidrigine agus a thug cur síos foirmeálta ar a shaintréithe, b'é Theophrastus Bombastus von Hohenheim nó [[Paracelsus]] é, agus é ar ~~duine~~[[Duine\|dhuine]] de cheannródaithe na ceimice. Mheasc sé miotail trí aigéid láidire, ionas gur saoradh gás so-adhainte, ach níor thuig sé go fóill gur dúil cheimiceach a bhí i gceist leis an ngás. Sa bhliain [[1671]], d'athfhionn [[Robert Boyle\|Roibeard Ó Baoighill]] an dóigh seo le hidrigin a tháirgiú, nuair a chuir sé bruscar iarainn trí aigéad báite. Sa bhliain [[1766]], arís, fuair [[Henry Cavendish]] tuiscint nua ar nádúr an gháis mar shubstaint ar leith, go háirithe nuair a thug sé faoi ndeara go ndéanann an gás uisce nuair a dhóitear é. Tháinig sé trasna ar an ngás nuair a bhí sé ag baint trialacha as aigéid agus as airgead beo ([[Mearcair (airgead beo)\|mearcair]]). Shíl sé gur comhchuid shaortha de chuid an airgid bheo a bhí ann, ach cé go raibh an méid seo mícheart ar fad aige, bhí sé in ann cur síos cruinn a thabhairt ar phríomh-shaintréithe na hidrigine, go háirithe go n-iompaíonn sí ina huisce nuair a chuirtear trí thine í. Sa bhliain [[1783]], bhaist [[Antoine Laurent Lavoisier]] a hainm ar an dúil seo, agus dhearbhaigh seisean agus Laplace gur dual don hidrigin uisce glan a dhéanamh agus é ag imoibriú leis an [[ocsaigin]]. [[Íomhá:Hydrogen Density Plots.png\|clé\|mion]] == An hidrigin i stair theoiric an chandaim == Line 27 ⟶ 28: Ceann de na chéad iarmhairtí candam-bhunaithe ar chuir na saineolaithe sonrú iontu, b'é an breathnú a rinne Maxwell leathchéad bliain roimh lá na teoirice iomláine candam-mheicniúla, ná go gcuireann sain[[toilleadh teasa]] na hidrigine i gcuimhne iompraíocht na ngás aonadamhach faoi theocht an tseomra, cé go bhfuil an gás hidrigine comhdhéanta as móilíní dé-adamhacha. De réir theoiric an chandaim, is é is cúis leis an iompraíocht seo ná go bhfuil leibhéil chandamaithe an fhuinnimh rothlaigh spréite go fairsing, toisc go bhfuil an móilín féin chomh héadrom. [[Íomhá:Hydrogen orbitals.gif\|mion]] == An Hidrigin sa Dúlra == Line 33 ⟶ 35: An chuid is mó den hidrigin san ollchruinne, is hidrigin aonadamhach í i staid an [[Plasma\|phlasma]]. Mar sin, tá sí thar a bheith difriúil leis an hidrigin dhé-adamhach ghásaithe arbh í gnáthstaid na hidrigine aonraithe í ar an Domhan. Nuair atá an hidrigin ina plasma, níl an leictreon agus an prótón ceangailte dá chéile, rud a fhágann go bhfuil an hidrigin in ann leictreachas a sheoladh go réidh agus speictream leanúnach solais a astú - is é sin, tá an cineál seo hidrigine ag luisniú ag gach [[tonnfhad]] solais nó ag gach [[minicíocht]] solais. Sin é an dóigh a gcruthaítear solas na [[An Ghrian\|Gréine]] féin. Na leictreoin agus na prótóin, is cáithníní iad a bhfuil lucht leictreach acu, agus iad ag idirghníomhú leis na réimsí leictreacha agus maighnéadacha. Is sruth plasma í an [[Grianghaoth\|ghrianghaoth]], go bunúsach, agus nuair a bhuaileann sí réimse maighnéadach an Domhain, feictear na saighneáin ([[aurora borealis]], an chaor aduaidh) ag lasadh suas sa spéir. [[Íomhá:Hydrogen.cycle.JPG\|clé\|mion]] Faoi ghnáthbhrú an atmaisféir agus leis an ngnáth-theocht, is í an staid is dual don hidrigin ar an Domhan ná an staid ghásaithe, dhé-adamhach - H<sub>2</sub>(g). Níl mórán den ghás seo in atmaisféar an Domhain, ós rud é go bhfuil sé chomh héadrom agus nach féidir le himtharraingt ár bpláinéid é a choinneáil ó éalú. Thairis sin, tá an-chlaonadh inti imoibriú leis an ocsaigin, ionas go gcruthaítear [[uisce]]. An chuid is mó den hidrigin atá ann ar dhroim an domhain, tá sí ceangailte i gcomhdhúile ceimiceacha, ar nós an uisce féin. Tógann sé cuid mhór fuinnimh na comhdhúile seo a [[leictrealú]] agus an hidrigin a aonrú. Line 49 ⟶ 51: 2 KH + 2 H<sub>2</sub>O -> H<sub>2</sub> + 2 OH<sup>-</sup> + 2 K<sup>+</sup> == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:Dúile ceimiceacha]] [[Catagóir:Breoslaí]]

An difríocht idir athruithe ar: "Hidrigin"