An difríocht idir athruithe ar: "An Bhreatain Bheag"

Content deleted Content added
AdamLibh (plé | dréachtaí)
Cur cothrom le dáta
AdamLibh (plé | dréachtaí)
No edit summary
Líne 44:
}}
 
Tír atá suite ar iarthar oileáin [[an Bhreatain|na Breataine]] í '''an Bhreatain Bheag'''. Tá dhá phríomhtheanga ann: [[An Béarla|Béarla]] agus [[an Bhreatnais|Breatnais]]; agus sa Bhreatnais tugann muintir na tíre ''Cymru'' (fuaimnítear mar "comraí", leis an mbéim ar an gcéad siolla) ar a dtír agus '''[[an Bhreatnais|Cymraeg]]''' (fuaimnítear mar "comráidhg", leis an mbéim ar an dara shiolla) ar a d[[teanga]]dteanga. ''Wales'' agus ''Welsh'' a deirtear i mBéarla. Tá Breatnais ag 20% den daonra, agus úsáideann suas le 10% an teanga ar bhonn rialta.
 
2.903.0853,125,000 duine ina gcónaí sa tír, dar le meastachán de chuid rialtas na Breataine Bige ó Mhí Iúil 2017.<ref>{{Lua idirlín|url=https://gov.wales/statistics-and-research|teideal=Statistics and research|language=en|work=GOV.WALES|dátarochtana=2019-08-27}}</ref> Is é [[Caerdydd]] (''Cardiff'' as Béarla) príomhchathair na tíre. I ndeisceart na tíre atá formhór an daonra, mar go ndeachaigh sé ar aghaidh leis an [[Réabhlóid Thionsclaíoch]], mar gheall ar an ngual agus iarainn a fuarthas ann, agus mar gheall ar na calafoirt bhreátha atá sna bailte móra. Tá na trí chathair is mó, [[Caerdydd]], [[Abertawe]] (Swansea) agus [[Casnewydd]] (Newport), suite i ndeisceart na tíre.
 
:''Nóta: Gaeilge na hAlban, "A' Bhreatainn Bheag" = [[An Bhriotáin]]''<ref>[http://www.smo.uhi.ac.uk/gaidhlig/faclair/sbg/lorg.php?facal=A'%20Bhreatann%20Bheag&seorsa=Gaidhlig&tairg=Lorg&eis_saor=on Rannsaich an Stòr-dàta Briathrachais Gàidhlig - A' Bhreatann Bheag]</ref>
Líne 101:
Thóg na Rómhánaigh smacht ar fad deiscirt na Breataine Bige chomh fada le [[Caerfyrddin]] (Maridunum). Tá fianaise ann go ndeachaigh siad ní b'fhaide chomh maith agus gur bhain siad [[Éire]] amach. Bhí siad gníomhach i dtuaisceart na tíre freisin. De réir finscéil Bhreatnaigh, phós Macsen Wledig nó Magnus Maximus, fear d'impirí deireanacha na Róimhe, Helen, iníon thaoisigh Bhreatnaigh Segontium ([[Caernarfon]] inniu).
 
Níor éirigh leis na hAnglo-Sacsanaigh an Bhreatain Bheag a chur faoi smacht, cé gur bhris siad an ceangal a bhí idir an tír agus an tír ó thuaidh a bhí faoi smacht na mBriotanach go fóill i ndiaidh cath Chester i 615 CE. Is de bharr neart míleata an rí Breatnaigh a bhí sin, ach freisin de bharr cruth na tíre. Thóg Offa, rí Mhercia, pórt rátha mór as talamh fad an chríche idir an ríocht b'ab aigesean agus an mBreatain Bheag. Tá páirteannacodanna de Phort Rátha Offa le feiceáil inniu féinfiú.
 
Níor stad an Bhreatain Bheag a bheith ina thír Chríostaí i ndiaidh do na treibheanna Sacsanach greim a fháil ar Shasana. Chuaigh [[Naomh Dáibhí]] ar oilithreacht chun na Róimhe sa séú haois, agus bhí sé ina easpag sa Bhreatain Bheag le fada sular tháinig Austin chun rí Kent a thiontú go [[An Chríostaíocht|Críostachais]] agus ceantar easpag [[Canterbury]] a chur ar bun. Ach ní dhearna na Breatnaigh iarracht mhór Sasana thiontú go Críostachas, b'fhéidir de bharr an naimhdis idir an dá thír. Bhí ríthe Breatnach mar [[Rhodri Mawr]] agus [[Llywelyn ap Gruffudd|Llywelyn ap Gruffydd]] láidir agus cliste go leor neamhspleáchais na tíre a chosaint.