An difríocht idir athruithe ar: "Tuaisceart Éireann"
Content deleted Content added
clib: Mobile edit Mobile web edit Advanced mobile edit |
No edit summary |
||
Líne 44:
Is ionann '''Tuaisceart Éireann''' ([[Béarla]]: ''Northern Ireland'') agus limistéar na sé g[[contae]] úd [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae Ard Mhacha|Ard Mhacha]], [[Contae Dhoire|Doire]], [[Contae an Dúin|An Dún]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghain]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]] a dealaíodh ón gcuid eile d'[[Éire|Éirinn]] nuair a tháinig an [[Conradh Angla-Éireannach]] i bhfeidhm sa bhliain [[1922]].<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.tearma.ie/Search.aspx?term=Northern+Ireland|teideal=tearma.ie - Dictionary of Irish Terms - Foclóir Téarmaíochta|language=ga|work=www.tearma.ie|dátarochtana=2019-02-05}}</ref>
[[Íomhá:Lough Neagh - geograph.org.uk - 890959.jpg|mion|Loch nEathach]]
== Tíreolas ==
Tá [[Béal Feirste]], [[Doire]], [[Iúr Cinn Trá]], [[An Ómaigh]], [[Lios na gCearrbhach]], [[Port an Dúnáin]], [[Inis Ceithleann]] agus [[Droim Mór]] ar na cathracha is mó i dTuaisceart Éireann.
Line 57 ⟶ 59:
===Contae Thír Eoghain===
Is contae sléibhtiúil í [[Tír Eoghain]] den chuid is mó, cé go bhfuil ceantair machairí sa chontae fosta, go háirithe ar bhruach [[Loch nEathach]], i gceantar na hAbhann Móire i ndeisceart an chontae, agus san iarthuaisceart, ar [[an Fheabhail]]. Tá na Speiríní suite i dtuaisceart an chontae, ar an teorainn le [[contae Dhoire]]. Is iad an tríú sliabhraon is airde i [[Cúige Uladh|gCúige Uladh]], i ndiaidh na [[Beanna Boirche]] agus
===Contae Ard Mhacha===
Tá cáil ar [[Contae Ard Mhacha|Ard Mhacha]] mar 'úllord na hÉireann', agus fástar a lán torthaí ann i gcónaí. Ba iad na plandóirí a chuir fúthu sa 17ú haois a chuir na húlloird ar dtús. Imrítear leagan de chluiche babhlaí in Ard Mhacha nach bhfaightear aon áit eile ach i [[Contae Chorcaí|gCorcaigh]]. Tá traidisiún láidir [[peil Ghaelach|peile Ghaelaí]] sa cheantar agus bhuaigh foireann Ard Mhacha [[Craobhchomórtas Sinsear na hÉireann sa Pheil|Craobh na hÉireann]] i 2002.
Tá Ard Mhacha theas, is é sin an ceantar tuaithe in aice na teorann le [[Contae Lú]] sa [[Poblacht na hÉireann|Phoblacht]], sách náisiúnach. [[Caitliceachas]] an príomh-reiligiún. Fuair a lán saighdiúrí Briotanacha bás ann i rith na [[na Trioblóidí|dTrioblóidí]].
Line 76 ⟶ 78:
== Daonra ==
Bhí corradh is 1.70 milliún duine ina gcónaí i dTuaisceart Éireann sa bhliain 2001. Sa [[daonáireamh]] a rinneadh sa bhliain [[2001]], dúirt 45.5% den daonra gur [[An Protastúnachas|Protastúnaigh]] iad, agus thug 40.3% le fios gur [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Caitlicigh]] a bhí iontu. Staon 13.3% den daonra ó aon [[Creideamh|chreideamh]] ar leith a admháil.
== Rialtas ==
Line 92 ⟶ 94:
Is follasach go bhfuil an dá sheasamh seo doréitithe le chéile, agus mar sin, d'fhág an foréigean seicteach a shliocht ar Thuaisceart Éireann ó tháinig an stáitín ar an bhfód. Bhí na hAontachtóirí den tuairim, ar dtús, gur fealltóirí agus lucht tréasa ab ea na Caitlicigh go léir, ó theastaigh uathu an nasc leis an mBreatain Mhór a bhriseadh agus dul le Poblacht na hÉireann. Mar sin, choinnigh siad an rialtas fúthu féin, agus iad ag dul i muinín cleasa mí-ionraice go minic, ar nós claonroinnt na dtoghlach, lena chinntiú nach bhféadfadh na Caitlicigh teacht in aon chóngar don tromlach sna toghcháin dhaonlathacha. Chuir an chuid ba ghangaidí de na Caitlicigh cor in aghaidh an chaim trí thacaíocht a thabhairt d'fheachtas armtha an IRA leis an stáitín a scaradh ón Ríocht Aontaithe.
=== Na Trioblóidí ===
* Príomh-alt: [[Na Trioblóidí]]
Line 105 ⟶ 109:
Bhí 75,125 duine (4.164% de dhaonra Thuaisceart na hÉireann) ábalta [[Gaeilge]] a scríobh, a léamh, a labhairt agus a thuibheáil. Ní raibh aon eolas ar an [[Gaeilge|Ghaeilge]] ag 89.7% den daonra. Bhí eolas ar an Ghaeilge ag 10.3% den daonra.
[[
===Oideachas trí mheán na Gaeilge i dTuaisceart Éireann===
| |||