An difríocht idir athruithe ar: "Tomás Mac Gearailt, 10ú hIarla Chill Dara"

Content deleted Content added
Colin Ryan (plé | dréachtaí)
Athfhriotal
Líne 1:
[[File:Silken-Thomas-attack-Dublin-Castle.gif|mion|Tomás an tSíoda ag ionsaí ar [[Chaisleán Bhaile Átha Cliath]]]]
 
Duine uasal mór le rá i [[stair na hÉireann]] sa 16ú haois ab ea '''Tomás Mac GearaltGearailt, 10ú IarlahIarla Chill Dara''', (1513–1537), agus '''Tomás an tSíoda''' mar aleasainm Ghaelaítearair ai leasainmnGaeilge. Mac le [[Gearóid Óg Mac Gearailt]] a bhí ann, d’éirigh sé amach in aghaidh rialtas na BreataineCorónach sa bhliain 1534 san eachtra a thugtar '''Éirí Amach Thomáis an tSíoda''' air.
 
==Saol==
Chaith Tomás Mac Gearailt cuid mhaith dá luath-shaol thall in Sasana. Cé gur colchol ceathracha iad a mháthair Elizabeth Zouch agus [[Anraí VII Shasana|Rí Anraí VII na Breataine]], isba beagbheag maitheasan amhaith rinneé sin chun an síor-theannascaidreamh corrach idir Anraí agus na Gearaltaigh a laghdúleigheas. Nuair a ordaíodh a athair Gearóid Óg dul go Londain chun dul os comhair an Rí, ceapadh Tomás ina Leas-Ionadaí san idirlinn.
 
Gríosaíodh chun gnímh é i mí an Mheithimh na bliana 1534 nuair a chuala sé ráflaí aggur tabhairt le fios go raibhbásaíodh a athair curtha chun báis i d[[Túr Londan]] ag an Rí agus go mbeadh an pionós céanna i ndán dó féin agus do dheartháireacha a athar. MarChuaigh fhreagra, thionólchun Tomás[[Baile anÁtha Chomhairle i Mainistir Mhuire i lár na cathrach ar an 11 Meitheamh. Mharcaigh seiseanCliath]] agus 140céad comrádaíis daichead chuid cliathánachmarcach leis isteacha saraibh mhainistirfrainse agussíoda d’fhógairar a gogclogaid, poiblírud goa raibhd’fhág a“Tomás dhílseachtan átSíoda” churair ar neamhnímar aculeasainm. GlaodhThionóil Tomás an tSíodaChomhairle airi asMainistir seo amach, mar gheallMhuire ar an phaiste11 síodaMeitheamh aagus bhíthréig áa chaitheamhdhílseacht orthudon ar imeall a gclogad.
 
D’ionsaigh sé [[Caisleán Bhaile Átha Cliath]] ach cloíodh iada saighdiúirí gan mórán stró. Thug Tomás ordú dá thrúpaíMaraíodh an ArdeaspagtArdeaspag John Alen, fear a churbhí chunag báisiarraidh aguscomhréiteach éa i mbun iarracht idirghabháladhéanamh, i g[[Cluain Tarbh]], rud a mhillfeadhtharraing tacaíochtfearg arna bith a bheadhhEaglaise ar fáil ón eaglaisThomás. DeDeir réirseantraidisiún traidisiún seanbhunaithe, míthuiscint a bhí ann. Thug Tomás ordú sa Ghaeilge mo dhuine a ghlasáil suas ach bhain a fhir míniú mícheart as.
gur bhain na dúnmharfóirí, John Teeling and Nicholas Wafer, ciall chontráilte as ordú a thug Tomás i nGaeilge go dtabharfaí Alen as.
 
Bhí sláinte a athar ag dul chun donais sani idirlinn sa Túrngéibheann agus cailleadh é faoi ghlas ar an 2 Deireadh Fómhair. BheadhNí bhfuair Tomás inaaitheantas iarlaón Rí mar thoradh,an ach ní bhfuair sé aitheantas oifigiúil ónIarla gCoróinnua. Ruaigeadh as Baile Átha Cliath iadé agusgo chúlaíodardtí siar chomh fada lenaa dhaingean féin i g[[Caisleán Mhaigh Nuad]]. NíorbhBa fhada a bhíodar slán sábháilte ann nághearr gur ghlac aonad de chuidghabh naarm Sasanach faoi cheannas [[Sir William Skeffington]] seilbh ar an mbaileáit i Mhárta 1535. Ní raibhGhéill an dara rogha ag garastún an bhaile ach géilleadh lom láithreach. Chuir na Sasanaighcuireadh gach macduine mátharacu chun báis. BaisteadhTugadh "Pardún Mhaigh Nuad" ar an eachtra siúd.
 
Ba léir anois nach mbeadhbhfaigheadh Tomás an tacaíochtchabhair a bhíraibh Tomás ag súil leis - agus ag braith ar - ag teacht chun cinn. Ghlac sé leis, go mbuafadhháirithe ó tacaíochtChaitlicigh naarbh hEaglaisefhuath Caitlicíleo achbeartas go háirithe, a bhí glan i gcoinne Reifirméiseanreiligiúnda Anraí VIII. Chuir polasaí fríth-Phápach Anraí bac ar an Liútarachas chomh maith, áfach, agusach níor coinnealbhádh Anraí go dtí trí bliana ní ba dhéanaí1538.
 
I Iúil sa bhliain chéanna,1535 tháinig an Tiarna Leonard Grey i dtír in Éirinn ómar Shasana agus rinneadh FearFhear Ionaid de. Ós rud é go raibh drochbhail ar airm ThomásThomáis agus go raibh a chomhghuaillithe ag géilleadh de réir a chéile, d'iarr sé pardún ar an Tiarna Grey. aBhí phardúnTomás aláidir ghlacadh.fós Namhaidagus suntasachis beag fonn a bhí annar fósGrey agusan cogadh raibha choinneáil ar siúl. D'áitigh sé ar intinnThomás aggéilleadh Greygan coimhlintchoinníoll fhadadon a choinneáilagus artugadh siúlTomás go Londain i Mí Dheireadh Fómhair 1535. GheallBásaíodh é slándáilféin pearsantaagus Thomáscúigear ghéillfeadhuncailí ar ganan choinníoll3 Feabhra 1537 ag Tyburn.
 
D'fhág éirí amach Thomás an tSíoda a rian ar rialtasaigne naan Breataine. LeagThug Anraí VIII béim úraird nua ar chúrsaí na hÉireann as seo amach, rud a churd'fhág goa mórrian lear bhunú Ríocht na hÉireann sa bhliain 1542. Cuireadh srianta nuale ar chumhachtaícumhacht na bhFear Ionaid agus cuireadh an"géilleadh polasaíagus nuaathbhronnadh" Géilleadhar agusbun Athbhronnadh armar bhunbheartas.
Níor chloígh an Tiarna Grey lena ghealltanas ar chor ar bith, áfach, agus díbríodh Tomás Mac Gearailt mar phríosúnach go dtí Túr Londan i mí Dheireadh Fómhair 1535. Crochadh eisean agus cúigear dá uncail ar an 3 Feabhra 1537 ag Tyburn, Londain. Baineadh a chloigeann de agus cuireadh an chuid eile dá chorp.
 
D'fhág éirí amach Thomás an tSíoda a rian ar rialtas na Breataine. Leag Anraí VIII béim úr nua ar chúrsaí na hÉireann as seo amach, rud a chur go mór le bhunú Ríocht na hÉireann sa bhliain 1542. Cuireadh srianta nua ar chumhachtaí na bhFear Ionaid agus cuireadh an polasaí nua Géilleadh agus Athbhronnadh ar bhun.
 
{{DEFAULTSORT:Mac Gearailt, Tomás}}