An difríocht idir athruithe ar: "An Chéad Chogadh Domhanda"
Content deleted Content added
m corr using AWB |
|||
Líne 94:
D’fhóin [[Bean|mná]] mar bhanaltraí sa Díorma Cabhrach Saorálach sa líne tosaigh. Liostáil [[Imirce (daonra)|eisimircigh]] in airm san [[An Astráil|Astráil]], sa [[An Nua-Shéalainn|Nua-Shéalainn]], i g[[Ceanada]] agus san [[An Afraic Theas|Afraic Theas]] agus sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]].
De réir [https://www.taoiseach.gov.ie/irish/Eolas_stairi%C3%BAil/Comoradh_Stait/Com%C3%B3radh1916.pdf taoiseach.gov.ie], <blockquote>"Ní raibh bealach ar bith go bhféadfadh na daoine a chuaigh chun troda an saol athraithe a bheadh ann ag deireadh an Chogaidh a shamhlú. Bhí na cúiseanna a liostáil daoine chomh héagsúil leis na daoine féin. Chuaigh daoine ann mar gheall ar riachtanas eacnamaíoch. Bhí tuilleadh ag súil go gcothófaí cairdeas a thrasnódh difríochtaí [[stair]]<nowiki/>iúla trína bheith ag fónamh taobh le taobh in aghaidh an namhad céanna".
[[Íomhá:Thomas Michael Kettle.jpg|mion|212x212px|Thomas Kettle]]
Chreid [[Thomas Kettle]], Iar-MP Náisiúnach do [[Tír Eoghain|Thír Eoghain Thoir]] a d’fhóin in 8ú Fiúsailéirí Ríoga Bhaile Átha Cliath, agus a maraíodh tráth a raibh sé ina Leifteanant:
Líne 123:
* [[Cath an Somme]], [[1 Iúil]] [[1916]], agus lean sé ar aghaidh go mí na [[An tSamhain|Samhna]] na bliana sin. Maraíodh níos mó ná 300,000 duine in aice leis an Somme sa [[An Fhrainc|Fhrainc]].
* [[Cath Passchendaele]], 31 Iúil 1917 agus lean sé ar aghaidh go mí na [[An tSamhain|Samhna]] na bliana sin. Maraíodh níos mó ná 600,000 [[duine]] in aice leis an [[baile]] Passchendaele sa [[An Bheilg|Bheilg]].
*Bhí "[[Ionsaí an Earraigh, 1918|Ionsaí an Earraigh]]", [[21 Márta]] [[1918]] - go dtí [[18 Iúil]] [[1918]], ar na cathanna ba mhó agus ab fhíochmhaire i rith an Chéad Chogaidh Dhomhanda.
[[Íomhá:Armisticetrain_(slight_crop).jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Armisticetrain_(slight_crop).jpg|mion|11 Samhain 1918: sínitheoirí an chomhaontaithe, an sos cogaidh a chuir deireadh leis an gCéad Chogadh Domhanda. Sa phictiúr, ionadaithe ón bhFrainc, ón nGearmáin agus ón mBreatain a síníodh na cáipéisí, lasmuigh de charráiste an Ghinearáil Foch i bhForaois Compiègne.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=Jan Dąbrowski, Wielka|date=1937|url=|title=“Armisticetrain” in Wojna 1914-1918,|journal=|volume=|issue=Vársá 1937}}</ref>|alt=|251x251px]]▼
▲[[Íomhá:Armisticetrain_(slight_crop).jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Armisticetrain_(slight_crop).jpg|mion|11 Samhain 1918: sínitheoirí an chomhaontaithe, an sos cogaidh a chuir deireadh leis an gCéad Chogadh Domhanda. Sa phictiúr, ionadaithe ón bhFrainc, ón nGearmáin agus ón mBreatain a síníodh na cáipéisí, lasmuigh de charráiste an Ghinearáil Foch i bhForaois Compiègne.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=Jan Dąbrowski, Wielka|date=1937|url=|title=“Armisticetrain” in Wojna 1914-1918,|journal=|volume=|issue=Vársá 1937}}</ref>|alt=|251x251px]]
== Deireadh an chogaidh ==
Ar an [[11 Samhain]] [[1918]], siníodh sos cogaidh, nó an Armstad, rud a chuir deireadh leis an gCéad Chogadh Domhanda. Glacadh leis an sos cogaidh go foirmiúil i gcarráiste an Ghinearáil Ferdinand Foch i bhForaois [[Compiègne]] sa Fhrainc ag 5:10am. Ach lean an cogaíocht an maidin sin go dtí 11am.
[[Íomhá:Photo of Henry Nicholas Gunther.jpg|clé|mion|204x204px|Maraíodh [[Henry Gunther]], ag 10:59, 11/11/1918]]
Maraíodh 11,000 an maidin sin, 3,500 saighdiúir Meiriceánach ina measc<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.historynet.com/world-war-i-wasted-lives-on-armistice-day.htm|teideal=Wasted Lives|údar=historynet.com|dáta=|dátarochtana=2018}}</ref>. Ag 10:59 ar 11/11/1918, lámhachadh [[Henry Gunther]], poncán de shliocht Gearmánach<ref>{{Lua idirlín|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Gunther|teideal=Henry Gunther|údar=Wikipedia|dáta=|dátarochtana=2018}}</ref>.
Fuair naoi milliún [[saighdiúir]] bás i [[machaire]] an áir, agus d'éag na milliúin sibhialtach chomh maith. Ó thosaigh an Cogadh, fuair níos mó ná 16 mhilliún [[bás]], lena n-áirítear tuairim agus 7 milliún sibhialtach<ref>http://centenaries.ucd.ie/wp-content/uploads/2015/04/83980-UCD-Decade-of-Centenaries_A5-IRISH_FA_download_v2.pdf</ref>.
== Síocháin ==
An bhliain dar gcionn, síníodh [[Conradh Versailles]]. Conradh [[Síocháin|síochán]]<nowiki/>a idirnáisiúnta ab ea an Conradh Versailles, a chuir deireadh leis an gCéad Cogadh Domhanda idir na Comhghuaillithe agus [[an Ghearmáin]].
== Torthaí ==
[[Íomhá:Territorial changes resulting from World War I.svg|clé|mion|350x350px|
| |||