An difríocht idir athruithe ar: "Lia Fàil (Albain)"

Content deleted Content added
mNo edit summary
No edit summary
Líne 1:
 
[[Íomhá:Replica_of_the_Stone_of_Scone,_Scone_Palace,_Scotland_(8924541883).jpg|mion| Macasamhail den Lia Fáil, i Lùchairt Sgàin. ]]
Is séadchomhartha [[Albanach]] é '''an Lia Fàil''' nó '''Clach na Cinneamhain''' (nó “Stone of Destiny” / “Stone of Scone” i m[[An Béarla|Béarla]])<ref>{{Luaigh foilseachán|date=2014-10-11|url=https://gd.wikipedia.org/w/index.php?title=Lia_F%C3%A0il&oldid=473568|title=Lia Fàil|language=gd|journal=Uicipeid}}</ref>, bloc [[dronuilleog]]<nowiki/>ach de [[Gaineamhchloch|ghaineamhchloch]] [[Dearg|dhearg]].
Is bloc leathfhada de ghaineamhchloch dhearg é '''an Lia Fáil''' nó '''Clach na Cinneamhain''' a úsáideadh ar feadh na gcéadta bliain i gcorónú monarcóirí na hAlban, agus ina dhiaidh sin freisin nuair a tháinig monarcáin na hAlban chun bheith ina monarcanna i Sasana agus i gcorónú mhonarcanna na Breataine Móire agus an Ríocht Aontaithe le déanaí, tar éis Acht an Aontais. Go stairiúil, coinníodh an déantúsán ag Mainistir Sgàin atá scriosta anois, i Sgàin, in aice le ''Peairt'' na Alban. Is é a mhéid ná 66 cm faoi 42.5 cm faoi 26.7 cm, agus is é a meáchan thart ar 152 kg. Tá cros greanta go garbh ar dhromchla amháin de, agus fáinne iarainn ar an dá cheann len é a iompar. Baineadh úsáid as an Lia Fáil sa bhliain 1953 le haghaidh corónú [[Eilís II na Ríochta Aontaithe]].
 
== Tréithe ==
Sa 14ú haois, chuir Walter Hemingford, an cléireach Sasanach agus an staraí síos ar an áit a raibh cloch chorónaithe na hAlban mar mhainistir Sgàin, 3km ó thuaidh ó Peirt: {{quote|{{lang|la|Apud Monasterium de Scone positus est lapis pergrandis in ecclesia Dei, juxta magnum altare, concavus quidem ad modum rotundae cathedrae confectus, in quo futuri reges loco quasi coronationis ponebantur ex more.}}<ref>{{Cite book |last=Skene |first=William Forbes |author-link=William Forbes Skene |year=1869 |editor-last= |editor-first= |contribution= |teideal=The Coronation Stone |volume= |edition= |publisher=Edmonston & Douglas |publication-date=1869 |publication-place=Edinburgh |pages=11 |url=https://books.google.com/books?id=JvwHAAAAQAAJ |accessdate=5 February 2016}}</ref>
Is é a [[Méidigh|mhéid]] ná 66 cm faoi 42.5 cm faoi 26.7 cm, agus is é a [[meáchan]] thart ar 152 kg. Tá cros greanta go garbh ar dhromchla amháin de, agus [[fáinne]] [[Iarann|iarainn]] ar an dá cheann len é a iompar.
 
Coinníodh an leac [[Carraig|cloiche]] i [[mainistir]] Sgàin i Sgàin, in aice le [[Peairt, Albain|Peairt]] le fada an lá.
At the monastery of Scone, in the church of God, near to the high altar, was placed a large stone, hollowed out as a round chair, on which future kings were placed for their coronation, according to custom.}} Tá teoiricí agus finscéalta éagsúla ann faoi stair na cloiche sular socraíodh í i Sgàin:
 
Tá amhras ann faoi bharántúlacht na cloiche le fada. Dheimhnigh [[Geolaíocht|geolaithe]] áfach go bhfuil an chloch a thóg [[Éadbhard I Shasana]] go Westminster <ref>'The Stone of Destiny: Symbol of Nationhood' by David Breeze and Graeme Munro</ref> ina " Gaineamhchloch Dhearg Íochtarach", a cairéalaíodh[[cairéal]]<nowiki/>aíodh i gcóngaracht Sgàin. <ref>John{{Lua Prebble, ''idirlín|url=https://www.amazon.com/Lion-North-Personal-Scotlands-History/dp/0140056459|teideal=The Lion in the North''|údar=Pebble, John|dáta=|work=www.amazon.com|dátarochtana=2020-04-11}}</ref> [[Íomhá:Coronation_Chair_and_Stone_of_Scone.jpg|mion| Léaráid den Lia Fáíl i gCathaoir an Chorónaithe ag Westminster Abbey, 1855 ]]
* Baineann scéal amháin le Fergus Mór mac Eirc, céad Rí na Scoit in Albain, ar taifeadadh a hiompar ó Éirinn go hEarra-Ghàidheal, áit ar a shuigh sé nuair a corónaíodh ina rí é. <ref>Andree, p. 163</ref>
* Aithníonn roinnt leaganacha an chloch a thug Fergus chun leis agus an [[Lia Fáil|Lia Fáil in]] úsáid ag ''Cnoc na Teamhrach'' chun [[Ard-Rí na hÉireann]] a chorónú ina rí. Áitíonn traidisiúin eile go bhfanann sn Lia Fáil i dTeamhair. <ref>{{Luaigh foilseachán|author=Petrie|first=George|year=1839|teideal=On the History and Antiquities of Tara Hill|journal=The Transactions of the Royal Irish Academy:|publisher=Royal Irish Academy|volume=18|pages=159–162|url=https://archive.org/stream/jstor-30078991/30078991#page/n137/mode/2up}}</ref> (Tá Inis Fáil, ar cheann de na hainmneacha traidisiúnta ar Éirinn. )
* Cuireann finscéalta eile le fios gur as [[an Talamh Naofa]] a tháinig an Lia Fáil, in aimsir an [[An Bíobla|Bhíobla]] agus measann siad gurb í Cloch Iacóib i, a thóg [[Iacób|Iacób le]] linn dó bheith i Haran, (Genesis 28: 10–22). <ref>{{Lua idirlín|url=https://bible.org/seriespage/35-runaway-bribe-genesis-2810-22}}</ref>
 
== Dúchas ==
Dheimhnigh geolaithe áfach go bhfuil an chloch a thóg Éadbhard I Shasana go Westminster <ref>'The Stone of Destiny: Symbol of Nationhood' by David Breeze and Graeme Munro</ref> ina " Gaineamhchloch Dhearg Íochtarach", a cairéalaíodh i gcóngaracht Sgàin. <ref>John Prebble, ''The Lion in the North''</ref>
Tá teoiricí agus [[Finscéal|finscéalta]] éagsúla ann faoi [[stair]] na cloiche sular socraíodh í i Sgàin:<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Westminster Stone theory|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Westminster_Stone_theory&oldid=946085362|journal=Wikipedia|date=2020-03-17|language=en}}</ref>
 
Baineann scéal amháin le Fergus Mór mac Eirc, céad Rí na Scoit in Albain. D'iompar sé an Lia Fáil ó Éirinn go hEarra-Ghàidheal, áit a corónaíodh ina rí é.<ref>Andree, p. 163</ref> B'fhéidir go raibh nasc ann leis an [[Lia Fáil]] i d[[Teamhair]]. Áitíonn traidisiúin eile go bhfanann an fíor-[[Lia Fáil]] i d[[Teamhair]].<ref>{{Luaigh foilseachán|title=On the History and Antiquities of Tara Hill|url=http://archive.org/details/jstor-30078991|publisher=The Transactions of the Royal Irish Academy|date=1839-01-01|coauthors=JSTOR|author=George Petrie}}</ref> (Tá "Inis Fáil" ar cheann de na hainmneacha traidisiúnta ar Éirinn, deirtear).
Tá amhras ann faoi bharántúlacht na cloiche le fada an lá: léiríonn post [[blag]] ag acadamh Albanach Marie MacPherson go dtéann siad siar dhá chéas bhliain ar a laghad. <ref>{{Lua idirlín|url=http://englishhistoryauthors.blogspot.com/2013/11/the-stone-of-destiny.html|work=English Historical Fiction Authors}}</ref>
 
* Cuireann finscéalta eile le fios gur as [[an Talamh Naofa]] a tháinig an Lia Fáil, inón aimsir an [[An Bíobla|BhíoblaBhíobalta]] agus measann siad... gurb í Cloch [[Iacób|Iacóib]] i, a thóg [[Iacób|Iacób le]] linn dó bheith i Haran, (Genesis[[Leabhar Gheineasas]] 28: 10–22). <ref>{{Lua idirlín|url=https://bible.org/seriespage/35-runaway-bribe-genesis-2810-22}}</ref>
Deir litir chuig eagarthóir an ''Morning Chronicle'', dar dáta an 2 Eanáir 1819: <blockquote> On the 19th of November, as the servants belonging to the West Mains of Dunsinane-house, were employed in carrying away stones from the excavation made among the ruins that point out the site of Macbeth's castle here, part of the ground they stood on suddenly gave way, and sank down about six feet, discovering a regularly built vault, about six feet long and four wide. None of the men being injured, curiosity induced them to clear out the subterranean recess, when they discovered among the ruins a large stone, weighing about 500lb [{{convert|500|lb|disp=output only}}], which is pronounced to be of the meteoric or semi-metallic kind. This stone must have lain here during the long series of ages since Macbeth's reign. Beside it were also found two round tablets, of a composition resembling bronze. On one of these two lines are engraved, which a gentleman has thus deciphered.— 'The sconce (or shadow) of kingdom come, until Sylphs in air carry me again to Bethel.' These plates exhibit the figures of targets for the arms. From time immemorial it has been believed among us here, that unseen hands brought Jacob's pillow from Bethel and dropped it on the site where the palace of Scoon now stands. A strong belief is also entertained by many in this part of the country that it was only a representation of this Jacob's pillow that Edward sent to Westminster, the sacred stone not having been found by him. The curious here, aware of such traditions, and who have viewed these venerable remains of antiquity, agree that Macbeth may, or rather must, have deposited the stone in question at the bottom of his Castle, on the hill of Dunsinane (from the trouble of the times), where it has been found by the workmen. This curious stone has been shipped for London for the inspection of the scientific amateur, in order to discover its real quality<ref name="The">{{Lua idirlín|url=http://www.englishmonarchs.co.uk/stone_scone.html|year=2004–2005|work=English Monarchs}}</ref> </blockquote>
 
=== MainistirStair Westminster ===
Úsáideadh an leac [[Carraig|cloiche]] ar feadh na gcéadta bliain i g[[Coróin|corónú]] [[rí]]<nowiki/>the na hAlban, agus ina dhiaidh sin nuair a tháinig ríthe na hAlban i g[[coróin]] i [[Sasana]] agus an [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]], tar éis [[Acht an Aontais]].
[[Íomhá:Coronation_Chair_and_Stone_of_Scone.jpg|mion| Léaráid den Lia Fáíl i gCathaoir an Chorónaithe ag Westminster Abbey, 1855 ]]
 
Sa [[14ú haois]], chuir Walter Hemingford, an cléireach Sasanach agus an staraí, síos ar an áit a raibh cloch chorónaithe na hAlban mar [[Mainistir|mhainistir]] Sgàin, 3km ó thuaidh ó [[Peairt, Albain|Pheairt]].
== Tagairtí ==
 
{{Reflist}}
Go dtí 1950, bhí an leadhb de [[Carraig|charraig]] ar taispeáint i [[Westminster]], [[Sasana]]. Ach goideadh é. Agus ar [[11 Aibreán]] [[1951]] fágadh an liag i [[mainistir]] Obar Bhrothaig in Albain.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.amazon.ca/Scotlands-Stone-Destiny-History-Nationhood/dp/0752450344|teideal=Scotland's Stone of Destiny|údar=Nick Aitchison|dáta=|work=www.amazon.ca|dátarochtana=2020-04-11}}</ref>
[[Íomhá:The Stone of Scone - geograph.org.uk - 1584457.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:The%20Stone%20of%20Scone%20-%20geograph.org.uk%20-%201584457.jpg|clé|mion|“An Lia Fàil” [[Albain|Albanach]] ː macasamhail in Albain]]
Ar aon nós, bhí an chloch ar ais i Londain sa bhliain 1953 nuair a rinneadh [[banríon]] ar an [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]] d'[[Eilís II na Ríochta Aontaithe|Eilís II.]]
 
== Tuilleadh léitheoireachta ==
Line 33 ⟶ 36:
== Naisc sheachtracha ==
 
* Skene, William Forbes (1869). Cloch an Chróinte . Dún Éideann: Edmonston & Douglas . Aisghabháil 9 Deireadh Fómhair 2014 .
* [http://www.edinburghcastle.gov.uk/discover/highlights/the-stone-of-destiny Buaicphointí:] Láithreán Gréasáin Chaisleán Dhún Éideann [http://www.edinburghcastle.gov.uk/discover/highlights/the-stone-of-destiny de Stone of Destiny]
* [http://www.philipcoppens.com/stone_destiny.html An Stone of Destiny], ríogacht naofa sa 21ú haois
 
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
 
*
 
[[Catagóir:Ailt le téacs sa Laidin]]
[[Catagóir:Albain]]
[[Catagóir:Séadchomharthaí]]