Leagan ó 22:15, 26 Márta 2015 athraigh Dexbot (plé \| dréachtaí) 5,553 edits m Removing Link FA template (handled by wikidata) ← Gabh chuig an difear roimhe seo		Leagan ó 13:09, 20 Bealtaine 2020 athraigh cealaigh TGcoa (plé \| dréachtaí) Confirmed users 31,129 edits No edit summary chlib amháin: Visual edit An chéad dhifear eile →
Líne 1: [[Íomhá:Expansion de l'univers 2.gif\|mion\|an chruinne ag forleathnú ]] Sainmhínítear '''an Chruinne''' go coitianta mar an iomláine de gach rud atá ann, lena n-áirítear gach [[damhna]] agus [[fuinneamh]], na [[pláinéad\|pláinéid]], na [[réalta\|réaltaí]], na [[réaltra]], agus ábhar an [[cianspás\|spáis idir-réaltrach]]. Tugtar '''an cosmos''' nó '''an mhórchruinne''' freisin uirthi. Tugann breathnóireacht eolaíochta ar luath-chéimeanna i bhforbairt na Cruinne le fios go raibh an Chruinne faoi rialú ag na dlíthe fisiciúla agus tairisigh céanna an chuid is mó dá saol agus dá stair. Creidtear go bhfuil trastomhas de 93 billiún [[solasbhliain]] ag an gcruinne ar a bheag. Tugann [[Ollphléasc\|teoiric na hOllphléisce]] míniú ar bhunús agus ar fhorbairt na cruinne. Ár [[An Domhan\|ndomhan]], chomh maith leis an [[An Grianchóras\|nGrianchóras]], na [[Réalta\|réaltaí]] is na [[Réaltra\|réaltraí]] go léir, is ea an '''chruinne'''<ref>{{Lua idirlín\|url=https://www.tearma.ie/q/cruinne/ga/\|teideal="cruinne"\|work=téarma.ie\|dátarochtana=2020-05-20}}</ref> (tugtar '''an cosmos''' nó '''an mhórchruinne''' freisin uirthi). Taobh istigh den [[An Grianchóras\|ghrianchóras]], tá ár réalta, ar a dtugtar an [[An Ghrian\|ghrian]], 8 [[Pláinéad\|bpláinéad]]-ina measc an domhan seo againne, na gealacha a théann mórthimpeall na bpláinéad, na h[[Astaróideach\|astaróid]]<nowiki/>igh is na [[Cóiméad\|cóiméid]].<ref>{{Luaigh foilseachán\|author=Hussey, Matt\|date=2011\|url=\|title=Fréamh an Eolais\|journal=\|volume=\|issue=}}</ref> Is ball den réaltra ar a dtugtar [[Bealach na Bó Finne]] an grianchóras, agus go ginearálta is cnuasach de réaltaí atá i ngach réaltra. Chruthaigh an [[Ollphléasc]] an chruinne 13.7 billiún bliain ó shin, dar le teoiric na hollphléisce. Tá teoiricí éagsúla ag teacht chun tosaigh, ina mholann fisiceoirí nach bhfuil ár gCruinne uathúil ach go bhfuil sí ina ceann amháin i measc go leor eile.▼ == Stair == Is í samhail chaighdeánach na cruinne ná go bhfuil sí ag forleathnú, agus reanna na cruinne ag druidim amach óna chéile. Samhlaítear gur thosaigh an leathnú ó phoncstaid fhíordhlúth de dhamhna uile na cruinne leis an [[Ollphléasc]]. Tugann [[Ollphléasc\|teoiric na hOllphléisce]] míniú ar bhunús agus ar fhorbairt na cruinne. Ba é an [[réalteolaí]] [[Stáit Aontaithe Mheiriceá\|Meiriceánach]] [[Edwin Hubble]] a chruthaigh sa bhliain 1929 go bhfuil an chruinne ag forleathnú. De réir a theoirice siúd, agus ó thomhas an deargaistrithe i gcásanna éagsúla reann [[Neamh\|neimhe]] is fad na reann céanna ón domhan, ríomhtar 10,000-20,000 milliún bliain mar aois na cruinne. Creidtear go bhfuil trastomhas de 93 billiún [[solasbhliain]] ag an gcruinne ar a bheag.<ref>{{Luaigh foilseachán\|title=Observable universe\|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Observable_universe&oldid=957367458\|journal=Wikipedia\|date=2020-05-18\|language=en}}</ref> ▲~~Chruthaigh an [[Ollphléasc]] an chruinne 13.7 billiún bliain ó shin, dar le teoiric na hollphléisce.~~ Tá teoiricí éagsúla ag teacht chun tosaigh, ina mholann fisiceoirí nach bhfuil ár gCruinne uathúil ach go bhfuil sí ina ceann amháin, i measc go leor eile. == Todhchaí == [[Íomhá:Expansion of the Universe - distance measures problem.gif\|clé\|mion\|an chruinne ag forleathnú go deo ?]] Níl na réalteolaithe ar aon aigne faoi thodhchaí na cruinne. Tá moladh amháin a deir go leanfaidh sí ag forleathnú go deo, cruinne oscailte. Tá moladh eile a shamhlaíonn an chruinne iata, ionas go dtiocfaidh an forleathnú chun deiridh am éigin amach anseo agus go gcrapfaidh sí ar ais chuig an bponcstaid bhunúsach le hollchnagadh tar éis 50,000- 60,000 milliún bliain. De réir a chéile, is troime an fhianaise i bhfábhar na cruinne oscailte. == Féach freisin == * [[Ollphléasc\|Ollpheasc]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Timpeallachtaí]] [[Catagóir:An Chruinne\| An Chruinne]]

An difríocht idir athruithe ar: "Cruinne"