An difríocht idir athruithe ar: "Toirdhealbhach Ua Conchobhair"
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Líne 13:
|}}
[[Íomhá:Notes on the Cross of Cong, detail.png|clé|mion|[[An Bacall Buí]]ː choimisiúnaigh Toirdhealbhach an cros a dhéanamh]]
[[Ard-Rí na hÉireann|Ard-Rí ar Éirinn]] ó [[1119]] go [[1156]] ab ea '''Toirdhealbhach mac Ruaidhrí Ua Conchobhair'''. Chaith sé trëimhse fada mar ard-rí, 37 bliain go dtí 1156.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/gaillimh-no-luimneach-toirdhealbhach-ua-conchobhar-agus-king-john/|teideal=Gaillimh nó Luimneach? Toirdhealbhach Ua Conchobhar agus King John|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2020-05-20}}</ref>
== Ríocht Chonnachta ==
Rugadh Toirdhealbhach sa bhliain [[1088]] i g[[Connacht|Cúige Chonnachta]].
Nuair a tháinig tinneas ar Mhuircheartach sa bhliain [[1114]], bhí teideal an Ard-Rí le baint amach, agus rug Toirdhealbhach ar an bhfaill ag an am ceart. Mháirseáil sé ar [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]] sa bhliain [[1118]] agus ghabh sé an chumhacht le lámh láidir.
== Árd Rí na hÉireann ==
Tar éis bás Muircheartach Ua Briain in 1118,
D'fhorbair sé troid idir a chomhghuaille [[Tighearnan Ua Ruairc]] [[Bréifne]] agus [[Diarmait Mac Murchada]] ó [[Laighean]]. Bhí sé an rí ruaireach is chumhachtaí sa tír, agus glaoíodh Árd-Rí air.
Sna blianta in a dhiaidh [[1140]], bhí i gcoimhlint le [[Muircheartach Mac Lochlainn]], rí Chineal Eoghain i gcríocha na [[Ó Néill|hUí Néill]] sa tuaisceart. Choimead Toirdhealbhach a héileamh ar an ríocht ach i ndáiríre bhí Mac Lochlainn chomh cumhachtach leis faoin am seo. Sa bhliain [[1114]], briseadh fórsaí Toirdhealbach i gcogadh mara in aice [[Inis Eoghain]], agus cailleadh ríocht Áth Cliath go Muircheartach Mac Lochlainn. Fuair sé bás i [[1156]] agus cuireadh é i g[[Cluain Mhic Nóis]].▼
Choimisiúnaigh Toirdhealbhach [[Cros Chonga]] a dhéanamh sa bhliain 1123. Tá an bhachall ina sheoda chomh hiontach sin go raibh Ó Conchúir ag léiriú a shaibhreas agus a chumhacht trína hordú. Bhí Ó Conchúir ag maíomh gur chóír go mbeadh a hardeaspag féin ag [[Cúige Chonnacht|Connachta]], rud nach raibh ag an am sin. Trí phátrúnacht a thabhairt don eaglais ar an mbealach seo, d'fhéadfadh an rí a bheith ag súil le tacaíocht ón [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|eaglais]] dá mhianta [[Polaitíocht|polaitiúla]]. <ref>{{Lua idirlín|url=https://www.museum.ie/ga-IE/Collections-Research/Irish-Antiquities-Division-Collections/Collections-List-(1)/Early-Medieval/The-Cross-of-Cong/Why-the-Cross-was-Made|teideal=Cén Fáth a Rinneadh an Chros {{!}} Ard-Mhúsaem na hÉireann|language=en|work=National Museum of Ireland|dátarochtana=2020-05-20}}</ref>In 1124 a thóg sé an dún ag bun [[abhainn]] na [[Gaillimh|Gaillimhe]] ([[An Choirib|abhainn na Coiribe]] anois), cóngarach don áit inar tógadh an chathair chloiche ina dhiaidh sin.
[[Íomhá:Clonmacnoise-10-Grabkreuze-Rundturm-1989-gje.jpg|mion|cuireadh Toirdhealbach i g[[Cluain Mhic Nóis]]]]
Chuir Toirdhealbhach maoiniú ar fáil do go leor foirgneamh eile chomh maith, mar shampla an chéad [[ardeaglais]] i d[[Tuaim]] agus [[mainistir]] Chonga.
▲Sna blianta in a dhiaidh [[1140]], bhí sé i gcoimhlint le [[Muircheartach Mac Lochlainn]], rí Chineal Eoghain i gcríocha na [[Ó Néill|hUí Néill]] sa tuaisceart. Choimead Toirdhealbhach a héileamh ar an ríocht.
== Meath ==
Sa bhliain [[1154]], briseadh fórsaí Toirdhealbach i gcogadh mara in aice [[Inis Eoghain]], agus cailleadh ríocht Áth Cliath go Muircheartach Mac Lochlainn.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.wikitree.com/wiki/O%27Conor-30|teideal=Turlough Mór O'Conor (abt.1088-1156) {{!}} WikiTree FREE Family Tree|work=www.wikitree.com|dátarochtana=2020-05-20}}</ref>
Tháinig deireadh ré ina dhiaidh sin, áfach sa mhéid is gurbh é a mhac Ruairí, a bhí ina ard-rí gaelach deireanach ar an tír. Fuair Toirdhealbhach bás i [[1156]], 68 bliain in aois dó, agus cuireadh é i g[[Cluain Mhic Nóis]].
[[Íomhá:Ard Rí 1 - High King (of Ireland) Icon.svg|mion|'''Toirdhealbhach Ua Conchobhair, Ard Rí''']]
==Féach freisin==
* [[Stair na hÉireann]]
* [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann]]
*[[Cros Chonga]]
==Tagairtí==
{{reflist}}
| |||