An difríocht idir athruithe ar: "Earnán de Blaghd"

Content deleted Content added
Dmd3music (plé | dréachtaí)
No edit summary
Líne 1:
[[Íomhá:edb.jpg|thumb|Fógra san iris 'Éire' i 1940.]] [[Polaitíocht|Polaiteoir]], [[Réabhlóid|réabhlóidí]], agus bainisteoir [[Amharclann|amharclainne]] [[Éire]]annach ab ea '''Earnán de Blaghd''' (Béarla: ''Ernest Blythe'')., An a rugadh ar an [[13 Aibreán]] [[1889]] agus a rugadh,d'éag anar [[23 Feabhra]] [[1975]].<ref>{{Lua aidirlín|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=610|teideal=DE cailleadhBLAGHD, Earnán (1889–1975)|language=ga|work=ainm.ie|dátarochtana=2020-06-05}}</ref>
 
== Saol ==
[[Protastúnachas|Protastúnach]] as Machaire na gCeall ab ea de Blaghd. Bhí sé ina bhall den [[IRB]] agus de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ghlac sé páirt sa troid ar son neamhspleáchas na hÉireann. Nuair a bhí [[Éirí Amach na Cásca]] faoi lán tseoil i m[[Baile Átha Cliath]], bhí seisean díreach tar éis a bheith curtha sa phríosún. Thug sé an-tacaíocht don [[Conradh Angla-Éireannach|Chonradh Angla-Éireannach]]. Toghadh é ina [[Teachta Dála|Theachta Dála]] do Mhuineachán Thuaidh sa bhliain 1918 agus ó shin go 1922 bhí sé ina Aire ar an Roinn Tionscail agus Trádála. Ceapadh ina Aire Airgeadais é nuair a bhí rialtas [[Liam Tomás Mac Cosgair]] ann. Cáineadh go géar é nuair a d'ísligh sé an pinsean ó deich scilling go naoi scilling; chaill sé a shuíochán san bhliain 1933. Sna 1930í bhí sé ina bhall sinsearach de na [[Na Léinte Gorma|Léinte Gorma]] agus ina sheanadóir (1933-36), ach d'éirigh sé as an bpolaitíocht sa bhliain 1936 le dul le hamharclannaíocht. Bhí sé ina bhainisteoir ar [[Amharclann na Mainistreach]] ó 1941-67.
[[Protastúnachas|Protastúnach]] as [[Lios na gCearrbhach|Machaire na gCeall]]<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/62893?s=Magheraliskmisk|teideal=Magheraliskmisk|language=ga|work=Logainm.ie|dátarochtana=2020-06-05}}</ref> ab ea de Blaghd.
 
I 1913 chuaigh an Blaghdach ó dheas go [[Corca Dhuibhne]] ina sclábhaí feirme (agus in aois 23 bliain dó) chun an Ghaeilge a fhoghlaim. I 1915 shuigh sé isteach i ngluaisteán den chéad uair ina shaol - ar a bhealach go príosún Bhóthar Chroimghlinne.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.cic.ie/books/published-books/slan-le-hultaibh|teideal=Slán le hUltaibh le Earnán de Blaghd {{!}} CIC|údar=DE BLAGHD, Earnán|dáta=|work=www.cic.ie|dátarochtana=2020-06-05}}</ref>
Bhí sé ina [[Gaeilgeoir|Ghaeilgeoir]] dílis riamh, agus is eisean a rinne an cinneadh deontas stáit a thabhairt chun go mbunófaí [[Taibhdhearc na Gaillimhe]], amharclann náisiúnta na Gaeilge, sa bhliain 1927. D'fhoilsigh sé trí leabhar dírbheathaisnéise sa Ghaeilge, mar atá, ''Trasna na Bóinne'' (1957), ''Slán le hUltaibh'' (1971), agus ''Gaeil á Múscailt'' (1973).
 
Bhí an Blaghdach ina bhall den [[IRB]] agus de [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] agus ghlac sé páirt sa troid ar son [[Neamhspleách|neamhspleáchas]] na hÉireann. Nuair a bhí [[Éirí Amach na Cásca]] faoi lán tseoil i m[[Baile Átha Cliath]], bhí seisean díreach tar éis a bheith curtha sa phríosún. Ina [[Príosúnach cogaidh|phríosúnach]] in Éirinn agus i Sasana a chaith de Blaghd an chuid is mó den am ó gabhadh é 21 Márta 1916 go dtí deireadh Feabhra 1919.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.cic.ie/books/published-books/gaeil-a-muscailt|teideal=Gaeil á Múscailt {{!}} CIC|work=www.cic.ie|dátarochtana=2020-06-05}}</ref>
[[Íomhá:Ernest Blythe.jpg|clé|mion|[[Dáil Éireann]], 21 Eanáir 1919 ]]
 
=== Aire rialtais ===
Thug de Blaghd an-tacaíocht don [[Conradh Angla-Éireannach|Chonradh Angla-Éireannach]]. Toghadh é ina [[Teachta Dála|Theachta Dála]] do Mhuineachán Thuaidh sa bhliain 1918.
 
Ó shin go 1922, bhí an Blaghdach ina [[Aire Rialtas|Aire]] ar an Roinn Tionscail agus Trádála. Ceapadh ina Aire Airgeadais é nuair a bhí [[rialtas]] [[Liam Tomás Mac Cosgair]] ann. Cáineadh go géar é nuair a d'ísligh sé an pinsean ó deich scilling go naoi scilling; chaill sé a shuíochán sa bhliain 1933.
 
=== Faisisteachas ===
[[Íomhá:Flag of the Irish Blueshirts.svg|mion|na [[Na Léinte Gorma|Léinte Gorma]]  ]]
[[Faisisteachas|Faisistí]] go smior a bhí ann. Sna [[1930idí]] bhí de Blaghd ina bhall sinsearach de na [[Na Léinte Gorma|Léinte Gorma]] agus ina sheanadóir (1933-36).
 
D'éirigh an Blaghdach as an bpolaitíocht sa bhliain 1936 le dul le h[[amharclann]]<nowiki/>aíocht. Bhí sé ina bhainisteoir ar [[Amharclann na Mainistreach]] ó 1941-67.
 
=== Gaeilge ===
Bhí an Blaghdach ina [[Gaeilgeoir|Ghaeilgeoir]] dílis. riamh, agus isIs eisean a rinne an cinneadh deontas stáit a thabhairt chun go mbunófaí [[Taibhdhearc na Gaillimhe]], amharclann náisiúnta na Gaeilge, sa bhliain 1927. D'fhoilsigh sé trí leabhar dírbheathaisnéise sa Ghaeilge, mar atá, ''Trasna na Bóinne'' (1957), ''Slán le hUltaibh'' (1971), agus ''Gaeil á Múscailt'' (1973).
 
D'fhoilsigh an Blaghdach trí leabhar [[dírbheathaisnéis]]<nowiki/>e sa Ghaeilge, mar atá, ''Trasna na Bóinne'' (1957)<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.cic.ie/books/published-books/trasna-na-boinne|teideal=Trasna na Bóinne {{!}} CIC|work=www.cic.ie|dátarochtana=2020-06-05}}</ref>, ''Slán le hUltaibh'' (1971), agus ''Gaeil á Múscailt'' (1973).
 
== Foinsí ==
* 'Ernest Blythe', ''The Encyclopedia of Ireland'', Gill & Macmillan Ltd, 2003
 
== Tagairtí ==
{{reflist}}{{Teachtaí Dála an 1ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 2ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 3ú Dáil}}