An difríocht idir athruithe ar: "Franz Kafka"

Content deleted Content added
Holder (plé | dréachtaí)
m corr using AWB
No edit summary
Líne 12:
}}
 
Feidhmeannach [[ScríbhneoirÁrachas|árachais]], tábhachtach[[dlí]]<nowiki/>odóir agus [[scríbhneoir]] [[Gearmáinis]]e ab ea '''Franz Kafka''' ([[3 Iúil]] [[1883]] - [[3 Meitheamh]] [[1924]]).
 
== Saol ==
Rugadh i b[[Prág]] san [[Impireacht na hOstaire-Ungáire|Ostair-Ungáir]] é, arb í príomhchathair na [[Poblacht na Seice|Seice]] inniu í, agus tógadh i dteaghlach meánaicmeach [[Giúdachas|Giúdach]] é.
 
=== Luathshaol ===
An [[eitinn]] ba thrúig bháis do Kafka. Bhásaigh sé i gKlosterneuburg in aice le Vín.
Rugadh i b[[Prág]] san [[Impireacht na hOstaire-Ungáire|Ostair-Ungáir]] é, arb í [[príomhchathair]] na [[Poblacht na Seice|Seice]] inniu í, agus tógadh i dteaghlach meánaicmeach [[Giúdachas|Giúdach]] é.
 
Céimí de chuid Deutsche Karl-Ferdinands-Universität ([[Ollscoil]] Ghearmánach Karl-Ferdinand) i bPrág, d'aistrigh sé ón gceimic go dtí an dlí mar a phríomhábhar staidéir, ionas go mbeadh deis ní ba mhó aige staidéar a dhéanamh ar an nGearmáinis agus ar [[stair]] na h[[Ealaín|ealaíne]] agus toisc go raibh deiseanna gairme ní b'fhearr ag gabháil leis.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.facebook.com/UCDSchoolofLaw/posts/3347080401982927|teideal=Franz Kafka (1883-1924)|údar=UCD School of Law|dáta=|language=ga|work=www.facebook.com|dátarochtana=2020-06-06}}</ref> Fuair sé [[Céim dochtúra|dochtúireacht]] sa [[dlí]] sa bhliain 1906, tar éis dó staidéar a dhéanamh air ar feadh cúig bliana. Chaith sé bliain ina dhiaidh sin mar intéirneach gan phá sna cúirteanna, de réir a oibleagáide.
 
=== Obair ===
Chaith Kafka an chuid eile dá shaol oibre in dhá [[Comhlacht|chomhlacht]] árachais,
 
* Assicurazioni Generali (1907-1908) agus
* an Arbeiter-Unfallversicherungs-Anstalt für das Königreich Böhmen in Prag (An Foras um Árachas Timpiste na n-Oibrithe le haghaidh Ríocht na Boihéime i bPrág, 1908-1918).
 
An chuid is mó den am sin, dhéanadh Kafka fiosrúchán ar éilimh árachais maidir le timpistí agus measúnú árachais. De ghnáth chríochnaíodh Kafka a chuid oibre faoi 2in gach lá. Mar sin bhí go leor ama aige lena chuid [[Scríbhneoir|scríbhneoireacht]]<nowiki/>a a dhéanamh. [[Íomhá:Kafka-as-pupil.jpg|clé|mion|Franz Kafka roimh 1900]]
 
=== Bás ===
Sa bhliain 1918, cuireadh amach ar [[Pinsean|phinsean]] míchumais é mar gheall ar an [[eitinn]], siocair a bháis sé bliana ina dhiaidh sin.
 
An [[eitinn]] ba thrúig bháis do Kafka. Bhásaigh sé i gKlosterneuburg in aice le Vín.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.franzkafka.at/gedenkraum/|teideal=Österreichische Franz Kafka Gesellschaft: Gedenkraum|work=www.franzkafka.at|dátarochtana=2020-06-06}}</ref> De réir dealraimh, fuair Kafka bás go díreach leis an ocras ós rud é go raibh [[laraing]] athlasta aige de bharr na heitinne.
 
== Saothar ==
Níor foilsíodh an chuid ba mhó dár scríobh Kafka ach i ndiaidh a bháis, ach mar sin féin, chuaigh a chuid [[gearrscéal]]ta agus [[úrscéal]]ta go mór mór i bhfeidhm ar an [[litríocht]] ó(féach na [[1920í|1920idí]]lisotaí arthíos). aghaidh.
 
B'é a dhlúthchara agus seiceadóir liteartha, an scríbhneoir Max Brod (a bhí ina mhac léinn dlí leis), a choinnigh lámhscríbhinní Kafka i dtaisce. agusThug Brod neamhaird ar threoir a chuirthug Kafka ar leaba a bháis go ndófaí a chuid saothar neamhfhoilsithe. Chuir Brod os comhair an tsaoil mhóir iad, cé go raibh sé ordaithe ag Kafka féin dó na páipéir a chur trí thine. [[Íomhá:Kafka-sisters.jpg|clé|mion|deirfiúracha Kafka]]Is iomaí saothar as an gcuid is clúití dá chuid scríbhneoireachta—mar shampla
 
[[Íomhá:Kafka-as-pupil.jpg|clé|mion|Franz Kafka roimh 1900]]
* „'''Der Prozess'''“ (An Triail) (a bhfuil an fáthscéal „Vor dem Gesetz“ (I Láthair an Dlí) istigh ann, a foilsíodh cheana féin sa bhliain 1915)
* „'''Der Schloss'''“ (An Caisleán)—tá mearbhall agus éidreoir le feiceáil iontu, faoi mar a bheadh i dtromluí, agus duine á chloí ag maorlathas atá míloighciúil agus treallach, de réir cosúlachta.
 
Tá móitífeanna agus téamaí ón dlí go mór i gceist ina chuid saothar.<ref>{{Lua idirlín|url=https://chicagounbound.uchicago.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=5029&context=journal_articles|teideal=Kafka: The Writer as Lawyer (reviewing Stanley
Corngold, Jack Greenberg & Benno Wagner, eds.,
Franz Kafka: The Office Writings)|údar=Scil Dlí, Ollscoil Chicago|dáta=2009|dátarochtana=2020}}</ref> Ar an mbealach sin, gan amhras, spreag oiliúint Kafka sa dlí agus a chuid oibre mar fheidhmeannach árachais a chuid saothar liteartha, go pointe áirithe, fiú mura raibh sé ar intinn ak Kafka scigaithris a dhéanamh ar cheachtar acu ar bhealach ar bith. [[Íomhá:Franz Kafka 1910.jpg|mion|1910]]
 
== Tionchar ==
Chuaigh a chuid [[gearrscéal]]ta agus [[úrscéal]]ta go mór mór i bhfeidhm ar an [[litríocht]] ó na [[1920í|1920idí]] ar aghaidh.
 
Is minic a dhéanann dlíodóirí agus breithiúna inniu tagairt reitriciúil do nóisean an 'Kafkachais' agus iad ag cáineadh léamha nó feidhmithe an [[dlí]] atá saoithíneach, míloighciúil nó luaineach, dar leo.<ref>Mar shampla, in Éirinn, Cearbhall Ó Dálaigh agus tagairt do 𝙈𝙚𝙡𝙡𝙞𝙣𝙜 𝙫 𝙊 𝙈𝙖𝙩𝙝𝙜𝙝𝙖𝙢𝙝𝙣𝙖 [1962] IR 1 (SC) 41 nó 𝙒𝙞𝙘𝙠𝙡𝙤𝙬 𝘾𝙤𝙪𝙣𝙩𝙮 𝘾𝙤𝙪𝙣𝙘𝙞𝙡 𝙫 𝙊'𝙍𝙚𝙞𝙡𝙡𝙮 [2019] IECA 257 (16 D.F. 2019) para 4.</ref>
 
== Foilseacháin ==
 
=== Foilsithe lena lá féin ===
Line 31 ⟶ 59:
* 1909 - ''Gespräch mit dem Betrunkenen'' ("Comhrá le duine atá ar meisce")
* 1909 - ''Die Aeroplane in Brescia'' ("Na hEitleáin i mBrescia")
*[[Íomhá:Franz Kafka 1917.jpg|mion|1917]]1912 - ''Großer Lärm'' ("Torann Mór")
* 1913 - ''Betrachtung'' ("Marana"; ocht dtéacs déag próis, ina measc: ''Der Ausflug ins Gebirge'', ''Der plötzliche Spaziergang'')
* 1913 - ''Das Urteil'' ("An Breithiúnas")
*[[Íomhá:Kafka-sisters.jpg|clé|mion|na deirfiúracha Kafka]]1913 - ''Der Heizer'' ("An Stócálaí", an chéad chaibidil as an úrscéal neamhchríochnaithe "Der Verschollene")
* 1915 - [[Die Verwandlung (An Claochlú)]]
* 1915 - ''Vor dem Gesetz'' ("Os Coinne an Dlí"[http://www.webcitation.org/query?id=1256577594345157&url=www.geocities.com/Athens/8308/vordemgesetz.html], cuid den úrscéal ''Der Process'')
* 1918 - ''Der Mord'' ("An Dúnmharú", 1918; seanleagan de: ''Ein Brudermord'', "An Fhionaíl" (1919))
* 1918 - ''Ein Landarzt'' ("Dochtúir Tuaithe", ceithre théacs déag próis, ina measc an gearrscéal ''Ein Landarzt'' féin, chomh maith le ''Elf Söhne'', ''Ein Bericht für eine Akademie'' agus a lán eile)
*[[Íomhá:Franz Kafka 1910.jpg|mion|1910]]1919 - ''In der Strafkolonie'' ("Sa Choilíneacht Phionóis")
* 1921 - ''Der Kübelreiter'' ("An Fear atá ag Marcaíocht ar Bhuicéad Guail")
* 1924 - ''Ein Hungerkünstler'' ("Ealaíontóir Ocrais", ceithre théacs próis)
[[Íomhá:Kafka-as-pupil.jpg|clé|mion|Franz Kafka roimh 19001923]]
 
=== Foilsiúcháin iarbháis ===
 
Line 50 ⟶ 78:
* 1915 - ''Blumfeld, ein älterer Junggeselle'' ("Blumfeld, fear scothaosta nár phós")
* 1916–1917 - ''Der Gruftwächter'' ("Garda an Tuama")
*[[Íomhá:Franz Kafka 1917.jpg|mion|1917]]1916–1917 - ''Die Brücke'' ("An Droichead". Max Brod a cheap an teideal.)
* 1917 - ''Eine Kreuzung'' ("Crosbhóithre")
* 1917 - ''Der Jäger Gracchus'' ("Gracchus, an Sealgaire". Max Brod a cheap an teideal)
Line 59 ⟶ 87:
* 1920 - ''Das Stadtwappen'' ("Armas na Cathrach" - Max Brod a cheap an teideal)
* 1920 - ''Kleine Fabel'' ("Fabhalscéal Beag" - Max Brod a cheap an teideal)
*[[Íomhá:Kafka.jpg|clé|mion|1923]]1922 - ''Forschungen eines Hundes'' ("Madra ag Fiosrú" - Max Brod a cheap an teideal)
* 1922 - ''Das Ehepaar'' ("An Lánúin Pósta")
* 1923–1924 - ''Der Bau'' ("An Láithreán Tógála", Max Brod a cheap an teideal)
* 1925 - ''[[Der Process (An Phróis Dlí)|Der Process]]'' ("An Phróis Dlí"; bhreac an t-údar an scéal síos sna blianta 1914/15. ''Der Prozess'' an leagan comhaimseartha Gearmáinise den teideal, ach d'fheicfeá ''Der Prozeß'' agus ''Der Proceß'' freisin; ''Der Process'' a scríobh Kafka féin) (Tugtar ''An Triail'' do leagan Gaeilge le Risteárd mac Annraoi den úrscéal seo (agus do [[An Triail| scéal eile]]).)[[Íomhá:Franz Kafka Nachruf.png|mion|fógra báis|alt=|333x333px]]
* 1926 - ''Das Schloss'' ("An Caisleán"; chuir Kafka an scéal seo ar pár an chéad uair sa bhliain 1922. Úrscéal neamhchríochnaithe é)
*[[Íomhá:Franz Kafka Nachruf.png|clé|mion|fógra báis]]1927 - ''Der Verschollene'' ("An Fear a nDeachaigh Ceal ann". Scríobh Kafka an chéad sceits sa bhliain 1912. B'é an teideal a cheap Brod dó ná ''Amerika'', is é sin, "Meiriceá", agus is minic a fhoilsítear an t-úrscéal seo faoin teideal sin inniu féin. Úrscéal neamhchríochnaithe eile atá ann).[[Íomhá:Franz Kafka's signature.svg|mion]]
 
== Tagairtí ==