An difríocht idir athruithe ar: "Ernest Walton"
Content deleted Content added
mNo edit summary |
No edit summary |
||
Líne 12:
|duaiseanna =Bonn Hughes (1938) </br> [[Duais Nobel]] (1951)
|}}
[[Fisic|Fisicí]] a rugadh i [[Dún Garbhán|nDún Garbhán]], [[Contae Phort Láirge]], ab ea '''Ernest Thomas Sinton Walton''' ([[6 Deireadh Fómhair]] [[1903]] – [[25 Meitheamh]] [[1995]]).
Roinn sé [[Duais Nobel]] na Fisice i [[1951]] as obair a rinne sé le [[John Cockroft]] faoi stiúir [[Ernest Rutherford]] i [[Cambridge|gCambridge]] [[Sasana|Shasana]] ar dhíscaoileadh [[litiam]] i [[1932]].
{{Fréamh an Eolais}}▼
Scoilt Walton agus Cockcroft [[Núicléas adamhach|núicléas adamh]] Li ([[litiam]]), an rud ar an dtugtar go minic ‘scoilteadh an adaimh'. I Saotharlann Cavendish in [[Ollscoil Cambridge]], [[Sasana]], a rinneadh an [[turgnamh]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.tcd.ie/artcollections/assets/pdf/walton-sculpture.pdf|teideal=Úlla agus Adaimh|údar=Eilís O’Connell|dáta=2003|dátarochtana=2020}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.tcd.ie/artcollections/engage/art-on-campus/eilisoconnell/index.ga.php|teideal=Ag Comóradh Ernest T.S. Walton 1903-95, Buaiteoir Dhuais Nobel|údar=Eilis O'Connel|dáta=2003|dátarochtana=2020}}</ref> D'fhógair [[Albert Einstein]] gurbh é an turgnamh sin an chéad léiriú riamh ar an gcothromóid iomráiteach dá chuid féin E=mc2 .
[[Íomhá:Cockcroft Walton voltage multiplier circuit.svg|clé|mion|[[Ciorcad leictreach|ciorcad voltais]]]]
== Díscaoileadh litiam ==
Ina d[[turgnamh]] ceannródaíoch, rinne Cockcroft agus Walton [[Núicléas adamhach|núicléis]] [[litiam]] a thuairgneáil le [[Prótón|prótóin]] [[Fuinneamh|ardfhuinnimh]], luasghéaraithe go líneach trasna difríocht poitéinsil ard (c. 700 kV). Thug díscaoileadh gach núicléis [[litiam]], a lean uaidh sin, dhá núicléas héiliam agus fuinneamh.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.examinations.ie/|teideal=“Ernest Thomas Sinton Walton 1903–1995, The Irish Scientist”|údar=McBrierty|dáta=2003|dátarochtana=2020}}</ref>
[[Íomhá:Cockcroft-Walton accelerator Clarendon Lab Oxford.jpg|clé|mion|luasaire Cockcroft-Walton ]]
Thóg sé [[meaisín]] leictreastatach a ghinfeadh [[difríocht poitéinsil]] 700 kV chun prótóin a [[luasghéarú]] le himbhualadh le núicléis litiam. Mar thoradh, fuair dhá [[alfacháithnín]], is é sin, dhá [[Núicléas adamhach|núicléas]] [[héiliam]] in aghaidh gach núicléas litiam a imbhuaileadh.
Ba é seo an chéad uair riamh a scoilteadh an t-[[adamh]] is a rinneadh [[dúil]] amháin ([[litiam]]) ina dúil eile ([[héiliam]]) go saorga: seanaidhm na n-ailceimicithe.
Cruthú luath ab ea an toradh seo ar [[Cothromóid|chothromóid]] iomráiteach [[Albert Einstein|Einstein]], E=mc<small><sup>2</sup></small>, a chiallaíonn gur féidir mais áirithe a athrú ina méid seo fuinnimh.
== Comhthéacs ==
Bhí Ernest Walton ar dhuine de na ceannródaithe cáiliúla a rinne annus mirabilis den bhliain 1932 don fhisic núicléach thurgnamhach. Sa bhliain sin d’fhionn
[[Íomhá:Ernest Walton Memorial, Dublin (Description).jpg|clé|mion|Cuimhneachán i m[[Baile Átha Cliath|BÁC]]]]
* [[James Chadwick]] an [[neodrón]];
* d’fhionn [[Carl Anderson]] an [[posatrón]];
* chuir [[Enrico Fermi]] a theoiric maidir le [[meath radaighníomhach]] in iúl;
* agus rinne Ernest Walton agus John Cockcroft an núicléas a scoilteadh go saorga.
Ba thús é le [[fisic núicléach]] thurgnamhach, bunaithe ar luasghéaraitheoirí chun bunairíonna damhna a léiriú.
Níos déanaí, bhí Walton gníomhach i n[[Grúpa Pugwash]], a chuir i gcoinne rás na n-arm núicléach.
[[Íomhá:Ernest Walton Memorial, Dublin.jpg|clé|mion|Cuimhneachán i m[[Baile Átha Cliath|BÁC]]]]
== Tagairtí ==
▲{{reflist}}{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}
Line 21 ⟶ 50:
[[Catagóir:Básanna i 1995]]
[[Catagóir:Fisiceoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Dhuais Nobel]]
| |||