|
|Dáta_Báis = [[1 Nollaig]] [[1521]]
|Áit_Bháis = [[An Róimh]], [[Stáit an Phápa]]
}}{{glanadh}}
}}{{glanadh}}Rugadh an Pápa Leon X ar an 11ú Nollaig, 1475, leis an ainm Giovanni di Lorenzo de' Medici. Bhí sé mar an Pápa ón 9ú Márta 1513 go dtí a bháis i 1521.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.britannica.com/biography/Leo-X|teideal=Leo X {{!}} pope|language=en|work=Encyclopedia Britannica|dátarochtana=2019-12-02}}</ref> Tá sé ceapaith aceaptha bheith mar an Pápa is tábhachtaí i rith an Renaissance, agus bhí a cinnecinneadh chun saol loghanna a cheadú cheann de na cuinsí ag baint leis [[Reifirméisean|an Reifirméisean]].
Rug sé i bh[[Flórans]] sa bhliain 1475 mar an dara mac le [[Lorenzo de' Medici|Lorenzo de Medici]]<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.britannica.com/biography/Leo-X|teideal=Leo X {{!}} pope|language=en|work=Encyclopedia Britannica|dátarochtana=2019-12-02}}</ref>. Bhí an oideachas is fearr ar fáil dó mar gheall ar cumachtcumhacht agus saibhreas a hathair. Ó 1489 rinne sé staidirstaidéir ar an diagacht agus dlí canónta ag Ollscoil Pisa. I 1492, rinne mar bhaill de [[Cairdinéal|Ollscoil na gCairdinéal]] é, gan é a bheith mar sagart roimh ré. Rinne sé an cinnecinneadh chun a bheith ina chónaí sa Róimh, ach mar gheall ar bás a hathair agus toghadh an Pápa nua, bhog sé ar ais go bhFlórans.
Ó 1494 go 1500, rinne sé taistil thar timpeall ar Tuaisceart na hEorpa. I 1500, bhog sé ar ais don Róimh, agus d’fhan sé ann. Rinne é mar leagáid an Phápa do Bologna agus Romagna i 1511, agus i 1512 bhí sé ag stiúir thar athbhunú cumhacht na Medicis go bhFlórans.
I 1513 fuair an Pápa Julius II, bás. Bhí ar Ollscoil na gCairdinéal Pápa nua a phioca. Tar éis ''íosmachnamh'' a dhéanamh, phioc siad an Cardinéal de Medici mar Pápa. Thóg sé an ainm Leon X.
[[Íomhá:Raffaello Sanzio - Ritratto di Leone X coi cardinali Giulio de' Medici e Luigi de' Rossi - Google Art Project.jpg|mion|An Pápa Leon X.]]
Ag 37 bliain d’aois, bhí an Pápa seo mar samhail de idéal an [[An Renaissance|Renaissance]]. Bhí an Pápa seo ciúnciúin agus suaimhneach, diffriúldifriúil leis an saighdiúrsaighdiúir-Pápa roimhe é, Julius II.
Bhí Leo an-flaithiúl leis a chuid airgead fhéinféin, agua airgead an Eaglais. Faoi a chuid Pátrúnacht, rinne an Róimh mar lárionad cultúr an ''dhoman'' thiar arís eile. Bhí tógáil Baisleac Naomh Peadar - a roimh tosaithe faoi Julius II - déanta i bhfad níos sciobtha, bhí bailiuchánbailiúchán Leabharlann na Vatacáine méadaithe go mór, agus chaitear an t-úfásuafás airgead ar na healaíona, a chuaigh faoi bhlathbhláth de bharr. Freisin, rinne cráifeacht an Pápa níos faoi faoi Leon, a raibh droch-cháil air mar gheall ar cúpla de mana Pápaí roimh ré.
Thóg an 5ú Comhairle Lateran an chéad chuig bhliain dá phápacht suas, mar bhí súil aigdaige go mbeidh sé in ann leasú a dhéanamh ar an Eaglais Chaitliceach. TheapTheip sé leis an tasc seo, áfach, agus nírníor rinne sé mórán.
Thug Leon faomhadh loghanna a dhíol sa bhliain 1517 chun airgead a fháil don Eaglais. Duiridh le muintir na hEorpa go rachfaidhrachaidh siad díreach go Neamh má cheannaigh siad na loghanna seo. An fá a raibh an Pápa ag bailiú airgead ná chun criochnúcríochnú tógáil Baisleac Naomh Peadar. Bhí sé i gceist aige freisin leath don airgead a raibh bailithe a thabhairt d’Ard Easpaig Mainz freisin. Bhí iasacht airgead tógtha ag Ard-Easpaig Mainz chun a phost a cheannach.
Nuair a chuala fear darbh ainm [[Mártan Liútar agus frith-Sheimíteachas|Mártan Liútar]] faoi seo bhí sé ar buille. Bheartaigh sé 95 de na rudaí a raibh mícheart leis an Eaglais a scríobh síos, agus chroch sé iad sa séipéil i Wittenberg.
Nuair a chuala an Pápa go raibh daoine ag céistiúceistiú an Eaglais chuir sé alltacht air. Thosaigh sé Liútar a stopadh.
Bhí díospóireacht poiblí idir Liútar agus diogairedíogaire cáiliúil ag an am, Johann Eck. I rith na díospóireachta cheistigh Liútar údarás an Pápa. Scríobh an Pápa litir do Liútar ag rá go raibh air gach rud a raibh ráite aige a shéanadh nó go gcuirfeadh sé faoi ''choinnealbh'' é. Glaoitear an Exsurge Domine ar an litir seo. An freagra a raibh ag Liútar ná chun an litir a dhó go poiblí chomh maith le roinnt leabhar Caitliceach. Nuair a chuala an Pápa faoi seo chuir sé Liútar faoi choinnealbhá.
NírNíor rimnerinne Leon mórán faoi an Ghearmáin agus tuaisceart na hEorpa ag brise ón Eaglais Caitliceach. Fuair sé bás ar an 1ú Nollaig 1521. Bhí sé curtha ina luí i Santa Maria ''sopra'' Minerva.
== Tagairtí ==
| 