An difríocht idir athruithe ar: "An Chéad Chogadh Domhanda"
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Líne 67:
=== Tús ===
Thosaigh An Chéad Chogadh Domhanda ar an [[28 Iúil]] [[1914]], aithnítear go forleathan, nuair a d'fhógair an [[An Ostair-Ungáir|Ostair-Ungáir]] cogadh ar an t[[An tSeirbia|Seirbia]].
▲Thosaigh An Chéad Chogadh Domhanda ar an [[28 Iúil]] [[1914]], aithnítear go forleathan, nuair a d'fhógair an [[An Ostair-Ungáir|Ostair-Ungáir]] cogadh ar an t[[An tSeirbia|Seirbia]].
Ansin d'iompaigh an cogadh ina choimhlint dhomhanda de réir a dhinimice féin. Thacaigh an Ghearmáin leis an Ostair-Ungáir trí “sheic bhán” a thabhairt di<ref>{{Lua idirlín|url=http://centenaries.ucd.ie/wp-content/uploads/2015/04/83980-UCD-Decade-of-Centenaries_A5-IRISH_FA_download_v2.pdf|teideal=Decade of Centenaries|údar=UCD|dáta=2016|dátarochtana=}}</ref>. Ansin d'fhógair an Ghearmáin cogadh ar an Rúis agus ar an bhFrainc.[[Íomhá:The Outbreak of the First World War, 1914 Q81832.jpg|clé|mion|3 Lúnasa 1914: [[Pálás Buckingham]], léirsithe poiblí tírghrá ]]Tar éis ionradh na nGearmánach ar an mBeilg, d'fhógair an Bhreatain Mhór cogadh ar an nGearmáin agus ar a comhghuaillithe ar an [[4 Lúnasa]] [[2014]]. Ar an lá céanna, dhearbhaigh [[Woodrow Wilson]] go raibh [[na Stáit Aontaithe]] neodrach.
Line 76 ⟶ 78:
=== Éire agus Tús an Chéad Chogaidh Dhomhanda ===
[[Íomhá:William Redmond leading Irish troops during the First World War.jpg|clé|mion|195x195px|earcaíocht in Éirinn: an Captaen Willie Redmond<ref>{{Lua idirlín|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:William_Redmond_leading_Irish_troops_during_the_First_World_War.jpg|teideal='The Real Ireland, as Opposed to the False Doctrines of the Sinn Fein Rebels: Captain William Redmond, Mr. John Redmond's Soldier Brother, Leading Irish Troops',, , .|údar=Illustrated London News|dáta=6 Bealtaine 1916|dátarochtana=}}</ref>, Bealtaine 2016]]
Nuair a bhris cogadh amach sa bhliain 1914, bhí thart ar 21,000 Éireannach ar freastal in [[Arm na Breataine]]<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.museum.ie/Decorative-Arts-History/Exhibitions/Current-Exhibitions/Soldiers-Chiefs-(1)/Soldiering-in-the-20th-21st-Centuries/World-War-I|teideal=Cogadh na nGairmeoirí|údar=museum.ie|dáta=|dátarochtana=28 Iúil 2018}}</ref>. Slógadh 47,000 oifigeach agus fear chúltaca eile go tapa sa chéad cúpla mí. Chuaigh formhór na saighdiúirí gairmiúla sin díreach isteach sa chogadh mar chuid d'''Fhórsa Sluaíochta na Breataine'' sa [[An Fhrainc|Fhrainc]]. Bhí siad oilte go maith, ach feistithe go lag don chineál chogaidh a bhí ag teacht go tapa. ▼
▲Nuair a bhris cogadh amach sa bhliain 1914, bhí thart ar 21,000 Éireannach ar freastal in [[Arm na Breataine]]<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.museum.ie/Decorative-Arts-History/Exhibitions/Current-Exhibitions/Soldiers-Chiefs-(1)/Soldiering-in-the-20th-21st-Centuries/World-War-I|teideal=Cogadh na nGairmeoirí|údar=museum.ie|dáta=|dátarochtana=28 Iúil 2018}}</ref>. Slógadh 47,000 oifigeach agus fear chúltaca eile go tapa sa chéad cúpla mí. Chuaigh formhór na saighdiúirí gairmiúla sin díreach isteach sa chogadh mar chuid d'''Fhórsa Sluaíochta na Breataine'' sa Fhrainc. Bhí siad oilte go maith, ach feistithe go lag don chineál chogaidh a bhí ag teacht go tapa.
Liostáil thart ar 80,000 in Éirinn sa chéad 12 mhí den chogadh<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.taoiseach.gov.ie/irish/Eolas_stairi%C3%BAil/Comoradh_Stait/Com%C3%B3radh1916.pdf|teideal=Comóradh 1916|údar=taoiseach.gov.ie|dáta=2016|dátarochtana=29 Iúil 2018}}</ref>, ar tháinig os cionn a leath ó [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]]. Bhí an 10ú Rannán (Éireannach), a cruthaíodh i ndeireadh Lúnasa 1914, sa Chéad Arm Nua de 100,000 saighdiúir, "K1". Bhí trí bhriogáid ann. Bhí reisimintí le bunáiteanna i ngach ceann den cheithre [[Cúigí na hÉireann|chúige]] ag ceann díobh sin.
[[Íomhá:First World War Propaganda Posters Q33088.jpg|clé|mion|254x254px|[[Lusitania (long)|RMS Lusitania]] (1915) sa chúlra]]Bhí an dara ceann lonnaithe i gCúige Uladh agus bhí an tríú ceann lonnaithe sna trí chúige eile. Bunaíodh an 16ú Rannán (Éireannach) den Dara Arm Nua i Meán Fómhair, 1914. B’as Cúige Uladh briogáid amháin. Údaraíodh an 36ú Rannán (Ulaidh) an [[28 Deireadh Fómhair]] [[1914]]. Bhí sé bunaithe ar eagar agus ar chomhaltas Óglaigh Uladh, a raibh aonad [[airtléire]], a raibh a bhunáit i [[Londain]] curtha leis. Bhí fir ann ó gach ceann de naoi gcontae Uladh.
Chuaigh Éireannaigh freisin le reisimintí Éireannacha ar nós
Líne 91:
* 1ú/8ú Reisimint [[Learpholl|Learphoill]] an Rí (Éireannach).
Chuaigh go leor eile isteach i reisimintí [[Sasana|Sasanacha]], [[Albain|Albanacha]] agus [[An Bhreatain Bheag|Breatnacha]], an Ríoga, Airtléire, an Cór Eitilte Ríoga, an Cór Liachta, Cór Seirbhíse an Airm agus an [[Cabhlach cogaidh|Cabhlach Ríoga]].
D’fhóin [[Bean|mná]] mar bhanaltraí sa Díorma Cabhrach Saorálach sa líne tosaigh. Liostáil [[Imirce (daonra)|eisimircigh]] in airm san [[An Astráil|Astráil]], sa [[An Nua-Shéalainn|Nua-Shéalainn]], i g[[Ceanada]] agus san [[An Afraic Theas|Afraic Theas]] agus sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]].
De réir [https://www.taoiseach.gov.ie/irish/Eolas_stairi%C3%BAil/Comoradh_Stait/Com%C3%B3radh1916.pdf taoiseach.gov.ie], <blockquote>"Ní raibh bealach ar bith go bhféadfadh na daoine a chuaigh chun troda an saol athraithe a bheadh ann ag deireadh an Chogaidh a shamhlú. Bhí na cúiseanna a liostáil daoine chomh héagsúil leis na daoine féin. Chuaigh daoine ann mar gheall ar riachtanas eacnamaíoch. Bhí tuilleadh ag súil go gcothófaí cairdeas a thrasnódh difríochtaí [[stair]]<nowiki/>iúla trína bheith ag fónamh taobh le taobh in aghaidh an namhad céanna".</blockquote>Thacaigh ceannairí [[Aontachtóirí na hÉireann|Aontachtaithe]] láithreach leis an m[[An Bhreatain|Breatain]] sa Chogadh. Mhaigh [[John Redmond]] go mbeadh [[Óglaigh na hÉireann (1913-1919)|Óglaigh na hÉireann]] réidh le hÉirinn a chosaint freisin. Bhí Mac Réamainn ag iarraidh go mbeadh na reisimintí Éireannacha go léir eagraithe in aon aonad troda amháin.[[Íomhá:Thomas Michael Kettle.jpg|mion|212x212px|Thomas Kettle]]
Chreid [[Thomas Kettle]], Iar-MP Náisiúnach do [[Tír Eoghain|Thír Eoghain Thoir]] a d’fhóin in 8ú Fiúsailéirí Ríoga Bhaile Átha Cliath, agus a maraíodh tráth a raibh sé ina Leifteanant:
| |||