Vicipéid

An difríocht idir athruithe ar: "Diego Maradona"

Browse history interactively
← Gabh chuig an difear roimhe seoAn chéad dhifear eile →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
Líne 26:
}}
 
Is iar-imreoir agus [[traenálaí]] [[sacar|peile]] ón [[an Airgintín|Airgintín]] é '''Diego Armando Maradona''', a rugadh i m[[Buenos Aires]] ar an [[30 Deireadh Fómhair]], [[1960]] - [[25 Samhain]] [[2020]]). Bhí sé ar dhuine de na himreoirí is fearr agus is cáiliúla riamh,<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/beannaithe-ag-dia-laoch-na-hairgintine-diego-maradona-ar-shli-na-firinne/|teideal=Beannaithe ag Dia – laoch na hAirgintíne Diego Maradona ar shlí na fírinne|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2020-11-25}}</ref> a d'imir le roinnt de na chlubanna is mó ar domhan agus a bhí ina chaptaen nuair a bhuaigh an fhoireann náisiúnta [[Corn Sacair an Domhain|Corn an Domhain]] sa bhliain 1986.
 
Roghnaíodh mar Imreoir an Chomórtais é, agus na rudaí a chuimhnítear is mó ná an cúl iontach a fuair sé in aghaidh Shasana, agus an cúl conspóideach "Lámh Dé" sa chluiche céanna.
 
== Tús a shaoil ==
Tháinig DiegoRugadh Maradona chun saoil sa chathair [[Lanús]] taobh amuigh de Buenos Aires i 1960, ach. tógadhTógadh i Villa Fiorito é - sluma ar imeall theas [[Buenos Aires|Bhuenos Aire]]<nowiki/>s. Is eisean an chéad de triúr mac agus triúr iníon a rugadh le tuismitheoirí bochta, arbh as Cúige Corrientes dóibh ó dhúchas. Bhí a bheirt dheartháir, Hugo (nó el Turco mar atá aithne air) agus Eduardo (Lalo) - ina bpeileadóirí gairmiúla chomh maith.
 
Agus é deich mbliana d'aois, tugadh faoi deara ag scabhta é agus é ag imirt le club a chomharsanachta Estrella Roja. Bhuaigh sé ait rialta i bhfoireann sóisir de chuid [[Argentinos Juniors]] as Bhuenos Aires, Los Cebollitas ('Na hOinniúin Beaga') mar a ghlaoitear orthu.
 
Bhíodh séMaradona de nós aige, mar bhuachaill liathróide óg dhá bhliain d'aois, a chumas agus chleasacha peile a thaispeáint don lucht féachana ag leath ama sna chluichí móra.
 
== Gairm chlub ==
Thiar sa bhliain [[1976]] a thosaigh Maradona ag imirt le Argentina Juniors, sular bhog sé ar aghaidh chuig [[Club Atlético Boca Juniors|Boca Juniors]], áit inar bhuaigh sé craobh sa bhliain [[1980]].
 
Thóg séMaradona céim an-mhór sa bhliain [[1981]] nuair a d'aistrigh sé go [[F.C. Barcelona]] sa Spáinn. BhainNuair séa ancheannaigh [[CopaBarcelona delé Rey]]ar amachluach le£5 Barçamilliún, achba chuiré gortuithesin goan mórtsuim asairgid dó,ba agusmhó níora éirighcaitheadh ró-mhaithar leisaon annimreoir sacair go dtí sin.<ref name=":0" />
 
Bhain sé an [[Copa del Rey]] amach le Barça, ach chuir gortuithe go mór as dó, agus níor éirigh ró-mhaith leis ann.
Sa bhliain [[1984]], shínigh sé le [[Società Sportiva Calcio Napoli|Napoli]], club [[an Iodáil|Iodálach]] gan bhua in aon chomórtas le seasca bliain. Is ansin a shroich Maradona bhuaic a ghairmréime, ag buachan an ''[[Serie A|scudetto]]'' Iodálach dhá uair, i [[1986]]-[[1987]] agus [[1989]]-[[1990]], an [[Corn UEFA]] i [[1989]], an ''[[Coppa Italia]]'' i [[1987]] agus an ''Supercopa Italiana'' i [[1990]]. ▼
 
=== Napoli ===
D'fhág sé an Iodáil i [[1991]], ag dul go [[Sevilla FC]] sa [[an Spáinn|Spáinn]]. I [[1993]] d'fhill sé ar an Airgintín, ag imirt le Newell's Old Boys, roimh dul ar ais go Boca Juniors, áit a d'éirigh sé as an bpeil ar [[30 Deireadh Fómhair]] [[1997]].▼
Sa bhliain [[1984]], shínigh Maradona le [[Società Sportiva Calcio Napoli|Napoli]], club [[an Iodáil|Iodálach]] gan bhua in aon chomórtas le seasca bliain. Is le Napoli san Iodáil is mó a bhain Maradona cáil amach agus é ag imirt san Eoraip.
 
▲Sa bhliain [[1984]], shínigh sé le [[Società Sportiva Calcio Napoli|Napoli]], club [[an Iodáil|Iodálach]] gan bhua in aon chomórtas le seasca bliain. Is ansin a shroich Maradona bhuaic a ghairmréime, ag buachan an ''[[Serie A|scudetto]]'' Iodálach dhá uair, i [[1986]]-[[1987]] agus [[1989]]-[[1990]], an [[Corn UEFA]] i [[1989]], an ''[[Coppa Italia]]'' i [[1987]] agus an ''Supercopa Italiana'' i [[1990]].
 
Tharraing Maradona conspóid go minic agus é san Iodáil agus tháinig deireadh lena sheal i Napoli nuair a theip air i dtástáil drugaí.
 
=== Sevilla agus luathscor ===
▲D'fhág séMaradona an Iodáil i [[1991]], ag dul go [[Sevilla FC]] sa [[an Spáinn|Spáinn]]. I [[1993]] d'fhill sé ar an Airgintín, ag imirt le Newell's Old Boys, roimh dul ar ais go Boca Juniors, áit a d'éirigh sé as an bpeil ar [[30 Deireadh Fómhair]] [[1997]].
 
== Gairm idirnáisiúnta ==
Thabhaigh Maradona an clú agus cháil is mó mar imreoir leis na Albicelestes, foireann idirnáisiúnta na hAirgintíne. Ghlac sé páirt i gceithre Chorn Domhanda as a chéile idir 1982 agus 1994, ag buachan an choirn sa bhliain 1986 agus ag críochnú sa dara háit sa bhliain 1990.
 
D'imir séMaradona a chéad chluiche idirnáisiúnta ag aois a sé dhéag in aghaidh na hUngáire ar an 27 Feabhra 1977. Agus é ocht mbliana d'aois, réalta an chomórtais Craobh Domhanda na nÓg a bhí ann, agus é ag imirt cluiche den scoth sa bhua 3-1 i gcoinne Aontas na Sóivéide sa chluiche ceannais. Ar an 2 Meitheamh 1979, d'aimsigh sé a chéad chúl sinsir sa bhua 3-1 in aghaidh na hAlban i b[[Páirc Hampden]], [[Glaschú]].
 
=== Corn Domhanda 1982 ===
Line 56 ⟶ 64:
=== Corn Domhanda 1986 ===
[[File:Maradona cup azteca.jpg|thumb|right|250px|Diego Maradona, 1986.]]
Bhí Maradona ina chaptaen agusar anfhoireann imreoirna abhAirgintíne a bhuaigh Corn an fhearrDomhain i bhfoireannMeicsiceo nai hAirgintíne1986. D’fhág a bhuaighchuid an corntaispeántas sa bhliainchomórtas 1986sin lucht an tsacair faoi gheasa, ag buachan an chluiche ceannais in aghaidh na Gearmáine Thiar i Meicsiceo.

Le linn an choirn ar fad, chruthaigh Maradona é féin mar sár-imreoir fuinniúil an chomórtas. Uair amháin eile, d'imir sé gach nóiméad de chluichí na tíre, ag gnóthú chúig chúl agus ag cruthú chúig chúl do chomh-imreoirí eile. Leis a dhá chúl sa bhua i gcoinne Shasana sa chluiche ceathrú ceannais, bhí Maradona daingnithe mar laoch an spóirt.
 
Imríodh an cluiche seo le [[Cogadh Fháclainne]] mar chúlra idir an Airgintín agus an [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|Ríocht Aontaithe,]] agus bhí mothúcháin den sórt fós san aer le linn an chluiche ar fad. Bhí an imirt cothrom nuair a bhuail Maradona le liathróid ard sa bhosca, agus críochnaíodh an liathróid in eangach na Sasanach. Bhí na Sasanaigh ar buile mar dealraíodh gur le lámh Maradona a cuireadh an liathróid sa chúl, rud a cruthaíodh níos déanaí. Maidir le Maradona féin, níor admhaigh seisean gur bhain sé feidhm mí-dhleathach as a lámh, ach mar a dúirt sé "beagán de cloigeann Maradona agus beagán de lámh Dé". "Lamh Dé" a tugadh air as seo amach nó "La mano de Dios." Sheas an cúl in aon chor, rud a chruthaigh clampar i [[Sasana]] a mhairfeadh ar feadh na blianta fada. Sa deireadh, ar an 22 Lúnasa 2005 dúirt Maradona go rinne sé an feall d'aon ghnó, agus bhí a fhios aige láithreach bonn gur cúl mí-dhleathach a bhí ann.
 
Cé gur chothaigh an chéad chúl an-díospóireacht agus conspóide, bhí gach duine ar aon tuairim faoin dara chúl, a roghnaíodh níos déanaí mar an ceann is fearr riamh i [[stair]] an choirn. Ní raibh cúrsaí socraithe síos fós nuair a ghlac Maradona seilbh ar an liathróid thiar ina leath féin. Thiontaigh sé go tapa sular rith sé níos mó ná leath den ghort leis an liathróid faoi smacht aige, ag druibleáil thar chúigéar imreoirí Sasanacha (Peter Beardsley, Steve Hodge, Peter Reid, Terry Butcher, agus Terry Fenwick) sular bhuail sé an liathróid thar Peter Shilton sa chúl. Vótáladh mar "Chúl na hAoise" ag pobalbhreith de chuid [[FIFA]] sa bhliain 2002.
 
=== Corn Domhanda 1990, 1994 ===
Bhí Maradona ar an bhfoireann a chuaigh chomh fada le cluiche ceannais Chorn Domhanda 1990.
 
Tháinig deireadh míchlúiteach lena ré leis an bhfoireann náisiúnta nuair a theip sé i dtástáil drugaí sa bhliain 1994 i [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceá]].
 
== Bainisteoir ==
Chaith Maradona seal ina bhainisteoir ar an Airgintín idir 2008 agus 2010. Bhain an fhoireann áit amach ag Corn Domhanda 2010 faoina cheannas, nuair a chuaigh siad chomh fada leis na babhtaí ceathrú ceannais.
 
Bhí Maradona ina bhainisteoir ar chumann Gimnasia i [[Meicsiceo]] 2019-2020.
 
== Bás ==
Bhásaigh Maradona ar 25 Samhain 2020, agus ní raibh ach bhí 60 bliain d’aois slánaithe agide. Bhí trí lá bróin fógartha ina thír dhúchais. Ba gheall le Dia é ina thír dhúchais agus i [[Napoli]] na h[[An Iodáil|Iodáil]]<nowiki/>e.
 
Dúirt [[Uachtarán na hÉireann]], [[Mícheál D. Ó hUiginn|Micheál D Ó hUigínn]], <blockquote>"...déarfadh roinnt daoine faoi gurbh é an t-imreoir sacair ab fhearr riamh ar domhan é. Cuimhneoidh luct leanúna peile ar fud an domhain ar Maradona, ní hamháin mar gheall ar an mbua iontach a bhí aige smacht a choimeád ar an liathróid, í a phasáil agus a dhriobláil, ach mar gheall ar a thaispeántas ar an bpáirc agus ar an áthas a thug sé don iliomad daoine. B’inspioráid a bhí ann don iliomad páistí óga a d’imir sacar. Ba theist ar an ardmheas a bhí ag lucht leanúna an tsacair air, agus a bheidh air fós amach anseo, an gradam a fuair sé mar ‘Imreoir FIFA an Chéid’ sa bhliain 1999 – gradam a roinn sé le Pelé".<ref>{{Lua idirlín|url=https://president.ie/index.php/ga/media-library/news-releases/statement-by-president-of-ireland-michael-d-higgins-on-the-death-of-diego-maradona|teideal=Media Library News Releases|údar=Office of the President of Ireland|language=ga|work=president.ie|dátarochtana=2020-11-25}}</ref></blockquote>D'éag Maradona i dteach a bhí ar cíos aige i mbruchbhaile Benavidez, ó thuaidh de Buenos Aires. [[Taom croí]] an tsiocair a tugadh lena bhás agus é ag téarnamh sa mbaile ó obráid a cuireadh ar a inchinn ar an 3 Samhain 2020.
 
Tuairiscítear gur éirigh go breá leis an obráid sin ach go raibh Maradona ag fulaingt go mór agus é ag staonadh ón [[Alcóil|alcól]] a raibh sé tugtha dó.  
 
== Oidhreacht ==
 
== Tagairtí ==
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/wiki/Diego_Maradona"