An difríocht idir athruithe ar: "Veaspáisian"
Content deleted Content added
No edit summary |
Scrios mé Glanadh ...ach d'fhéadfadh sé a bheith níos fearr. Is féidir linn go léir athléamh a dhéanamh ǃ |
||
Líne 1:
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Impireacht na Róimhe|Impire]] [[An tSean-Róimh|Rómhánach]] ó AD 69 go AD 79 ab ea '''Veaspáisian''' ([[Laidin]]: ''Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus''; [[17 Samhain
[[Íomhá:Vespasianus03 pushkin right.png|clé|mion|294x294px]]
Is fearr aithne ar réimeas Vespasian mar gheall ar thionscadail tógála éagsúla uaillmhianacha, mar shampla [[an Colasaem]]. Chuir sé i bhfeidhm chomh maith leasúchán airgeadais tar éis meath an ríshleachta Iúil-Claudiach. Agus ba é siúd ba mhó a bhí taobh thiar de shocrú na síochána sa Phailistín agus [[Iúdáia]].<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://www.examinations.ie/|teideal=AN ARDTEISTIMÉIREACHT 2010, Laidin|údar=examinations.ie/|dáta=2010|dátarochtana=2020}}</ref>
[[Íomhá:Imperator Caesar Vespasianus Augustus Vaux 1.jpg|clé|mion|17ú haois]]
== Saol ==
Ba ó shliocht theaghlach eachaíochta ([[Laidin]]:''ordo equeste'') é Vespasian, a bhfuair ardú céime isteach i gcéimíocht na [[Seanad na Róimhe|seanadóirí]], faoi na hImpirí de chuid an ríshliocht Iúil-Claudiach. ▼
=== Muintir ===
Cé gur shroich sé an gnáth comharbas mar oifigeach poiblí, ceapadh ina chonsul é sa bhliain 51 RC, bhí ainm in airde aige mar cheannasaí rathúil míleata, a ghlac páirt in ionradh na Rómhánach ar an Bhreatain sa bhliain 43, agus a smachtaigh an Iúdáia le linn [[An Chéad Chogadh idir na Rómhánaigh agus na Giúdaigh|éirí amach na nGiúdach]], sa bhliain 66 RC.▼
Rugadh Vespasian i bhFalacrina (Latin: ''Falacrīnum nó vīcus Phalacrīnae''), sa tír Saibíneach in aice le Reate. Ní raibh a theaghlach oirirce den chuid is mó agus bhí easpa ginealaigh acu. B'é a sheanathair athartha, Titus Flavius Petro, an chéad duine acu chun clú a tharraing air féin, ag ardú go dtí céim an taoisigh chéid (Laidin: ''centurio'') agus throid sé ag Pharsalus (Greigis Ársa: Φάρσαλος) do [[Gnaeus Pompeius Magnus|Phoimpéas]] (Laidin:''Gnaeus Pompeius Magnus'') sa bhliain 48 BC. Ina dhiaidh, sin ba bhailitheoir fiachais é. ▼
▲Ba ó shliocht theaghlach eachaíochta ([[Laidin]]:''ordo equeste'') é Vespasian, a bhfuair ardú céime isteach i gcéimíocht na [[Seanad na Róimhe|seanadóirí]], faoi na hImpirí de chuid an ríshliocht Iúil-Claudiach.
Nuair a bhí Vespasian ag ullmhú chun [[Cathair (lonnaíocht)|chathair]] [[Iarúsailéim]] a chur faoi léigeár, chuir an t-impire [[Nearó]] lámh ina bhás féin, rud a thum an Impireacht i g[[cogadh cathartha]] ar feadh bliana, a dtugtar [[Bliain na gCeithre Impirí]] air. ▼
[[Íomhá:Augur Vespasianus.JPG|clé|mion|Augur ''Vespasianus'' ]]
Tar éis bás tapa na n-impirí [[Galba]] (Laidin: ''Servius Sulpicius Galba Caesar Augustus'') agus [[Otho]] (Laidin: ''Marcus Salvius Otho Caesar Augustus'') a bhí i gcomharbas ar a chéile, ceapadh [[Vitellius]] (laidin: ''Aulus Vitellius Germanicus Augustus'') ina Impire in Aibreán na bliana 69 AD. ▼
=== Saighdiúireacht ===
[[Íomhá:Vespasian coin.jpg|clé|mion|Vespasianus]]
▲Cé gur shroich sé an gnáth comharbas mar oifigeach poiblí, ceapadh ina chonsul é sa bhliain 51
Bhí sé ina cheannasaí sa t[[An tSiria|Siria]] agus sa [[An Phalaistín|Phalaistín]].<ref name=":0" /> Chuir sé an [[Iúdáia]] faoi smacht le linn [[An Chéad Chogadh idir na Rómhánaigh agus na Giúdaigh|éirí amach na nGiúdach]], sa bhliain 66. Ba é siúd ba mhó a bhí taobh thiar de shocrú na síochána sa Phailistín agus [[Iúdáia]].
Mar fhreagra, d'fhógair na hairm san Éigipt agus Iúdáia Vespasian ina impire ar an 1 Iúil.▼
=== Seilbh ar an gcumhacht ===
Ina iarracht chun chumhacht impiriúil a bhaint amach, nasc Vespasian a fhórsaí le [[Mucianus]], gobharnóir [[an tSiria|na Siria]], agus le [[Primus]], ginearál i b[[Pannonia]]. ▼
[[Íomhá:Colosseum in Rome-April 2007-1- copie 2B.jpg|clé|mion|[[An Colasaem|Colasaem]]]]
▲Nuair a bhí Vespasian ag ullmhú chun [[Cathair (lonnaíocht)|chathair]] [[Iarúsailéim]] a chur faoi léigeár, chuir an t-impire [[Nearó]] [[Féinmharú|lámh ina bhás féin]], rud a thum an Impireacht i g[[cogadh cathartha]] ar feadh bliana, a dtugtar [[Bliain na gCeithre Impirí]] air.
▲Tar éis bás tapa na n-impirí [[Galba]] (Laidin: ''Servius Sulpicius Galba Caesar Augustus'')
Treoraigh Primus agus Mucianus fórsaí na bhFlaiviach i gcoinne Vitellius, le linn do Vespasian rialú na hÉigipte a bhaint amach. Ar an 20 Nollaig, briseadh ar Vitellius, agus an lá dár gcionn dhearbhaigh an Seanad Vespasian ina Impire Rómhánach.▼
▲
▲Ina iarracht chun chumhacht
Ar a bhás, sa bhliain 79, tháinig a mhac ba shine [[Títeas]] (Laidin:''Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus'' ) i gcomharbacht air, mar sin, b'é an chéad Impire Rómhánach é a d'éirigh len a mhac féin dul i gcomharbas air.▼
[[Íomhá:Italian School - Architectural Capriccio of Ancient Rome with Figures, Vespasian's Amphitheatre with the Columna Rostrata - 1257186 - National Trust.jpg|clé|mion|Vespasian' agus an Columna Rostrata]]
▲Treoraigh Primus agus Mucianus fórsaí na bhFlaiviach i gcoinne [[Vitellius
===
D’athchóirigh Veaspáisian cúrsaí [[Airgeadas|airgeadais]] an stáit.<ref name=":0" /> Ghearr sé siar ar nithe rabairneacha. Bhunaigh sé [[scoil]]<nowiki/>eanna agus thóg sé [[Folcadán|folcadáin]]. Thosaigh sé ag obair ar an g[[An Colasaem|Colasaem]].
=== Comharbacht ===
▲Rugadh Vespasian i bhFalacrina (Latin: ''Falacrīnum nó vīcus Phalacrīnae''), sa tír Saibíneach in aice le Reate. Ní raibh a theaghlach oirirce den chuid is mó agus bhí easpa ginealaigh acu. B'é a sheanathair athartha, Titus Flavius Petro, an chéad duine acu chun clú a tharraing air féin, ag ardú go dtí céim an taoisigh chéid (Laidin: ''centurio'') agus throid sé ag Pharsalus (Greigis Ársa: Φάρσαλος) do [[Gnaeus Pompeius Magnus|Phoimpéas]] (Laidin:''Gnaeus Pompeius Magnus'') sa bhliain 48 BC. Ina dhiaidh, sin ba bhailitheoir fiachais é.
▲Ar a bhás in aois 70 dó, sa bhliain 79, tháinig a mhac ba shine [[Títeas]] (Laidin:''Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus'' ) i gcomharbacht air, mar sin, b'é an chéad Impire Rómhánach é a d'éirigh len a mhac féin dul i gcomharbas air.
== Tagairtí ==
|