An difríocht idir athruithe ar: "Hidreacarbón"

Content deleted Content added
mNo edit summary
mNo edit summary
Líne 1:
[[Íomhá:Methane-3D-balls.png|thumb|240px|Samhail 'Liathróid is maide' trítoiseach den mhóilín [[meatán]].]]
 
Sa cheimic orgánach, is [[Comhdhúil|comhdhúil]] orgánach é '''hidreacarbón''' a chuimsíonn [[Hidrigin|hidrigin]] agus [[Carbón|carbón]] amháin.<ref > Silberberg, Martin. The Molecular Nature Of Matter and Change. ISBN:0-07-310169-9 </ref>. Is samplaí iad na hidreacarbóin de hidrídí an Ghrúpa 14. Is [[Feidhmghrúpa|feidhmghrúpaí]] ar a dtugtar hidreacarbocsailí, na hidreacarbóin as ar baineadh adamh hidrigine amháin.<ref>IUPAC Goldbook [http://goldbook.iupac.org/H02891.html ''hydrocarbyl groups''] </ref> De ghnáth, bíonn hidreacarbóin gan dath agus hidreafóbach, gan ach bolaithe laga. Tá sé deacair ginearálú breise a dhéanamh mar gheall ar a struchtúir mhóilíneacha éagsúla. Tagann an chuid is mó d’astaíochtaí antrapaigineacha hidreacarbón ó dhó breoslaí iontaise lena n-áirítear táirgeadh breosla agus dóchán. Tagann foinsí nádúrtha hidreacarbón mar eitiléin, isipréin agus monaiteirpéine ó astaíochtaí fásra. <ref>{{cite web |last1=Dewulf |first1=Jo |teideal=Hydrocarbons in the Atmosphere |url=https://www.eolss.net/Sample-Chapters/C06/E6-13-02-07.pdf |access-date=26 October 2020}}</ref>
 
 
 
 
 
== Cineálacha hidreacarbón ==
Mar a shainmhíníonn ainmníocht Aontas Idirnáisiúnta na Glan-Cheimice agus na Ceimice Feidhmí (nó an AIGCF) do cheimic orgánach, is iad na haicmithe le haghaidh hidreacarbón ná:
# Is iad na hidreacarbóin sháithithe na cinn is simplí de na chineálacha éagsúla hidreacarbón. Tá siad comhdhéanta go hiomlán de naisc shingile agus tá siad sáithithe le hidrigin. Is í an fhoirmle le haghaidh hidreacarbón sáithithe neamhchioglach (i.e., alcáin) ná C<sub>n</sub>H<sub>2n</sub>+2. Is í an fhoirm is ginearálta de hidreacarbóin sháithithe ná C<sub>n</sub>H<sub>2n</sub>+2(1-''r''), áit arb é r líon na bhfáinní. Is ciogalalcáin iad siúd a bhfuil fáinne amháin acu. Is iad na hidreacarbóin sháithithe bunús na mbreoslaí peitriliam agus faightear iad mar cineálacha líneacha nó brainseacha. Is é an t-imoibriú malartach a
a dtréithe (cosúil le himoibriú clóiríniúcháin chun clóraform a dhéanamh). Tugtar isiméirí struchtúracha ar hidreacarbóin a bhfuil an fhoirmle mhóilíneach chéanna acu ach foirmlí struchtúracha éagsúla. Mar a thugtar sa sampla de 3-meitilheacsán agus a homalógach níos airde, is féidir hidreacarbóin brainseacha a bheith ciriúil. Is éard atá i hidreacarbóin sháithithe ciriúla ná taobhshlabhraí de bhithmhóilíní mar chlóraifill agus tócaifearóil.
 
 
Line 13 ⟶ 18:
 
Comhdhúil indóite atá ann, agus is iad na comhábhair is mó i m[[breosla iontaiseach|breoslaí iontaiseacha]], mar shampla [[peitriliam]], [[gual]], agus [[gás nádúrtha]]. An t-aon hidreacarbón atá le fáil go flúirseach ná [[meatán]].
 
== Cineálacha hidreacarbón ==
* [[Hidreacarbóin sháithithe]]
* [[Hidreacarbóin neamhsháithithe]]