An difríocht idir athruithe ar: "Damhna"
Content deleted Content added
mNo edit summary |
mNo edit summary |
||
Líne 1:
Go hiondúil, san fhisic chlasaiceach agus san cheimic ghinearálta, is éard is '''damhna''' ann ná ní a líonann spás agus a mbíonn mais aige, bíodh an rud sin gásach, leachtach nó soladach. <ref>Eolaíocht Bhunúsach. An Gúm. Rialtas na hÉireann 1990 </ref>
I ndeireadh na dála, tá gach réad laethúil ar féidir teagmháil a dhéanamh leis comhdhéanta d’adamh, atá comhdhéanta de cháithníní fo-adamhacha ag idirghníomhú, agus in úsáid laethúil chomh maith le húsáid eolaíoch. Go ginearálta bíonn adamh i gceist le “ábhar”, agus aon rud atá comhdhéanta díobh, agus aon cháithníní (nó cuingreacha de cháithníní) a ghníomhaíonn amhail is go bhfuil fosmhais agus toirt acu araon. Mar sin féin ní chuimsíonn sé cáithníní gan mhais mar [[Fótón|fhótóin]], nó feiniméin fhuinnimh nó tonnta eile cosúil le [[solas]].<ref>The Philosophy of Vacuum. https://books.google.com/books?id=ZU1LL4IbDKcC&pg=PA21</ref><ref >Matter (physics).|encyclopedia=McGraw-Hill's Access Science: Encyclopedia of Science and Technology Onlinehttps://web.archive.org/web/20110617073828/http://www.accessscience.com/abstract.aspx?id=410600&referURL=</ref> Tá ábhar ann i stáideanna éagsúla (ar a dtugtar pasanna freisin). Ina measc seo tá stáideanna laethúla clasaiceacha ar nós soladach, leachtach agus
De ghnáth, is féidir adamh a shamhlú mar núicléas de phrótóin agus neodróin, agus mar “scamall” máguaird de leictreoin a “ghlacann spás” agus iad ag gluaiseacht ar fithis timpeall an núicléis .<ref name="Davies2">{{cite book|author=P. Davies|date=1992|title=The New Physics: A Synthesis|url=https://books.google.com/books?id=akb2FpZSGnMC&pg=PA1|page=1|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-43831-5}}</ref><ref name="Hooft">{{cite book|author=Gerard't Hooft|date=1997|title=In search of the ultimate building blocks|url=https://archive.org/details/insearchofultima0000hoof|url-access=registration|page=[https://archive.org/details/insearchofultima0000hoof/page/6 6]|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-57883-7}}</ref> Níl ach cuid den cheart le seo, áfach, toisc go bhfuil cáithníní fo-adamhacha agus a n-airíonna faoi rialú ag a nádúr [[Meicnic chandamach|chandamach]], rud a chiallaíonn nach ngníomhaíonn siad mar is cosúil go ngníomhaíonn rudaí laethúla - is féidir leo gníomhú mar thonnta chomh maith le cáithníní agus ní bhíonn a mhéideanna nó a shuíomhanna soiléir. Sa tSamhail Chaighdeánach d’fhisic na gcáithníní, ní coincheap bunúsach é an t-ábhar toisc gur eintitis chandamach iad buneilimintí na n-adamh nach bhfuil “méid” nó “toirt” bunúsach acu in aon chiall laethúil den fhocal. Mar gheall ar [[Prionsabal eisiaimh Pauli|phrionsabal an eisiaimh]] agus idirghníomhaíochtaí bunúsacha eile, cuirtear iallach ar roinnt “ponc-cháithníní” ar a dtugtar fearmóin ( cuairc, leaptóin), agus go leor comhábhar agus adamh, fad a choinneáil ó cháithníní eile faoi dhálaí laethúla; cruthaíonn sé seo airí an damhna a fheictear dúinn mar damhna ag glacadh spáis..
| |||