An Chéad Dáil

An Chéad Dáil
Cineál	téarma reachtach
Bailíocht	21 Eanáir 1919 - 10 Bealtaine 1921
	Dara Dáil →
Suíomh	Baile Átha Cliath, Éire
Tír	Poblacht na hÉireann

Ar an 21 Eanáir 1919, tháinig ionadaithe tofa Shinn Féin le chéile leis an gCéad Dáil a chur ar siúl. D'fhógair siad “Poblacht na hÉireann” i dTeach an Ard-Mhéara i mBaile Átha Cliath.

An Chéad Dáil ag bailiú le chéile i dTeach an Ardmhéara, Baile Átha Cliath ar 21 Eanáir, 1919.

Cúlra cuir in eagar

Ba í an Chéad Dáil parlaimint Éireannach nua a bunaíodh i mBaile Átha Cliath, Poblacht na hÉireann sa bhliain 1919. Ag an am, ba pháirt den Ríocht Aontaithe í an tír, agus shuigh na polaiteoirí i Westminster, Sasana. Ach tar éis Éirí Amach na Cásca in 1916, bhí a lán tacaíochta ag an bpáirtí poblachtach Sinn Féin, agus bhunaigh siad a bparlaimint nua féin in Éirinn leis an ainm "Dáil Éireann".

Cruinniú i dTeach an Ardmhéara cuir in eagar

Ag an chéad chruinniú ar an 21 Eanáir, eisíodh Faisnéis Neamhspleádhchuis, nó Forógra Neamhspleáchais na hÉireann, mar a ghlaoitear air anois, ag rá go raibh Poblacht na hÉireann i bhfeidhm.

Bhí a lán de na hionaid Éireannacha fós i bpríosún, agus dá bharr ní raibh ach 26 díobh i láthair.

Bhí an chéad chruinniú i dTeach an Ardmhéara, agus rinneadh an chuid is mó den ghnó i nGaeilge. Toghadh Cathal Brugha ina Cheann Comhairle (nó cathaoirleach) agus cuireadh cúpla cáipéis i láthair:

Bunreacht Dála Éireann - bunreacht gearr agus sealadach
Faisnéis Neamhspleádhchuis
Scéal Ó Dháil Éireann Chun Saor-Náisiúin an Domhain
Clár Oibre Poblacánaighe

Dhearbhaigh an Forógra Neamhspleáchais gurb rialtas ar stát ardcheannasach í an Dáil leis an ainm Dáil Éireann, agus ansin bhunaigh an Dáil comhaireacht faoin ainm "An Aireacht". Chomh maith le sin, roghnaíodh duine amháin a bheith ina "Phríomh-Aire" agus leis an teideal "Uachtarán ar Dháil Éireann" freisin. Ba é Brugha an príomh-aire sealadach a toghadh, agus tháinig de Valera isteach ina áit i mí Aibreáin.

Imeachtaí eile cuir in eagar

Briseadh amach Cogadh Angla-Éireannach ar an lá céanna, 21 Eanáir 1919. Rinne cathlán de chuid an IRA (baill de Thríú Briogáid Thiobráid Árann) luíochán ar bheirt chonstábla RIC ag Sulchóid Bheag i dTiobráid Árann. Breathnaítear ar an ionsaí mar thús oifigiúil le Cogadh Saoirse na hÉireann nó an Cogadh Angla-Éireannach

I mí na Samhna 1919, dhearbhaigh Rialtas na Breataine go raibh an Dáil mí-dhleathach agus ó shin ar aghaidh bhí orthu teacht le chéile faoi rún.

Rialtas na chéad Dála cuir in eagar

Aireacht a haon (sealadach) cuir in eagar

Bhí an chéad aireacht i bhfeidhm ó 21 Eanáir 1919 go dtí 1 Aibreán 1919.

Oifig	Páirtí	Ainm
Príomh-Aire	Sinn Féin	Cathal Brugha
Aire Airgeadais	Sinn Féin	Eoin Mac Néill
Aire Gnóthaí Baile	Sinn Féin	Mícheál Ó Coileáin
Aire Gnóthaí Eachtracha	Sinn Féin	An Cunta Pluincéad
Aire Cosanta Náisiúnta	Sinn Féin	Risteard Ó Maolchatha

Aireacht a dó (sealadach) cuir in eagar

Bhí an dara haireacht i bhfeidhm ó 1 Aibreán 1919 go dtí 26 Lúnasa 1921.

Oifig	Páirtí	Ainm
Príomh-Aire	Sinn Féin	Éamon de Valera
Aire Airgeadais	Sinn Féin	Mícheál Ó Coileáin
Aire Gnóthaí Baile	Sinn Féin	Art Ó Gríofa
Aire Gnóthaí Eachtracha	Sinn Féin	An Cunta Pluincéad
Aire Cosanta	Sinn Féin	Cathal Brugha
Aire Saothair	Sinn Féin	Constance Markievicz
Aire Tionscail	Sinn Féin	Eoin Mac Néill
Aire Rialtais Áitiúil	Sinn Féin	Liam Tomás Mac Cosgair
Aire Ghaeilge	Sinn Féin	Seán T. Ó Ceallaigh

Airí nach raibh san aireacht cuir in eagar

Oifig	Páirtí	Ainm
Stiúrthóir Talmhaíochta	Sinn Féin	Riobárd Bartún
Aire Iascaigh	Sinn Féin	Seán Eichingeam
Aire Bolscaireachta	Sinn Féin	Labhrás Mag Fhionnail
Aire Trádala agus Tráchtála	Sinn Féin	Earnán de Blaghd