Neamhord Easnaimh Airde

Is éard is Neamhord Easnaimh Airde (NEA) nó Neamhord Hipirghníomhaíochta an Easnaimh Airde (NHEA) ann ná neamhord ina mbíonn fadhbanna le haird, hipirghníomhaíocht agus iompar taghdach a thosaíonn idir 6 agus 12 bliana, a mhaireann 6 mhí ar a laghad.

Neamhord Easnamh Airde

Cineál	specific developmental disorder (en) , hyperkinetic disorder (en) , galar agus neurodevelopmental disorder (en)
Speisialtacht leighis	síciatracht agus child and adolescent psychiatry (en)
Cóireáil chliniciúil
Comharthaí	executive disfunction (en) , taghdaíl, emotional dysregulation (en) , hyperfocus (en) , rejection sensitive dysphoria (en) agus distractibility (en)
Cógais modafinil (en) , pemoline (en) , desipramine (en) , dextroamphetamine (en) , venlafaxine (en) , imipramine (en) , bupropion (en) , clonidine (en) , (±)-deprenyl (en) , Meitiolamfataimín, Amfataimín, atomoxetine (en) , nortriptyline (en) , dextroamphetamine (en) , (R)-amphetamine (en) , guanfacine (en) , dexmethylphenidate (en) , pemoline (en) agus methylphenidate (en)
Pataigineas
Cúis ghéiniteach	ARSB, GRIK4, BCL11A, GRM5, LRRC7, SEMA3A, STIP1, FERMT3, EMP2, BMPR1B, ELOVL6, ZNF544, FHIT, FOXP1, ADAMTS2, SULF2, KIRREL3, PAWR, ATP8B1, MOBP, MAP1B, UNC5B, MAN2A2, ASTN2, CSMD2, DNM1, PPM1F, ITGAE, NT5DC3, MMP24, ITGA11, GPC6, MYT1L, REEP5, TLL2, CREB5, ATP2C2, CDH13, SUPT3H, PIWIL4 agus KIF6
Aicmiú
ICD-10	F90.0
CIAP	P81
DSM	314.00 agus 314.01
Acmhainní seachtracha
Enciclopèdia Catalana	0267614
OMIM	143465, 608903, 608904, 608905, 608906, 612311 agus 612312
DiseasesDB	6158
MedlinePlus	willem
eMedicine	289350 agus 912633
Patient UK	attention-deficit-hyperactivity-disorder-pro
MeSH	D001289
UMLS CUI	C0041671 agus C1263846
DOID	DOID:1094

Ina measc siúd atá ar scoil is féidir leis an neamhord drochiompar nó droch-chaighdeán foghlamtha ar scoil. I bpáistí go háirithe, tarlaíonn raon neamhord, ina measc dianmhachnamh lag, hipirghníomhaíocht, agus deacrachtaí foghlama.

Físeán i mBéarla: siomptóim

Físeán i mBéarla: comharthaí

Cúiseanna

Is féidir go bhfuil cúiseanna go leor ann, an togracht ghéiniteach go háirithe.

Léiríodh i staidéar amháin in 2019 go bhfuil a dhá oiread seans ann go mbeidh déagóirí hipirghníomhach má bhí imní ar a máithreacha le linn toirchis agus a luath-óige. Cé go mbíonn roinnt airíonna de NHEA ar thart ar chúig faoin gcéad d’ógánaigh faoi am a mbíonn siad 16 bliana d’aois, méadaíonn an uimhir sin go dtí 11 faoin gcéad i measc daoine a raibh imní ar a máithreacha.

Cé go mbíonn imní éigin nádúrtha le linn toirchis agus i mblianta luatha an mháithreachais, thomhais na taighdeoirí airíonna diana amhail a bheith ar crith, easuan, meadhrán agus cur allais. Sa staidéar, léirigh thart ar an gceathrú cuid de na mná a tástáladh imní ag meánleibhéal nó ag leibhéal ard.

Dúirt na taighdeoirí nach féidir leo a bheith cinnte go bhfuil nasc cúisíoch ann, ach thuairimigh siad go bhféadfadh leibhéil arda hormón struis tionchar a imirt ar fhorbairt na hinchinne.

Cóireáil

Uaireanta úsáidtear amfataimín chun páistí le neamhord easnamh airde a chóireáil, ach is gá an chóireáil a bheith gearrthéarmach chun neamhoird mheabhracha cosúil le paranóia nó síocóisí eile a sheachaint.

Gaeilge

Tá seirbhísí ar fáil do pháistí a bhfuil Gaeilge ina céad teanga acu agus a bhfuil tástálacha ADHD nó uathachais de dhíth orthu. Tá cur chuige “ildisciplíneach” de dhíth le freastal mar is cóir ar pháistí sa chóras oideachais ag a bhfuil riachtanais speisialta.

Féach Freisin

• Aird
• Hipirghníomhaíocht
• Amfataimín