Tom Kettle
Ba náisiúnaí, feisire, abhcóide, file agus scríbhneoir Éireannach é Thomas Michael "Tom" Kettle (9 Feabhra 1880 – 9 Meán Fómhair 1916). Bhí sé gníomhach sa ghluaiseacht a bhí ag iarraidh Rialtas Dúchais a bhaint amach in Éirinn. Ba chara é le James Joyce, Oliver St. John Gogarty, Proinsias Mac Síthigh-Sceimhealtún, Seoirse Mac Fhlannchaidh,[1] agus athair Conor Cruise O'Brien.[2]
Tús a shaoil cuir in eagar
Chuaigh Kettle go dtí Coláiste Ollscoile Bhaile Átha Cliath i 1897. Bhí sé ina Reachtaire ar an gCumann Litríochta agus Staire le haghaidh an seisiúin 1898-99. Ghnóthaigh sé céim B.A. i 1902.
In éineacht le William Dawson agus Art Ó Cléirigh, bhí Kettle ina chomheagarthóir ar an Nationist (1904-1905).
Polaitíocht cuir in eagar
Chaith Kettle a shaol gearr ag iarraidh Rialtas Dúchais a bhaint amach in Éirinn. Bhí Kettle ina fheisire (Páirtí Parlaiminteach na hÉireann) do Thír Eoghain Thoir ó 1906 go dtí 1910.
Bhí Kettle ina chéad Ollamh le h"Eacnamaíocht Náisiúnta" i UCD[3]. In éineacht leis an Ollamh le Dlí Bunreachtúil, J.G. Swift McNeill MP, chuidigh Kettle go mór leis na mic léinn de chuid UCD a bhunaigh an Cumann Dlí agus Eacnamaíochta i mí Feabhra 1911, den chuid is mó mar fhóram chun plé a dhéanamh ar na ceisteanna beartais agus riaracháin a chuirfeadh teacht isteach an Rialtais Dúchais in Éirinn ar ball beag, mar a ceapadh ansin.
Le linn Fhrithdhúnadh 1913, bhunaigh Kettle Coiste Síochána. Ag cruinniú i dTeach an Ard-Mhéara ar an 7 Deireadh Fómhair 1913, bhunaigh Kettle an Industrial Peace Committee agus é d’aidhm leis deireadh a chur leis an bhFrithdhúnadh. Chuir Kettle ceist orthu sin atá i láthair ag an gcruinniú:
“Does anyone think that hatred and uncharitableness are foundations on which we can build a great city... We cannot live an eternity in a state of war.”
Ní fada a mhaireann an coiste. I mí na Samhna, áfach, bhunaigh cuid de na baill an Civic League, eagraíocht a d'imir ról tábhachtach níos déanaí i mbunú Arm Shaoránaigh Éireann, nó Arm Cathartha na hÉireann.
File cuir in eagar
Cúpla lá roimh a bhás, ar 4ú Meán Fómhair, scríobh Kettle soinéad dá iníon:
“Died not for flag, nor King, nor Emporor
But for a dream, born in a herdsman’s shed
and for the secret Scripture of the poor.”
Cogadh cuir in eagar
Bhí Kettle ag súil go gcothófaí cairdeas a thrasnódh difríochtaí stairiúla trína bheith ag fónamh taobh le taobh in aghaidh an namhad céanna, Impireacht na Gearmáine. Scríobh Kettle :
“Ag breathnú ar an tragóid seo san Eoraip leis an ngaois a thagann le deora agus fuil, is maith a d’fhéadfadh sí, go deimhin caithfidh sí, a bheith ina tús le dhá athmhuintearas atá ina aisling ag gach aon státaire, athmhuintearas Ulaidh Protastúnach le hÉirinn agus athmhuintearas na hÉireann leis an mBreatain Mhór.”[4]
Ag an am céanna, cheap Kettle go raibh sé ag troid ar son shaoirse na hÉireann (féinrialtas), is cosúil.
Níor ghlac Kettle páirt in Éirí Amach 1916. Bhí Kettle ar saoire thinnis i mBaile Átha Cliath le linn an tsamhraidh 1916.
D'fhill Kettle go dtí an Fhrainc. Bhí roinnt iarratas déanta ag Kettle cead a fháil cúram a dhéanamh sa líne tosaigh sular ghéill údaráis an Airm dá iarratas ar deireadh.
Mhair Cath an Somme ar feadh an tsamhraidh 1916 agus is beag dul chun cinn a rinneadh. Chuaigh Kettle chun catha i gceannas ar chompántas B, 9ú Cathláin, Fiúsailéirí Ríoga Bhaile Átha Cliath. Bhí sé ina Leifteanant.
Thóg na Fiúsailéirí Guillemont ar an 2ú Meán Fómhair agus Ginchy ar an 9ú Meán Fómhair.
Bás agus oidhreacht cuir in eagar
Maraíodh Kettle ar 9ú Meán Fómhair 1916, le linn chath an Somme, tar éis dó a chomplacht a stiúradh in ionsaí ar ionaid Ghearmánacha in Ginchy.
Níor aimsíodh a chorp riamh. Mhair a bhean Mary agus a iníon Elisabeth ina dhiaidh.
Dúirt Oliver St John Gogarty go raibh “many eyes wet with tears in Dublin when they heard of Tom’s death.”
Tá tuairimí Robert Lynd faoi Kettle le léamh in aiste in The Irish Book Lover,
‘He is a freeman, born of her [Ireland’s] soul as well as her scenery, a prophet of that tumult and welter of creative ideas characteristic of the present life of our nation’[5]
Tagairtí cuir in eagar
- ↑ "MAC FHLANNCHAIDH, Seoirse (1881–1921)" (ga-IE). ainm.ie. Dáta rochtana: 2023-10-28.
- ↑ "CENTURY IRELAND: Beatha agus Bás Tom Kettle". Dáta rochtana: 28 Deireadh Fómhair 2023.
- ↑ UCD School of Law
- ↑ Tom Kettle. "aistriúchán, Roinn an Taoisigh" (ga-IE). www.gov.ie. Dáta rochtana: 2023-10-28.
- ↑ ainm.ie, The Irish Book Lover, Iml. XI, uimhir 6/7, Eanáir/Feabhra 1920