Gairneoireacht
Is í an ghairneoireacht an brainse den talmhaíocht a phléann le healaín, eolaíocht, teicneolaíocht agus gnó saothrú plandaí. Áirítear leis saothrú torthaí, glasraí, cnónna, síolta, luibheanna, bachlóg, muisiriúin, algaí, bláthanna, feamainn agus barra feirme neamhbhia amhail féar agus crainn ornáideacha agus plandaí. Cuimsíonn sé freisin caomhnú plandaí, athchóiriú tírdhreacha, dearadh tírdhreacha agus gairdíní, tógáil, agus cothabháil, agus crannadóireacht, crainn ornáideacha agus faichí.[1][2][3]
Rianaíodh staidéar agus cleachtas na gairneoireachta siar na mílte bliain. Chuidigh gairneoireacht leis an aistriú ó phobail fánaíochta dhaonna go pobail ghairneoireachta neamhaistreacha, nó leathaistreacha.[4] Roinntear an ghairneoireacht i roinnt catagóirí a dhíríonn ar chineálacha éagsúla plandaí agus cineálacha bia a shaothrú agus a phróiseáil chun críocha sonracha.. D'fhonn eolaíocht na gairneoireachta a chaomhnú, tairgeann eagraíochtaí iomadúla ar fud an domhain oideachas agus spreagadh do mhic léinn, chun na gairneoireachta a chur chun cinn. I measc na ngairneoirí suntasacha tá Luca Ghini agus Luther Burbank .
Sainmhíniú
cuir in eagar
Díríonn an ghairneoireacht ar úsáid ceapacha beaga talún,[5] Pléann sé le barra gairdín cosúil le plandaí ornáideacha a fhástar as a gcuma, torthaí agus glasraí agus spíosraí a fhástar as a luach bia, agus plandaí míochaine. I gcodarsnacht leis an agranamaíocht, a bhaineann le dianfheirmeoireacht barr agus táirgeadh barra allamuigh ar scála mór de ghráin agus foráiste nó foraoiseacht lena mbaineann crainn foraoise agus táirgí a dhíorthaítear uathu. [6] Déileálann sé le barra gairdín cosúil le plandaí ornáideacha a fhástar ar mhaithe lena dtréithe fisiciúla, torthaí agus glasraí agus spíosraí a fhástar de bharr a luach bia, agus plandaí leighis. [6]
Cineálacha
cuir in eagarTá go leor réimsí móra fócais laistigh d’eolaíocht na gairneoireachta. San áireanh tá;
- Glasrashaothrú : táirgeadh glasraí.
- Póimeolaíocht, ar a dtugtar freisin fruticulture : táirgeadh torthaí agus cnónna.
- Fíonsaothrú : táirgeadh fíonchaora (a bheartaítear go príomha le haghaidh fíona).
- Bláthshaothrú : táirgeadh plandaí bláthanna agus ornáideacha.
- Bainistiú móna : táirgeadh agus cothabháil féar móna le haghaidh úsáid spóirt, fóillíochta agus taitneamhachta.
- Crannadóireacht : saothrú agus cúram crann aonair, toir, fíniúnacha, agus plandaí adhmadacha ilbhliantúla eile, go príomha chun críocha tírdhreacha agus taitneamhachta.
- Gairneoireacht tírdhreacha: roghnú, táirgeadh agus cúram plandaí a úsáidtear in ailtireacht tírdhreacha.
- Fiseolaíocht iarbhuainte : bainistiú a dhéanamh ar bharra gairneoireachta bainte chun milleadh a choinneáil siar agus iad á stóráil nó á n-iompar.
- Gairneoireacht chomhshaoil: eolaíocht agus bainistiú spásanna glasa.[7]
- Plandadhreachú : an eolaíocht agus an ealaín a bhaineann le plandaí laistigh a úsáid. Tá ról tábhachtach aige i maisiúchán tí, óstáin, oifige agus mall.[8]
- Saothrúchán Barra Spíosraí: a dhéileálann le saothrú barra spíosraí lena n-áirítear piobar, cnó cócó agus cardamom.[9]
- Saothrúchán Barra Plandála: déileálann sé le fás na mbarr plandála.
- Saothrúchán Plandaí Íocshláinte agus Aramatacha: a dhéileálann le fás agus láimhseáil plandaí míochaineacha agus aramatacha.
- Bainistíocht Iar-Fhómhair: déileálann sé le láimhseáil, próiseáil agus margaíocht iar-fhómhair táirgí gairneoireachta. Áiríonn sé freisin grádú, pacáistiú agus stóráil.[10]
Stair
cuir in eagarForluíonn stair na gairneoireachta le stair na talmhaíochta agus stair na luibheolaíochta .
Tagairtí
cuir in eagar- ↑ Preece (2005). "The biology of horticulture: an introductory textbook" (2 ed.): 4–6. John Wiley & Sons. ISBN 0-471-46579-8.
- ↑ Arteca (2015). "Introduction to Horticultural Science" (2 ed.). Stamford, CT: Cengage Learning. ISBN 978-1-111-31279-4.
- ↑ “Why Horticulture?”. Department of Horticultural Science. University of Minnesota. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2019-05-02. Dáta rochtana: 2 May 2019.
- ↑ von Hagen, V.W. (1957) The Ancient Sun Kingdoms Of The Americas. Ohio: The World Publishing Company
- ↑ Sutton (2020-08-26). "An Introduction to Cultural Ecology" (in en). Routledge. ISBN 978-1-000-32535-5.
- ↑ 6.0 6.1 Janick 1979.
- ↑ Cameron (2016-03-24). "Environmental Horticulture: Science and Management of Green Landscapes" (in en). CABI. ISBN 978-1-78064-138-6.
- ↑ “Definition of Horticulture and its Branches” (en). agrihortieducation.com. Dáta rochtana: 2022-12-06.
- ↑ “Fundamentals of Horticulture: Branches of Horticulture”. ecoursesonline.iasri.res.in. Dáta rochtana: 2022-12-06.
- ↑ “Definition of Horticulture and its Branches” (en). agrihortieducation.com. Dáta rochtana: 2022-12-06.
- ↑ Preece, John E.; Read, Paul E. (2005). The biology of horticulture: an introductory textbook (2nd ed.). John Wiley & Sons. pp 4–6.