Paradacsa Simpson
Is paradacsa é Paradacsa Simpson a bhaineann le saobh-comhghaolú (spurious correlation) sa staidreamh agus mí-chruinneas san réasúnaíocht.
Tá ollscoil ann, ina n-éironn níos fearr ag na cailín i ngach dámh, ach ar an iomlán, tá na buachaillí níos fearr. Mar shampla, sa Stair, tá ráta pas, sna scrúdaithe, de 90% ag na cailíní, i gcomparáid le 80% dos na buachaillí. Is mar an gcéanna é sa bhFisic – cailíní (33%) agus buachaillí (10%).
Ag braith ar an eolas sin, tá sé réasúnta a ghlacadh go bhfuil ráta pas na gcailíní san ollscoil (níl ach an dá dhámh Stair agus Fisic ann) níos fearr ná an ráta dos na buachaillí. Ach a mhalairt atá, mar tá ráta pas na mbuachaillí (70%) níos mó ná ráta pas na gcailíní (56%).
Nuair a iniúchaimid na figiúírí i Tábla 1, tá sé soiléir go bhfuil an mhatamaitic ceart agus go raibh dul amú orainn.
Tagann na rátaí pas san ollscoil ón méan ualaithe (weighted mean) mar seo leanas
Buachaillí [600@80% + 100@10%] / [600+100] = 70%
Cailíní [200@90% + 300@33%] / [200+300] = 56%.
Is léir ón bhFigiúr go n-iompaíonn na méan rataí idir buachaillí agus cailíní sa caoi is go bhfuil an ráta do na buachaillí san ardréim.
Tá mí-chrothromaíocht sna ualaigh – an líon is mó de na buachaillí ag dul leis an ráta is mó agus formhór na gcailíní ag dul leis an ráta is lú agus tá bearna an-mhór idir na rátaí pas sa Stair sa don bhFisic. Is rud neamh-ghnáthach é seo. I staidéar [1] ar táblaí (2 x 2 x 2) mar atá anseo, tá dóchúlacht de 1/60 go mbéadh an dáileadh idir na tréithe ionas go sásófaí coinníollacha paradacsa Simpson (faoi choinníollacha áirithe).
Scríobh Edward H. Simpson,[2] faoin ábhar seo i 1951, ach bhí sé ar eolas ag staitisteoirí roimhe sin. Mar shampla Karl Pearson, et al., i 1899, [3] agus Udny Yule, in 1903[4] .
| Dámh | Scrúdú | Buachaillí | Cailíni |
|---|---|---|---|
| Stair | Pas | 480 | 180 |
| Teip | 120 | 20 | |
| Pas+Teip | 600 | 200 | |
| Ráta Pas | 80% | 90% | |
| Fisic | Pas | 10 | 100 |
| Teip | 90 | 200 | |
| Pas+Teip | 100 | 300 | |
| Ráta Pas | 10% | 33% | |
| Stair + Fisic | Pas | 490 | 280 |
| Teip | 210 | 220 | |
| Pas+Teip | 700 | 500 | |
| Ráta Pas | 70% | 56% |
TagairtíCuir in Eagar
- ↑ Marios G. Pavlides and Michael D. Perlman (August 2009). "How Likely is Simpson’s Paradox?". The American Statistician 63 (3): 226–233. doi:.
- ↑ Simpson, Edward H. (1951). "The Interpretation of Interaction in Contingency Tables". Journal of the Royal Statistical Society, Ser. B 13: 238–241.
- ↑ "Genetic (reproductive) selection: Inheritance of fertility in man" (1899). Philosophical Translations of the Royal Statistical Society, Ser. A 173: 534–539.
- ↑ G. U. Yule (1903). "Notes on the Theory of Association of Attributes in Statistics". Biometrika 2: 121–134. doi:.