An difríocht idir athruithe ar: "Dúil cheimiceach"

Thosaigh stair fionnachtana agus úsáide na ndúl roimh scríobh na staire. Bhí aithne ag muintir na sochaithe primitíbheacha féin ar an gcarbón, an sulfar, an copar agus an t-ór, cé nár thuig siad coincheap na ndúl go fóill. Na hiarrachtaí a rinneadh leis na hábhair seo a aicmiú, chuir siad bun le coincheap na ndúl clasaiceach, leis an ailceimic agus le teoiricí éagsúla eile i rith stair an duine.

 

 

Ba é an saineolaí [[Dmítrí Meindeiléiv]] ón [[An Rúis|Rúis]] a chuir tús leis an [[Tábla Peiriadach]] sa bhliain 1869, agus é tar éis a thabhairt faoi deara go raibh saintréithe na ndúl ag athrú ar bhealach thráthrialta, a chuir ar a chumas iad a ghrúpáil i roinnt colún (grúpaí ) agus sraitheanna (peiriaid), de réir a gcuid [[Meáchan adamhach|meáchan adamhach agus]], ag tabhairt faoi deara na hairíonna ceimiceacha agus fisiceacha athfhillteacha a bhí acu. Le linn na tréimhse sin, nuair a bhí [[Dmítrí Meindeiléiv|Meindeiléiv]] ag obair, ní raibh tuiscint ag na heolaithe ar choincheap an [[Núicléas adamhach|núicléis]] go fóill, agus mar sin, d'úsáid Mendeleev na treochtaí a chonaic agus a thug le fios dó go raibh meáchain adamhacha roinnt dúl mícheart, agus dá réir sin d'athraigh sé a shocrúcháin. Idir an dá linn, tuigeadh do na heolaithe gurb é líon na b[[prótón]] is bunús leis an bpeiriadacht, agus cé go bhfuil ordú na ndúl de réir an mheáchain adamhaigh sách gar don aicmiú de réir líon na bprótón sa núicléas, níl sé riachtanach gurbh ionann an dá shocrú.

Faoi mhí na Samhna 2016, bhí 118 dúil san iomlán aitheanta ag [[Aontas Idirnáisiúnta na Glan-Cheimice agus na Ceimice Feidhmí]]. Tarlaíonn an chéad 94 go nádúrtha ar an Domhan, agus is [[dúile sintéiseacha]] iad na 24 eile a tháirgtear in [[Imoibriú núicléach|imoibrithe núicléacha]]. Ach amháin, i gcás dúile radaighníomhacha éagobhsaí ([[Radanúiclíd|radanúiclídí]]) a [[Meath radaighníomhach|mheathann]] go gasta, tá beagnach gach ceann de na dúile ar fáil go tionsclaíoch méideanna éagsúla ar fáil ó thaobh na tionsclaíochta de i méideanna éagsúla. Réimse leanúnach staidéir eolaíoch is ea dúile nua breise a fhionnadh agus a shintéisiú.

 

Is iad na dúile ceimiceacha is éadroime ná hidrigin agus [[héiliam]], a chruthaigh núicléisintéis na hollphléasce araon le linn na chéad 20 nóiméad de chroineolaíocht na cruinne i gcóimheas de thart ar 3:1 de réir maise (nó 12:1 de réir líon na n-adamh), mar aon le rianta beaga bídeacha den chéad dá dhúil eile, [[litiam]] agus [[beirilliam]]. Rinneadh beagnach gach dúil eile a fuarthas sa nádúr trí mhodhanna nádúrtha éagsúla núicléasaiséise. Ar an Domhan, tirgtear roinn beaga adamh nua go nádúrtha in imoibrithe núicléigineacha, nó i bpróisis chosmaigineacha, mar scealpadh gathanna cosmacha ([[An Béarla|Béarla)]]. Tirgtear adaimh nua go nádúrtha ar an Domhan freisin mar iseatóip iníonacha raideolaíocha ó phróisis mheatha radaighníomhacha leanúnacha amhail [[alfa-mheath]], [[béite-mheath]], uatheamhnú, meathbhraisle, agus modhanna meatha níos annaimhe eile.