Vicipéid

An difríocht idir athruithe ar: "Murchadh Ó Briain, Iarla Inse Chuinn"

Browse history interactively
← Gabh chuig an difear roimhe seoAn chéad dhifear eile →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
Líne 5:
Rinne sé saighdiúireacht in Arm Spáinneach na h[[An Iodáil|Iodáil]]<nowiki/>e idir na blianta 1636 agus 1639. D’fhill sé abhaile, phós iníon an Ridire William St Leger, Uachtarán Chúige Mumhan, agus rialaigh an cúige sin tar éis bhás St Leger.
 
Nuair a d’éirigh na h[[Éirí Amach 1641|Éireannaigh amach sa bhliain 1641]], chuaigh sé i leith na gcoilíneach Sasanach agus na bProtastúnach, agus choinnigh sé smacht ar [[Corcaigh|Chorcaigh]] agus ar iardheisceart na hÉireann in ainm an Rí go dtí gur shocraigh [[Séamas de Buitléir]], an chéad Diúc Urmhumhan, an Sos Mór i Mí Mheán Fómhair, 1643. Sa bhliain 1642 ruaig sé arm de chuid an [[ComhcheangalComhdháil Chaitliceach na hÉireann|Chomhcheangailna Comhdhála]] faoi cheannas [[Gearóid de Barra|Ghearóid de Barra]] ag [[Cath Lios Cearúill]], arm a bhí ag déanamh ar Chorcaigh.
 
Dealraíonn sé go raibh gráin ar leith aige ar mhórcheannasaí eile, [[Eoghan Rua Ó Néill]]. Ba mhór idir an bheirt. Bhí an Niallach ag taobhú leis na náisiúnaithe Caitliceacha, agus bhí cúis shinseartha leis an bhfaltanas freisin, sa mhéid gur maraíodh seanathair an Bhrianaigh (Murchadh eile) sa bhliain 1597 agus é ag troid le saighdiúirí a chuaigh i bpáirt le hAodh Rua Ó Néill, uncail Eoghain.
Líne 12:
== Fear na Parlaiminte ==
 
Nuair a theip ar an mBrianach post Uachtarán Chúige Mumhan a fháil ó [[Shéarlas I]], post a tugadh d’Iarla Portland, tháinig colg air. D’fhill sé ar Éirinn agus chuaigh i bpáirt le lucht na Parlaiminte; ruaig sé na Caitlicigh as Corcaigh, as [[Eochaill]] agus as [[Cionn tSáile]], agus bhuaigh ar an gComhcheangal[[Comhdháil Chaitliceach na hÉireann|gComhdháil]] san iardheisceart.
 
Chreach sé [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] ar 13[[15 Meán Fómhair]] [[1647]] agus rinne sé léirscrios ar [[Cúige Mumhan|Chúige Mumhan]], rud a tharraing ''Murchadh na dTóiteán'' air mar leasainm. Nuair a d’ionsaigh sé ardeaglais Chaisil, bhí Teabóid ar dhuine den seachtar sagart a maraíodh ann. Deir John Lynch in De Praesulibus Hiberniae go raibh uisce coisricthe á chroitheadh ag Teabóid ar na saighdiúirí a bhí ar tí a mharaithe.<ref>{{Lua idirlín|url=https://wwwseamusdubhghaill.ainm.iecom/2018/09/15/the-sack-of-cashel/Bio.aspx?ID=1387|teideal=STAPLETON,The TheobaldSack (c.1589–1647)of Cashel|languageúdar=gaJim Doyle|dáta=2018-IE09-15|language=en|work=ainm.ieseamus dubhghaill|dátarochtana=2022-09-1516}}</ref> rud a tharraing ''Murchadh na dTóiteán'' air mar leasainm.
 
{{Main|Creachadh Chaisil, 1647}}
Rug sé bua mór ar arm Thiobóid Taaffe, an chéad Iarla Chairlinn, ag [[Cath Chnoc na nEas]] i Mí na Samhna 1647, bua a mhill Arm an Chomhcheangail i gCúige Mumhan.▼
 
▲Rug sé bua mór ar arm Thiobóid Taaffe, an chéad Iarla Chairlinn, ag [[Cath Chnoc na nEas]] i Mí na Samhna 1647, bua a mhill Arm anna Chomhcheangail[[Comhdháil Chaitliceach na hÉireann|Comhdhála]] i gCúige Mumhan.
[[Íomhá:kilkenny castle.jpg|250px|thumb|Caisleán Chill Chainnigh. Ba í Cill Chainnigh príomhchathair an Chomhcheangail.]]
 
Line 35 ⟶ 37:
Nuair a tháinig Séarlas i réim, fuair an Brianach a chuid tailte ar ais i gCúige Mumhan, ach ceileadh an Uachtaránacht air toisc gur Chaitliceach é. Eisean a bhí i gceannas fórsa sluaíochta gan rath a chuir Séarlas II chun cuidiú leis na [[An Phortaingéil|Portaingéal]]<nowiki/>aigh sa bhliain 1662, agus ina dhiaidh sin chónaigh sé go suaimhneach in Éirinn go dtí lá a bháis sa bhliain 1674.
 
== Féach Freisinfreisin ==
 
* [[Gearóid de Barra]]
* [[Éirí Amach 1641]]
* [[Cogadh na hAon Bhliana Déag]]
* [[Comhdháil Chaitliceach na hÉireann]]
* [[Creachadh Chaisil, 1647]]
 
== Tagairtí ==
{{reflist}}
 
== Naisc Sheachtrachasheachtracha ==
 
== Leabhair ==
Line 60 ⟶ 65:
[[Catagóir:Oilibhéar Cromail]]
[[Catagóir:17ú haois in Éirinn]]
[[Catagóir:Comhdháil Chaitliceach na hÉireann]]
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/wiki/Murchadh_Ó_Briain,_Iarla_Inse_Chuinn"