An difríocht idir athruithe ar: "Académie française"

Content deleted Content added
EmausBot (plé | dréachtaí)
m róbat ag mionathrú: sv:Franska Akademin
No edit summary
Líne 1:
Comhairle tábhachtach is ea an '''Académie française''' (''Acadamh na Fraincíse'') a stiúrann an [[Fraincis|Fhraincis]]. Bhunaigh an [[Cairdinéal de Richelieu]] é sa bhlian [[1635]], i ré rí [[Louis XIII]]. Tá sé ar cheann desde na h-institiúidhinstitiúidí is ársa sa [[an Fhrainc|bhFraincFhrainc]]. Tá 40 bhallball ann, a thoghann na baill atá cheana ann.
 
== Feidhm ==
Líne 5:
 
=== Freastal a dhéanamh ar an bhFraincís ===
Tugadh an chéad fheidhm don Acadamh óna thús de réir a chuid dlithedlíthe féin.
Chun an bheartbeart sin a dhéanamh, d'oibrigh an AcadamhtAcadamh san am atá thart le caoi a chur ar an teanga, chun oidhreacht choitianta a dhéanamh di do mhuintir na [[Frainc]]e ar fad, agus dóibh siúd ar fad a labhraíonn an [[Fraincís|Fhraincís]].
 
Sa lá atá inniu ann, 'sé is é gá ná a cuid tréithe a choinneáil agus feigheal a dhéanamh ar fhorbairtí riachtanacha. Cuireann an AcadamhtAcadamh úsáid mhaith in iúl.
Déantar sin trétrí chruthú fhoclórafhoclóir AcadaimhAcadamh na Fraincíse (''Dictionnaire de l'Académie française'') a shocraíonn úsáid na teanganteanga, ach freisin trénatrína chuid comhairle agus tré bheith páirteach i gcoimisiúin éagsúla ar fhoclaíocht.
 
=== Patrúnacht ===
Cuireadh i ndán don eagraíocht an dara chuspóircuspóir - an phátrúnacht, nó coimirce ar obair liteartha - nár feiceadh a gá ag tús na h-eagraíochta, tré bhronntanais agus oidhreachtaí a tugadh di.
Tugann an Acadamh tuairim is seasca duais litríochta 'chuile bhlian.
 
Ba chóir Duais Mór Réimse na Fraincíse, nó ''grand prix de la Francophonie'', duais a bhronntar 'chuilegach bhliainbliain ó [[1986]] i leith agus a thugann le fios suim leanúnach an Acadaimh i mbláthú na teanganteanga Fraincíse sa domhain, a lua go háirithe.
 
Chomh maith leis sin, tugann an AcadamhtAcadamh síntiúis do chumainn liteartha agus eolacha, do thograí charthanacha, do go leor clann i ngátar, do bhaintrigh, do dhaoine in ísle fábhair nó a rinne éacht lena dtabhairt féin suas ag cuspóir thábhachtach, chomh maith le roinnt sparáin (Sparáin ''Zellidja'', ''Neveux'', ''Corblin'', ''Damade'').
 
== Stair ==
Chuir [[Richelieu (cairdinéal de)|Cairdinéal de Richelieu]] an AcadamhtAcadamh ar bun isa bhliain [[1635]]. Cuireann na dlíthe agus rialacha a chuir an ChairdinéalCairdinéal ar aghaidh, chomh maith leis na ''lettres patentes'' a chuir [[Louis XIII]] a ainm leo isa bhliain 1635 agus a chláraigh an Pharlaimint isa bhliain [[1637]], a caractar oifigiúil mar ''chomhlacht um fhir litreacha'', a bhíodh ag teacht le chéile i mbealach neamhfhoirmiúil roimhe sin, ar bun.
 
B'é an misean a tugadh dó óna thús an Fhraincís a dhaingniú, rialacha a thabhairt di, agus í a fhágáil glan agus ion-tuigthe don uile dhuine. Uaidh sin, b'éigean dó tosú le foclóir a chumadh.
 
Foilsíodh an chéad eagrán de sin isa bhliain 1694, agus na cinn eile isna blianta 1718, 1740, 1762, 1798, 1835, 1878, 1932-1935, 1992. Tá an naoiú cheann á fhoilsiú faoi láthair (??).
 
ThionóladhTionóladh an AcadamhtAcadamh a cuidchuid cruinnithe ar dtús i dteach duine éigin dá cuidchuid ball, agus ina dhiaidh sin i ''chancelier Séguier'' ó 1639 ar aghaidh, sa [[Louvre]] ó 1672 ar aghaidh, agus ar deireadh i g''Coláiste na gCeithe Náisiún'' nó ''Collège des Quatre-Nations'', ar deineadh ceannáras an Acadaimh de, ó [[1805]] do dtí an lá atá inniu ann.
 
I rith na dtrí gcéad bliain go leith atá sé ar an saol, d'éirigh leis a chuid institiúdinstitiúide a choinneáil beo, agus d'fheidhmigh siad go rialta, seachas an míshocrachtmhíshocracht idir 1793 agus 1803.
 
D'fógair an Cairdinéal de Richelieu mar chosantóir ar an Acadamh é féin. Ar a bhás, b'é an seansealéar Séguieran a thug an chosaint seo dó, agus ansin [[Louis XIV]] agus, as sin amach, na ríthe, impirí agus cinn stát ar fad ar an bhFrainc.
 
== Na Déithe Buana (''Les Immortels'') ==
Tá 40 bhall in Acadamh na Fraincíse a thoghann an chuid atá ann rompu (?leurs pairs). Óna thús anall, ghlac sé le níos mó ná 700 mballball.
 
Tugann sé le chéile filí, úrscéalaithe, fir amharclainne, fealsúnaithe, dochtúirí leighis, fir eolaíochta, eitneolaithe, léirmheastóirí ealaíne, saighdiúirí, fir stát, agus fir Eaglaise, agus rinne gach duine acu maisiú ar leith ar an bhFraincís.
Líne 41:
Ón gcomhartha agus mana (« À l'immortalité ») atá ar an gclaidheamh a thug bunaitheoir an Acadaimh, an Cairdinéal de Richelieu, don Acadamh a thagann leasainm na scoláirí, na ''Déithe Buana'' nó ''les immortels''.
 
Bíonn cleachtadh acu, agus tá go fóill, ar bhreithiúnais soiléir a thabhairt ar úsáid cheart foclafocal, agus as sin ar na coinchipcoincheaoa agus na luaichluachanna a iompraíonn siadsin a shainmhíniú. Tá a n-údarás mórálta in ábhair teanganteanga bunaithe in úsáid agus i dtraidisiún.
 
Dearadh an ionnar ghlas cháiliúil, a iompraíonn na scoláirí, leis an bicorne, an cápa agus an chlaidheamh, i rith suíomh shollúnta bliaintiúil an Acadaimh faoin ''Coupole'', in aimsear an [[Consulat]]. Úsáidtear i measc baill go léir an [[Institut de France]] (Institiúd na Fraince) é.
Meastar go minic gur sórt choisreacan thar chách é toghadh duine go dtí an AcadamhtAcadamh.
 
Is dínit atá buan ó aon athrú rialtas nó eile é feabhas scoláire. Ní féidir le haon duine éirí as an Acadamh. Ach is féidir leis an gcomplacht eisceacthaí a fhógrairt mar gheall ar chúiseanna troma a lotann onór; b'fhíor-annamh na h-eisceachtaí le linn na staire.