An difríocht idir athruithe ar: "An tAontas Sóivéadach"

Content deleted Content added
Dexbot (plé | dréachtaí)
m Removing Link GA template (handled by wikidata)
mNo edit summary
Líne 23:
 
== Achoimre ==
Is iomaí duine a shíleann gur tháinig an tAontas Sóivéadach ar an bhfód a thúisce is a [[Réabhlóid Dheireadh Fómhair|shealbhaigh]] [[Vlaidímír Leinín|Vlaidímír Léinín]] agus na [[Boilséivigh]] an chumhacht sa [[An Rúis|Rúis]], ach ní mar sin a bhí. Mhair [[Cogadh Cathartha na Rúise]] ar feadh trí bliana, ar a laghad, i ndiaidh na réabhlóide,. agusMar sin, níor gaireadhfógraíodh "Aontasan Sóivéadach"tAontas denSóivéadach Rúis sula raibh an cogadh thart le tamall maith anuas, ar an tríochaidiú lá de Mhí na Nollag sa[[30 bhliainNollaig]] [[1922]]. D'athraigh críocha geografacha na tíre ó am go ham, ach nuair a nascghabhadh Oirthear na Polainne, Oirthear na Rómáine (an Bheasaráib), [[an Eastóin]], [[an Laitvia]] agus [[an Liotuáin]], chomh maith le críocha áirithe eile, i ndiaidh an Dara Cogadh Domhanda, bhí an tAontas Sóivéadach tar éis an chuid ba mhó de na tailte a fhorghabháil a raibh baint acu le h[[Impireacht na Rúise]] go gairid roimh an Réabhlóid. B'iad [[an Fhionlainn]] agus [[an Pholainn]] (a raibh fágtha di) an t-aon dá thír amháin nár nascghabhadh, cé gur cuid den Rúis a bhí iontu roimh an mbliain [[1918]].
 
I mblianta an [[Cogadh Fuar|Chogaidh Fhuair]], b'é an tAontas Sóivéadach prótaitíopa na stát Cumannach go léir. Ní raibh ach aon pháirtí polaitiúil amháin ceadaithe sa tír, is é sin, [[Páirtí Cumannach an Aontais Shóivéadaigh]].
 
Ní raibh ach ceithre Phoblacht Shóivéadach ann nuair a bunaíodh an tAontas, ach sa bhliain [[1953]], bhí cúig cheann déag acu, is é sin, [[An Airméin|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na hAirméine]], [[An Asarbaiseáin (tír)|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na hAsarbaiseáine]], [[An Bhealarúis|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na Bealarúise]], [[An Eastóin|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na hEastóine]], [[An tSeoirsia|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na Seoirsia]], [[An Chasacstáin|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na Casacstáine]], [[An Chirgeastáin|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na Cirgeastáine]], [[An Laitvia|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na Laitvia]], [[An Liotuáin|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na Liotuáine]], [[An Mholdóiv|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na Moldáive]], [[An Rúis|Poblacht Shóivéadach Fheidearálach Shóisialach na Rúise]], [[An Táidsíceastáin|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na Táidsíceastáine]], [[An Tuircméanastáin|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na Tuircméanastáine]], [[An Úcráin|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na hÚcráine]], agus [[An Úisbéiceastáin|Poblacht Shóivéadach Shóisialach na hÚisbéiceastáine]]. Cé go raibh rialtas dúchais ag na poblachtaí éagsúla go hoifigiúil, bhí an chumhacht go léir i [[Moscó]], agus na poblachtaí ag comhlíonadh gach ordú ó Bhiúró Polaitiúil an Pháirtí Chumannaigh, arbh é fíor-rialtas an stáit Shóivéadaigh ar fad é, go humhal is go hurramach. Mar shampla, cé go raibh stádas oifigiúil ag an teanga réigiúndaréigiúnach i ngach poblacht, is é an chuma a tháinig ar na cúrsaí i rith na mblianta ná go bhfuair an Rúisis an lámh in uachtar ar an gcuid ba mhó de theangacha na bpoblachtaí. Sa Bhealarúis, mar shampla, níor tháinig mórán bisigh ar an teanga náisiúnta i ndiaidh na mblianta Sóivéadacha féin.
 
Sa bhliain [[1991]], bhain na tíortha seo amach an neamhspleáchas, ach idir an dá linn, is iomaí cor éagsúil a cuireadh ina gcinniúint. Tá an Eastóin, an Laitvia, agus an Liotuáin ina mballstáit den Aontas Eorpach inniu. Na poblachtaí eile, is baill iad de Chomhlathas na Stát Neamhspleách, eagraíocht idirnáisiúnta a bunaíodh le comhoibriú a chothú idir na stáit iar-Shóivéadacha. Níl an Tuircméanastáin ach ina ballstát seachtrach faoi láthair, ach bhí ballraíocht iomlán aici go dtí an 26ú lá de Mhí Lúnasa sa bhliain [[2005]].
Líne 43:
=== Réabhlóid na Feabhra ===
 
Sa [[An Chéad Chogadh Domhanda|Chéad Chogadh Domhanda]], ní raibh ag éirí go rómhaith leis na Rúisigh, agus thairis sin, rith an bia gann sna cathracha. Maidir le Nioclás, ní raibh sé ina Impire róchumasachró-chumasach riamh. Bhí sé go mór mór faoi thionchar a mhná céile, Alexandra, a raibh dearcadh thar a bheith frithghníomhach aici, agus, thairis sin, bhí slusaithe éagsúla ina thimpeall ag déanamh plámáis leis, agus iad ag moladh dó gan oiread is orlach a thabhairt isteach don daoscarshlua a bhí ag éileamh cearta agus saoirse. B'é [[Grigoriy Rasputin]] a bhí i gceannas ar na slusaithe seo ar fad. Bráthair siúil ón tSibéir a bhí ann nach raibh léann ar bith aige, ach bhí sé á urramú go mór mór ag bean chéile an Impire, a chreid gurbh eisean guth na fíor-chosmhuintire Rúisí sa chúirt. Sa bhliain 1916, áfach, dhúnmharaigh an Prionsa Felix Yusupov é - fear frithghníomhach, antoisceach ón eite dheas, a bhí den tuairim gur diabhal i riocht an duine ab ea é Rasputin. Nuair a bhí an eite dheas féin in ann a leithéid a dhéanamh, ba léir nach raibh mórán duine fanta sa Rúis a bheadh muiníneach as an Impire, agus, ní nárbh ionadh, chuir [[Réabhlóid na Feabhra]] an Sár ó chumhacht sa bhliain 1917.
 
=== Réabhlóid Dheireadh Fómhair ===
Líne 79:
Thosaigh tréimhse nua comhcheannasaíochta i ndiaidh scor Khrushchev, ach de réir a chéile, d'éirigh le Leonid Brezhnev, i dtús na seachtóidí, dearscnamh thar na ceannairí eile i saol polaitiúil na Rúise. D'fhéach Brezhnev leis an naimhdeas idir an tAontas Sóivéadach agus an tIarthar a mhaolú trí pholasaí an [[Éideannas|éideannais]] (détente), ach san am céanna, bhí sé ag méadú ar na harmálacha agus ar neart míleata an Aontais. Bhí cuma an mhí-ionraicis ar an éideannas, mar sin, agus nuair a d'ionsaigh an tAontas Sóivéadach [[an Afganastáin]] i ndeireadh na bliana 1979, bhí deireadh leis an éideannas, agus an cogadh fuar ag dul i neart arís.
 
I ndiaidh iarrachtaí Khrushchev an eacnamaíocht a leasú sna seascaidí, chrom lucht ceannasaíochta an Aontais Shóivéadaigh ar na sean-nósanna arís. Bhí an tionsclaíocht ag forbairt is ag feabhsú go malltriallach, ach ní raibh ag éirí leis an talmhaíocht. Má bhí an tAontas Sóivéadach ábalta a chuid armálacha a choinneáil bord ar bhord leis na Stáit Aontaithe, bhí an róbhéim seo ar an téisclim chogaidh ag déanamh an-damáiste don gheilleagar. Má tháinig an tAontas Sóivéadach ar an bhfód de thoradh na díograise réabhlóidí, ní raibh a dhath ar bith den spiorad sin fágtha i mblianta Brezhnev. A mhalairt ar fad, bhí cuma an choimeádachais agus na do-athraitheachta ar an dóigh a rabhthas ag reachtáilreáchtáil na tíre, rud a d'aithneofá ar chomh sean agus a bhí na ceannairí féin.
[[Íomhá:LocationSovietUnion.png|mionsamhail|260px|Léarscáil]]