An difríocht idir athruithe ar: "Ceimic"

D'aimsigh na hailceimiceoirí go leor próiseas ceimiceach, rud a chuidigh le forbairt na ceimice nua-aimseartha. I gcaitheamh na staire, thréig na hailceimiceoirí ab fhearr an rúndiamhracht agus na piseoga a bhí ag roinnt leis an ailceimic, agus iad ag fáil eolais ar fhíornádúr an damhna, ionas gur tháinig dearcadh ní b'eolaíochtúla chucu dá n-ainneoin. I measc rogha na n-ailceimiceoirí, is fiú Geber, nó [[Abu Musa Jabir ibn Hayyan]], agus [[Paracelsus]], nó Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim, a lua. Ba é [[Robert Boyle]], áfach, a d'oscail an geata ón ailceimic go dtí an cheimic. Léiriú maith ar a dhearcadh is ea teideal an tsaothair ba tábhachtaí dár scríobh sé, mar atá, ''The Skeptical Chymist'', is é sin, An tAilceimiceoir Sceiptiúil. Mar sin féin, bhí an Baoilleach ina ailceimiceoir i gcónaí. Ba é Antoine Laurent Lavoisier an chéad cheimiceoir nua-aimseartha, ámh. B'eisean a leag amach Dlí Imchoimeádta na Maise sa bhliain 1783, agus b'eisean ba thúisce a tháinig ar an tuiscint cheart ar an dóchán mar phróiseas ceimiceach. Roimh a lá féin, chreid na heolaithe gurbh ionann an dóchán agus an breosla a bheith ag tabhairt uaidh "flógastón", dearcadh a bhí bunaithe, ar bhealach, ar an míthuiscint sheanársa gur cineál damhna nó dúile atá sa teas. Thaispeáin Lavoisier nach amhlaidh a bhí, ach gurbh é an rud a bhíonn ag titim amach le linn an dócháin ná go bhfuil an breosla ag cumasc leis an [[ocsaigin]].

 

 

== Fodhisciplíní na Ceimice ==

* An [[Ceimic theoiriciúil|Cheimic Theoiriciúil]]: Is éard atá i gceist leis an gceimic theoiriciúil ná réasúnaíocht theoiriciúil na fisice agus na matamaitice a chuirtear i bhfeidhm ar cheisteanna na ceimice. Go háirithe, tugtar [[ceimic chandamach]] ar an dóigh a bhfeidhmítear an [[Fisic chandamach|fhisic chandamach]] sa cheimic. Sna blianta i ndiaidh an Dara Cogadh Domhanda, chuaigh na ríomhairí an oiread sin i bhfeabhas gur féidir a rá go bhfuil a leithéid de bhrainse ann agus [[ceimic ríomhaireachta]], is é sin, forbairt agus feidhmiú na ríomhchlár le freastal ar shainriachtanais na ceimice. Tá dlúthbhaint ag an gceimic theoiriciúil le fisic an damhna chomhdhlúite agus leis an bhfisic mhóilíneach. Níl i gceist go bunúsach leis an gceimic theoiriciúil ach fisic, ar an gcaoi chéanna nach bhfuil sa bhitheolaiocht theoiriciúil ach ceimic agus fisic.

 

 

Brainsí eile de chuid na ceimice is ea: an [[réaltcheimic]], an [[ceimic atmaisféarach|cheimic atmaisféarach]], an [[innealtóireacht cheimiceach]], an fhaisnéisíocht cheimiceach, an leictriceimic, ceimic an chomhshaoil, an cheimic shreabhach, an gheocheimic, an cheimic ghlas, stair na ceimice, eolaíocht na n-ábhar, ceimic na míochaine, an bhitheolaíocht mhóilíneach, an nanaitheicneolaíocht, an cheimic orgánaimhiotalach, an pheitriceimic, an chógaseolaíocht, an fhótaiceimic, an fhíticeimic, an cheimic pholaiméarach, an cheimic soladstaide, an tsonaiceimic, an cheimic fhormhóilíneach, an cheimic dhromchlach, agus an teirmiceimic.

=== Ainmníocht ===

 

 

 

 

 

OF₂ = dé-fhluairíd ocsaigine. Is é an fluairín an t-aon dúil cheimiceach amháin a sháraíonn an ocsaigin maidir le leictridhiúltacht, agus mar sin tugaimid fluairíd ar an gceann seo.

[[Íomhá:Atom.png|frame|Léaráid a léiríonn an t-adamh [[héiliam]]]]

 

Is as adaimh atá an [[damhna]] uile déanta.

 

=== Dúile ===

Is éard atá i ''ndúil cheimiceach'' ná substaint a bhfuil a cuid adamh go léir mar an gcéanna ó thaobh líon na bprótón de. Cuirtear na dúile seo taobh le taobh i dtábla a dtugtar an [[tábla peiriadach]] air.

Ba é an t-eolaí [[Dmítrí Meindeiléiv]] a chuir an chéad bhun leis an tábla peiriadach seo sa bhliain 1869.

 

=== Iain ===

 

 

 

 

{{glanadh}}

Mar shampla is comhdhúil an t-uisce ina mbíonn hidrigin agus ocsigin i gcóimheas 2:1.

 

 

 

Cuirtear coibhneas na ndúl agus struchtúr inmheánach na comhdhúile in iúl le [[foirmle cheimiceach|foirmlí éagsúla ceimiceacha]].

 

Is é rud a deir sé ná nach loitear agus nach gcruthaítear mais in athruithe fisiceacha nó ceimiceacha.

Mar sin, nuair a imoibríonn substaintí (nó imoibreáin) le chéile le substaintí (nó táirgí) nua a dhéanamh, is ionann mais iomlán na n-imoibreán agus mais iomlán na dtáirgí.