An difríocht idir athruithe ar: "Cogadh na Naoi mBliana (Éire)"
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Líne 4:
Ar feadh naoi mbliana choinnigh comhghuaillithe an Tuaiscirt cúl ar phleananna plandála na Sasanach. Cé go raibh arm Shasana i bhfad níba mhó ná arm na nGael, chaill na Sasanaigh cath i ndiaidh catha.
Faoi threoir straitéiseach Uí Néill agus díograis agus diongbháilteacht Uí Dhomhnaill, [[Réabhlóid|éirí amach]] éifeachtach a bhí ann. Aodh Ó Néill agus Aodh Rua Ó Dónaill a bhí i gceannas ar fhórsaí na Ghaeil agus bhí cúpla comhghuaillí acu, mar shampla
Thosaigh an cogadh i g[[Cúige Uladh]] ach de réir a chéile scaip an réabhlóid ar fud na tíre go háirithe i [[Cúige Mumhan]], agus go tailte Uí Dhónaill i g[[Cúige Chonnacht]]. ▼
== 1594-1600 ==
Sa deireadh thiar, theip orthu ina n-iarracht. Bhí cumhacht Shasana, go háirithe ar muir agus ó thaobh airtléire, ró-láidir agus tháinig cabhair ó Rí na [[Spáinne]] ró-mhall agus ró-shuarach. Tháinig deireadh leis an chogadh sa bhliain [[1603]], tar éis briseadh ar na Gaeil ag [[Cath Chionn tSáile]] i [[1601]] agus rinne Ó Néill conradh síochána leis na Sasanaigh ag an [[An Mhainistir Mhór|Mainistir Mhór]].▼
▲Thosaigh an cogadh i g[[Cúige Uladh]] ach de réir a chéile scaip an [[réabhlóid]] ar fud na tíre, go háirithe i [[Cúige Mumhan]], agus go tailte Uí Dhónaill i g[[Cúige Chonnacht]].
Le Mag Uidhir [[Fhear Manach]] lena dtaobh, ghlac siad seilbh ar a gcuid tailte féin agus níos faide ar shiúl.
▲Sa deireadh thiar, theip orthu ina n-iarracht. Bhí cumhacht Shasana, go háirithe ar muir agus ó thaobh airtléire, ró-láidir agus tháinig cabhair ó Rí na [[Spáinne]] ró-mhall agus ró-shuarach.
== Tagairtí ==▼
Cuireadh ceannairí nua anonn as [[Sasana]], an Tiarna Mountjoy agus [[George Carew]]. D'éirigh leo sin [[Cúige Mumhan]] a chur faoi chois.
[[Íomhá:Robert_Devereux,_2nd_Earl_of_Essex.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Robert_Devereux,_2nd_Earl_of_Essex.jpg|clé|mion|194x194px|Robert Devereux, 2nd Earl of Essex, circa 1596]]
Bheartaigh ceannairí Uladh ar a gcuid [[saighdiúir]]í a thabhairt aduaidh. Thimpeallaigh siad na Sasanaigh, ach ní raibh taithí ag na Gaeil ar an gcineál [[Cogadh|cogaíocht]]<nowiki/>a a cleachtadh ar thalamh oscailte na Mumhan. Bhí bua éasca ag marcshlua Shasana orthu. Chúlaigh na hUltaigh abhaile agus lean orthu ag troid ar feadh cúpla bliain eile.
== 1601 ==
Nuair a tháinig an chabhair a bhí iarrtha ag Ó Néill ón [[An Spáinn|Spáinn]] go [[Cionn tSáile]], bhí [[Fórsaí armtha|arm]] Shasana ábalta iad a chur faoi léigear láithreach.
Troideadh [[Cath Chionn tSáile]] i g[[Contae Chorcaí]], sa bhliain [[1601]], nuair a bhuail arm [[Sasana|Shasana]] na tiarnaí [[Gael|Gaelacha]] agus fórsaí [[Spáinn|Spáinneacha]].
Tar éis [[Cath Chionn tSáile|Chath Chionn tSáile]] i [[1601]], chúlaigh taoisigh na n[[Gael]] go [[Cúige Uladh]].
[[Íomhá:George_Carew,_Earl_of_Totnes_from_NPG_cropped.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:George_Carew,_Earl_of_Totnes_from_NPG_cropped.jpg|mion|271x271px|George Carew, Earl of Totnes]]
== 1602 ==
Tar éis briseadh ar na Gaeil, i leithinis [[Béarra|Bhéara]], [[Contae Chorcaí]], ar an [[31 Nollaig]] [[1602]], theith Donal Ó Súilleabháin agus a mhuintir. Mar sin, thosaigh tréigean agus mórshiúil ó Bhéara go Breifne, gníomh gaisce agus teip thubaisteach ag an am chéile.
== 1603 ==
Sa bhliain [[1603]], fuair Eilís I bás, agus fuair Séamas coróin Shasana mar ba dhual dó. Tugadh Séamas I air, mar Rí Shasana.
Ghéilleadar do na Sasanaigh sa bhliain [[1603]], agus tháinig deireadh leis an chogadh. Rinne Ó Néill conradh síochána leis na Sasanaigh ag an [[An Mhainistir Mhór|Mainistir Mhór]].
[[Íomhá:Hugh Ó Neill, 2nd Earl of Tyrone.jpg|clé|mion|264x264px|
[[Aodh Ó Néill]], iarla [[Thír Eoghain]]
]]
== Iarmhairtí ==
B'éigean do na nIarlaí teitheadh ina dhiaidh sin go dtí an [[Mór-roinn|Mór Roinn]], rud a rinne siad sa bhliain [[1607]], agus ar a dtugtar [[Imeacht na nIarlaí]]. De bharr [[Teitheadh na nIarlaí]] i [[1607]] chuir na Sasanaigh [[Phlandáil Uladh]] ar bun.
{{reflist}}
| |||