An difríocht idir athruithe ar: "Ollscoil Bhologna"

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Líne 20:
|lógó =
}}
Is í '''Ollscoil Bhologna''' - an '''Alma mater studiorum - Università di [[Bologna]]''' de reir a ainm oifigiuiloifigiúil - an ollscoil is sine ar Roinn na h[[Eoraip|Eorpa]]. Cé gur i mbliain [[1317]] a scríobhadh céadreachtanna na hOllscoile, bhí scoil dhlí ar bun cheanna san 11ú aoishaois: meastar gur i mbliain [[1088]] a bunaíodh í, de réir coiste taighde a raibh an file [[Giosuè Carducci]] ina chomalta de.
 
Tá breis is 100,000 mac léinn ag an ollscoil faoi láthair, i 23 dámh, agus tá ionaid mhúinte aici i gcathracha eile de réigiún [[Emilia-Romagna]], mar atá, [[Ravenna]], [[Rimini]], [[Forlì]], [[Cesena]] agus [[Reggio Emilia]].
Líne 27:
Tháinig an ollscoil chun tsaoil mar chumann deonach saolta de mhic léinn a roghnaigh iad féin na hollaimh agus a d'íoc as a dtuarastail. Bhí siad eagraithe i gcoláistí le haghaidh chomhchabhair mhicléinn gach tire faoi leith (na ''nationes'') - an córas céanna is a bhí ar bun i mórollscoil an domhain [[Ioslam]]aigh, [[al-Azhar]]. Mar leiriú den chéad tréimhse sin, tá tuairim is 6000 armas mac léinn le feiceáil san ''Archiginnasio'' (seanáras na hOllscoile). Tá an [[Collegio di Spagna]] - Coláiste na Spáinne - fós ar bun. Bhí na chéad staidéir ar chúrsaí dlí nó b'iad scata scoláirí dlí a bhuail le chéile a chuir an Ollscoil ar bun i dtosach báire.
 
Is leirléir an difear idir córas seo Bhologna agus múnla [[Ollscoil Pháras]], a raibh a hollaimh ceangailte leis an eaglais agus faoi údarás ríoga. Ina dhiaidh sin chuaigh Cathair Bhologna i mbun tuarastail na n-ollamh a íoc.
 
I mbliain [[1158]] d'fhógair an ImpireoirImpire [[Freidric II]] an ''Costitutio Habita'' le go gcosnófaí an Ollscoil mar láthair léinn agus staidéir neamhspleách ar chumhacht ar bith eile.
 
Ón [[14ú aoishaois]] i leith tugadh cúrsaí [[loighic]]e, [[réalteolaíocht]]a, [[leigheas|leighis]], [[fealsúnacht]]a, [[uimhríocht]]a, [[reitric]]e, agus [[gramadach|gramadaí]] chomh maith leis an dlí, agus níos deireanaí arís cuireadh an [[diagacht]], an [[gréigis|ghréigis]] agus an [[eabhrais]] le liosta na n-ábhar.
 
Tháinig claochlú ar líon na n-ollamh le linn na 15ú haoise ach bhí scoláirí dlí cáiliúla ann fós, mar shampla [[Andrea Alciato]].
 
Sa [[16ú aoishaois]] cuireadh tús le múineadh an "fhealsaimh nádúrtha", nó an eolaíocht trialach mar is fearr aithne air anois. Ní miste a luadh i measc a cheannródaithe [[Pietro Pomponazzi]], a thug dúshlán thraidisiúin na diagachta agus é ag maíomh staidéar dhlíthe an nádúir, agus [[Ulisse Aldrovandi]], a thóg bunús do na heolaíochtaí nádúrtha. Sárionad léinn san ailgéabar a bhí san Ollscoil fán am chéanna, agus mórscoláirí an ábhair ar nós [[Gerolamo Cardano]] e [[Scipione del Ferro]] ag múineadh inti.
 
Rinneadh dul chun cinn súntasach sa leigheas, a bhuí le [[Gaspare Tagliacozzi]] agus [[Marcello Malpighi]].
Líne 41:
Mar gheall ar chlú na hOllscoile, d'éirigh Bologna ina ceann scríbe do scoláirí agus do aíonna cáiliúla. Áirítear ar na mic léinn a d'fhreastal uirthi le linn a naoi gcéad bliain de stair mórphearsantachtaí na sibhialtachta Iodálaí mar [[Dante Alighieri]], [[Francesco Petrarca]], [[Guido Guinizelli]], [[Cino da Pistoia]], [[Cecco d'Ascoli]], [[Re Enzo]], [[Salimbene da Parma]], [[Coluccio Salutati]] agus saoianna eachtrannacha lena n-áirítear [[Thomas Becket]], [[Paracelso]], [[Erasmus as Rotterdam|Erasmo da Rotterdam]], [[Papa Niccolò V]], [[Raimundo de Pegñafort]], [[Albrecht Dürer]], San [[Carlo Borromeo]], chomh maith le [[Torquato Tasso]], [[Carlo Goldoni]], [[Pico della Mirandola]] agus [[Leon Battista Alberti]]. Thriail [[Nicolò Copernicus]] ar an Ollscoil le staidéar a dhéanamh ar an dlí chanóineach.
 
Le linn na [[18ú aoisehaois]]<nowiki/>e, bhí páirt ag an Ollscoil i bhforbairt na heolaíochta agus na teicneolaíochta agus [[Luigi Galvani]] i mbun staidéir ar an leictreachas.
 
Bhí áit lárnach ag an Ollscoil sa taighde agus san oideachas thuas go dtí an [[Chéad Chogadh Domhanda]] nuair a thóg insititiúidí eile an cheannaireacht ar an láthair chultúrtha Eorpach.
Líne 47:
Ní miste a luadh go bhfuil an iomad bailiúchán agus iarsmalann ag an Ollscoil, oidhreacht a staire ársa, i dteannta leabharlann na hOllscoile a bunaíodh i mbliain [[1712]] agus a bhfuil pálás clúite an Archiginnasio di Bologna mar shuíochán aici.
 
InstitiúdInstitiúid mórghradaim í Ollscoil Bhologna fós agus clú agus cáil aici san Iodáil agus thar lear.
 
Is ag Bologna a síníodh le deireanas an comhaontú le hathnuachan chórais ollscoile na hEorpa ([[Dearbhú Bhologna]]).
 
== Ollaimh cháiliúla de chuid Ollscoil Bhologna ==
* [[15ú aois]]haois
** [[Scipione del Ferro]]
* [[16ú aois]]haois
** [[Girolamo Cardano]]
** [[Gaspare Tagliacozzi]]
* [[17ú aois]]haois
** [[Ulisse Aldrovandi]]
** [[Giovanni Cassini]]
** [[Bonaventura Cavalieri]]
** [[Marcello Malpighi]]
* [[18ú aois|18ú haois]]
** [[Maria Gaetana Agnesi]]
** [[Laura Bassi]]
** [[Luigi Galvani]]
* [[19ú aois]]haois
** [[Giosuè Carducci]]
** [[Giacomo Ciamician]]
** [[Camillo Golgi]]
** [[Giovanni Pascoli]]
* [[20ú aois]]haois
** [[Umberto Eco]]
** [[Romano Prodi]]