An difríocht idir athruithe ar: "Ceatharlach"
Content deleted Content added
mNo edit summary |
mNo edit summary |
||
Líne 9:
Baile i g[[Contae Cheatharlach]] is ea '''Ceatharlach''' (''Carlow)'' in oirhdheisceart na hÉireann, 85 km ó [[Baile Átha Cliath|Bháile Átha Cliath]]. De réir dhaonáireamh 2016, tá daonra 24,272 ann (idir uirbeach agus tuaithe).
Ritheann Abhainn an Bearú trí lár an bhaile, an seanteorainn stairiúil idir Chontae [[Contae Laoise|Laoise]] agus Contae Cheatharlach. Dá ainneoin sin, áiríodh an baile iomlán mar chuid de Chontae Cheatharlach san [[:en:Local_Government_(Ireland)_Act_1898|Acht Rialtais Áitiúil (Éire) 1898]]. Bunaíodh an chéad lonnaíocht i gCeatharlach na mílte bliain ó shin, roimh stair
<br />
== Sanasaíocht ==
Eascraíonn an t-ainm "''Carlow"'' as [[:en:Anglicisation|galldú]] a
Bernadette Cunningham, ed. Dublin: Irish Manuscripts Commission, 2009. xxiii + 344 pp. €65. -
Calendar of State Papers, Ireland: Tudor Period 1568–1571.
Líne 20:
Colm Lennon, ed. Dublin: Irish Manuscripts Commission, 2015. xvii + 262 pp. €50.|url=http://dx.doi.org/10.1086/690385|journal=Renaissance Quarterly|date=2016|issn=0034-4338|pages=1516–1519|volume=69|issue=4|doi=10.1086/690385|author=Christopher Maginn}}</ref>, ''Caterlagh''<ref>{{Luaigh foilseachán|title=The History of the Rebellion and Civil Wars in England|url=http://dx.doi.org/10.1093/oseo/instance.00017340|publisher=Oxford University Press|journal=The History of the Rebellion and Civil Wars in England begun in the Year 1641, Vol. 1: Books I–IV|date=1888-01-01|pages=1–1|author=Edward Hyde, first earl of Clarendon}}</ref>, agus ''Catherlagh''<ref>{{Luaigh foilseachán|title=The Civil Survey, A.D. 1654–1656. Vol. III: Counties of Donegal, Londonderry, and Tyrone, with the returns of church lands for the three counties. Prepared for publication by Robert C. Simington. Dublin: Stationery Office. 1937. £1 Is. (Irish Manuscripts Commission.|url=http://dx.doi.org/10.1017/s002112140003087x|journal=Irish Historical Studies|date=1939-03|issn=0021-1214|pages=303–304|volume=1|issue=3|doi=10.1017/s002112140003087x|author=D. A. Chart}}</ref>, atá níos dílise do litriú na Gaeilge. Dár le [https://logainm.ie logainm.ie], eascraíonn tús an ainm ó ''cethrae'' (ainmhí eallach, tréada)<ref>{{Luaigh foilseachán|title=NETWATCH: Botany's Wayback Machine|url=http://dx.doi.org/10.1126/science.316.5831.1547d|journal=Science|date=2007-06-15|issn=0036-8075|pages=1547d–1547d|volume=316|issue=5831|doi=10.1126/science.316.5831.1547d}}</ref> na Sean-Ghaeilge, a bhfuil baint aige leis an bhfocal ''ceathar'' (ceathair), a gcuireann "ceathair-chosach" nó "''four-legged''" in iúl.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Rómhánach as ceatharlach|url=http://dx.doi.org/10.2307/20551328|journal=Comhar|date=1962|issn=0010-2369|pages=26|volume=21|issue=10|doi=10.2307/20551328|author=Liam Ó Réagáin, Peadar Mac Suibhne}}</ref> Tá an iarmhír -''lach'' sa dara chuid den ainm.
Creideann daoine áirithe gur cheart ''Ceatharloch'' ("ceathair loch" nó "''quadruple lake''")<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Irish place names|url=https://www.worldcat.org/oclc/31374712|publisher=Gill and Macmillan|date=1994|location=Dublin|oclc=31374712|coauthors=Flanagan, Laurence.|author=Flanagan, Deirdre, -1984.}}</ref> a thabhairt ar an áitreabh, ós rud é go bhfuil na bríonna "''four''" agus "''lake''" an Bhéarla ag gabháil leis na focail sin sa Nua-Ghaeilge. Déantar aistriúchán díreach
== Stair ==
Léiríonn an fhianaise gur cuireadh tús leis an áitiú daonna i gContae Cheatharlach na mílte bliain ó shin.
Tá Ceatharlach mar chuid de dheoise Chill Dara agus Leithghlinne inniu, ach tá cúpla lonnaíocht ó Ré na Luath-Chríostaí le braith timpeall an chontae go fóill. Deirtear gur bunaíodh Mainistir Naomh Moiling thart ar an 7ú aois, agus tá fothraigh na mainistreach le feiceáil inniu. Bhí ceann de na láithreacha mainistreacha i mó in Éirinn lonnaithe i [[Sean Leithgleann|Sean Leithghlinn]] agus sa bhliain 630 AD cuireadh sionad eaglaise ar bun ann inar cinníodh dáta na Cásca. Bhunaigh [[:en:Brownshill_dolmen|Naomh Comgall]] mainistir i limistéir Cheatharlach sa 6ú aois, maireann seanfhoirgneamh eaglaise agus reilig ann inniu ar a dtugtar ''Mary's Abbey''. Go luath sa 19ú aois bhí Ceatharlach iomraíteach as a chuid talmhaíochta, as a d'eascraigh an leasainm "''the scallion eaters''". Cailleadh níos mó ná leath an daonra le linn aimsir an Dhrochshaoil ina dhiadh sin.
| |||