An difríocht idir athruithe ar: "Sasana"

Content deleted Content added
AdamLibh (plé | dréachtaí)
No edit summary
clib: Mobile edit Mobile web edit Advanced mobile edit
AdamLibh (plé | dréachtaí)
Líne 66:
Is [[aeráid]] aigéanach mheasartha atá ag Sasana. Bíonn an aimsir séimh: ní bhíonn an mheánteocht íosta laistíos de 0°C fiú sna míonna is fuaire, agus ní théann an mheánteocht ardaitheach lastuas de 25°C sna cinn is teo.<ref>{{Lua idirlín|url=https://en.climate-data.org/europe/united-kingdom/england-256/|teideal=Climate England: Temperature, climate graph, Climate table for England - Climate-Data.org|work=en.climate-data.org|dátarochtana=2019-01-22}}</ref> Is iad [[Mí Eanáir]] agus [[Mí Feabhra]] na míonna is fuaire, an dara ceann go háirithe ar an gcósta, fad is gurb í [[Iúil|Mí Iúil]] an mhí is teo. Tá an [[Fearthainn|fliuchras]] spréite ar fad na bliana, cé go mbíonn an samhradh níos tirime go ginearálta ná an geimhreadh.
 
InI áireamhmeasc na dtosca is tábachtaí ar aeráid Shasana, tá an chóngaracht atá aige leis an [[An tAigéan Atlantach|Aigéan Atlantach]], a [[Domhanleithead agus domhanfhad|dhomhanleithead]] tuaisceartach, agus téamh na farraige i [[Sruth na Murascaille]] – na tosca céanna a shocraíonn [[aeráid na hÉireann]], cé go bhfuil gach ceann eatarthu i láidreachtacu beagán níos lú láidre. Is sa [[Lake District]], san [[Iarthuaisceart Shasana|Iarthuaisceart]], atá na háiteanna is fliche sa tír. Ó thosaíodhtosaíodh cáipéisí na haimsire, is í 38.5°C an teocht is airde ar a ndearnadh cuntas, ar 10ú Mhí Lúnasa 2003 ag Brogdale, [[Kent]], agus is í −26.1°C an teocht is ísle, ar 10ú Mhí Eanáir 1982 in Edgmond, [[Shropshire]].
 
==Cathracha==
Líne 113:
=== Na Túdair go dtí cruthú na Ríochta Aontaithe ===
[[Íomhá:Charles I execution, and execution of regicides (detail).jpg|mion|Greanadh de bhású [[Séarlas I, Rí Shasana, na hÉireann agus na hAlban|Shéarlas I]], a tharla sa bhliain 1648]]
Faoi Theaghlach na dTúdar agus ina ndiaidh sin faoi Theaghlach na Stíobhartaí, d'éirigh Sasana ina chumhacht chóilíneach, agus é ag leathnú a shmachta ar [[Éire|Éirinn]] i measc tíortha eile. I lár riail na Stíobhartaí, bhris [[Cogadh Cathartha Shasana]] amach idir lucht tacaíochta an Rí [[Séarlas I, Rí Shasana, na hÉireann agus na hAlban|Séarlas I]] agus lucht tacaíochta Pharlaimint Shasana, cogadh a bhí ina chuid de Chogaidh na Trí Ríochta, agus é bainteach le Cogadh na hAon Bhliana Déag in Éirinn. B'é an toradh air seo ná cuireadh an rí Séarlas I chun báis agus bunú poblachta parlaiminte ab ainm dó ''Comhlathas Shasana'' i 1649, a d'iompaíodh ina dheachtóireacht mhíleata faoi [[Oilibhéar Cromail]] sa bhliain 1653, ab ainm dósan ''An Coimirceas''. Cuireadh an mhonarcaíocht ar bun arís i 1660, cé go lean aighnis faoin reiligiún agus faoin gcumhacht ar aghaidh; mar thoradh ar na haighnis seo a cuireadh rí eile, an rí [[Séamas II Shasana|Séamas II]], as an ríchathaoir sa '[[An Réabhlóid Ghlórmhar|Réabhlóid Ghlórmhar]]' sa bhliain 1688. Bhí an [[An Bhreatain Bheag|Bhreatain Bheag]] faoi riail Shasana cheana féin ón 13ú haois, agus í measta mar chuid de Shasana ag an rialtas, agus sa bhliain 1707, d'aontaíodh Sasana agus [[Albain]] chun stát nua, ''Ríocht na Breataine Móire'', a chruthú. Tugadh ar Éire a theacht isteach sa ríocht seo sa bhliain 1801, ag athrú ainm na ríochta go '''Ríocht na Breataine Móire agus Éireann''<nowiki/>', nó An Ríocht Aontaithe' mar ghearrúchán.
 
=== Impireacht na Breataine ===