An difríocht idir athruithe ar: "Christiaan Huygens"

Content deleted Content added
Scrios mé "Glanadh'
No edit summary
Líne 10:
|iomráiteach =Clog luascadánach <br /> Prionsabal Huygens–Fresnel
|}}
Bhí '''Christiaan Huygens''' ([[14 Aibreán]] [[1629]] - [[8 Iúil]] [[1695]]) mar [[réalteolaí]] agus [[fisic]]eoir [[An Ísiltír|OllanachOllannach]]. Chuir sé teoiric thonnach an tsolais is prionsabal Huygens faoi bhráid an phobail, agus d'fhionn polarú solais. Ba é Huygens an chéad duine a thairg gur tonnta atá sa solas, rud nár ghlac Newton leis in aon chor.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=Hussey, Matt|date=2011|url=|title=Fréamh an Eolais|journal=|volume=|issue=Coiscéim}}</ref>
 
== Taighde ==
 
=== Fisic ===
Bhí baint ag Huygens le forbairt an [[calcalas]] nua aimsirtheaimsithe. Bhí a obair tábhachtach ó thaobh a aragóintíargóintí i bhfabhar tonnteoirictonn teoiric an t[[solas|solais]]. Léargas a d'fhoilsigh [[Christiaan Huygens|Huygens]] i [[1678]] is ea [[Prionsabal Huygens]], gur féidir cruth fronta toinne a réamhinsint agus í faoi fhorás.
 
D'fhoirmligh Huygens [[Dlíthe na gluaiseachta#An dara dlí|Dara Dlí Niútan]] i bhfoirm cearnach, níos déanaí rinne [[Isaac Newton]] ceartúcháin agus ath-fhoirmligh sé an dlí.
 
Cosantóir luath ar theoiric thonnach an t[[Solas|solais]] ab ea [[Christiaan Huygens|Christian Huygens]], ach chloígh [[Isaac Newton|Newton]] leis an tseanteoirictsean-teoiric, an teoiric choirpíneach, go raibh solas déanta as páirteagail nó coirpíní. Bhí Huygens is Newton tar éis [[polarú]] solais le [[criostal]] cailcíte a bhrath, ach níorbh fhéidir leo an feiniméan a mhíniú.
[[Íomhá:Huygens.gif|clé|mion|150x150px|[[Prionsabal Huygens]]]]
 
=== Réalteolaíocht ===
Bhraith sé fáinne is 4ú saitilítsatailít Sataim sa bhliain 1655 (gealach [[Satarn]], Titan). Fad is a bhí sé ag staidéar fáinní Saturn, sa bhliain [[1656]]. d'fhionn sé go raibh siad déanta de [[carraig]]<nowiki/>eacha.
 
Sa bhliain chéanna, rinne sé staidéar ar, agus sceitse de, [[Réaltnéal Oiríon]]. Bhí a phictiúir [[Foilsitheoireacht|foilsithe]] sa ''Systema Saturnium'' sa bhliain [[1659]].
[[Íomhá:Huyghens - Traité de la lumière, Gauthier-Villars, 1920.djvu|clé|mion|241x241px|Huyghens - Traité de la lumière]]
Ag baint úsáid as a [[teileascóp]], bhí sé in ann na [[réalta]]í sa [[réaltnéal]] a aimsiú. (Glaodh an Réigiún Huygens ar an píosa is gile sa taobh istigh den réaltnéal). D'fhionn sé freisin cúpla reáltnéalréaltnéal eile (réaltaí dúbailte) .
 
=== Ceapadóir ===
Líne 36:
Rugadh Huygens sa [[An Háig|Háig]]. Rinne sé staidéar ar an [[dlí]] in [[Ollscoil]] Leiden agus an Cóláiste Óráiste i mBreda, roimh staidéar ar an [[eolaíocht]].
 
Bhí sé chairdiúil le [[Blaise Pascal]], agus eisean a thug spreagadh do HuyensHuygens a leabhair faoi teoiric dóchúlacht a fhoilsiú sa bhliain [[1657]].
 
Toghadh Huygens mar baill den Cumann Ríoga sa bhliain [[1663]]. Sa bhliain [[1666]] bhog sé go [[Páras]] agus d'oibrigh sé sa Acadamh Eolaíochta na Fraince faoi pátrúnacht [[Laoiseach XIV na Fraince]]. Rinne sé níos mó staidéar ar an [[réalteolaíocht]] ag baint úsáid sa [[réadlann]] i bPáras.