Éadbhard Brús
Ard-Rí na hÉireann idir na blianta 1315 agus 1318 ab ea Éadbhard Brús (Edward Bruce) (1280 - 14 Deireadh Fómhair 1318). Albanach, ba deartháir le Roibeard Brús, rí na hAlban, é. Fuair Éadbhard Brús bás sa bhliain 1318 ag Cath Fhochairde i gContae Lú.
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 1275 (Féilire Ghréagóra) |
| Bás | 14 Deireadh Fómhair 1318 (Féilire Ghréagóra) 42/43 bliana d'aois Fochaird  |
| Siocair bháis | Maraíodh i gcomhrac |
 Iarla na Carraige | |
| | |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | ceannaire míleata |
| Gairm mhíleata | |
| Coinbhleacht | Cogaí Neamhspleáchas na hAlban |
| Eile | |
| Teideal uasal | Ardrí na hÉireann |
| Teaghlach | Clann Bhrús |
| Céile | Isabella Shrath Bhalgaidh Eleanor de Ross |
| Páiste | Alexander de Brús, Iarla na Carraige (  Isabella Shrath Bhalgaidh)Thomas de Bruce ( ) |
| Athair | Robert de Brús agus Marjorie, Cuntaois na Carraige |
| Siblín | Isabel Brús, Christina Brús, Mary Brús, Raibeart I na hAlban, Alexander de Brus, Nigel de Brus, Thomas de Brus agus Elizabeth Brús |
Comhthéacs
cuir in eagar
Eachtra chinniúnach i stair na hÉireann agus i stair na hAlban araon a bhí i gcorónú Eadbhaird ina Ard-Rí Éireann agus ina fheachtas míleata i n-aghaidh thiarnas na nAngla-Normannach in Éirinn.[1]
Ionradh Brús a thugtar ar an bhfeachtas sin a chuir athrú ar leathnú na nAngla-Normánach in Éirinn agus a threisigh le feachtas an neamhspleáchais in Albain ionas gur tháinig chun cinn le himeacht aimsire an dá náisiún ar a dtugtar Éire agus Albain sa lá atá inniu ann.
Sa bhliain 1315 nó 1316, corónaíodh Éadbhard Brús ina rí ar Éirinn, in aice le Dún Dealgan, b'fhéidir (níl na staraithe cinnte).[2].
_Icon.svg){kind=icon}
Cogaí
cuir in eagarTimpeall an Charghais, sa bhliain 1314, chuir Éadbhard Brús, deartháir Rí na nAlbanach, tús leis an léigear ar Chaisteal Sruighlea, a bhí faoi cheannas Sir Philip Mowbray. Nuair nárbh fhéidir le Éadbhard bua a chur i gcríoch, shocraigh sé comhaontú le Mowbray - mura thagann aon fhaoiseamh roimh Oíche Fhéile Eoin 1314, bheadh air an caisleán a ghéilleadh d'Éadbhard.
An bhliain dár gcionn, tháinig Éadbhard Brús go hÉirinn chun fronta Gael eile a chruthú in aghaidh na Sacsanach. Bhí tíorántacht dhofhulaingthe i gceist sa tír. Mar shampla, chuir Éadbhard Brús an séipéal i mBaile Átha Fhirdhia trí thine agus an pobal fós istigh ann[3].
I mBealtaine 1316, rinne Éadbhard II Iarla ar Chill Dara de Sheán Mac Gearailt as "dea-sheirbhís" mar cheannaire an airm a chuir i gcoinne ionradh Éadbhaird Brús ar Chill Dara.
Maraíodh Éadbhard Brús ag cath Fhochairde[4] ar 14 Deireadh Fómhair 1318. Bhí an namhad foai stiúir Sir John de Bermingham.
Toradh
cuir in eagar"Cé gur briseadh ar Eadbhard Brús agus gur maraíodh é sa bhliain 1318, is fada a chuaigh an toradh a tháinig ar an ionradh. Tháinig athrú ar leathnú na nAngla-Normannach in Éirinn agus sa dara leath de na meánaoiseanna, tháinig athbheochan ar litríocht na nGael agus cultúr na nGael faoi bhláth. An tráth céanna, ardú meanma a bhí ann do na hAlbanigh an cath a chur ar na Sasanaigh in Allt nam Breac, rud a réitigh an bealach don náisiún neamhspleách."[5]
Tagairtí
cuir in eagar- ↑ Comóradh ag Comhdháil i gColáiste na Tríonóide ar Albanach a chorónú 700 Bliain ó shin
- ↑ Féach mar shampla venitap.com/Genealogy Curtha i gcartlann 2017-09-13 ar an Wayback Machine ach níl na staraithe cinnte dundalkdemocrat.ie, 10 Bealtaine 2016
- ↑ Láithreacha ina raibh Mórchathanna {louthcoco.ie}
- ↑ logainm.ie. "Fochaird". Dáta rochtana: 2018.
- ↑ dar le Seán Duffy, Ollamh le Stair na Meánaoise in Éirinn