Dubh agus Bán i gcomórtais fichille

Ag imirt fichille, tagraítear do na baill le dath níos éadroime mar "bán," agus an t-imreoir ar leo iad, "an bán". Tugtar "dubh" ar na baill le dath níos dorcha agus an t-imreoir ar leo iad, "an dubh".

Tá trí bhrí ag an bhfocal “ball”, ag brath ar an gcomhthéacs. Ba cheart go ndéanfadh an comhthéacs an bhrí atá beartaithe soiléir.

D'fhéadfadh sé go gciallódh sé aon chuid de bhaill an tsraith, lena n-áirítear na ceithearnaigh. Nuair a úsáidtear é ar an mbealach seo, tá "ball" comhchiallach le "fichille" nó go díreach, "fear fichille" nó "fichillín".
Ag imirt, is iondúil go n-úsáidtear an téarma chun ceithearnach a eisiamh, ag tagairt do bhanríon, do chaiseal, d'easpag, do ridire nó do rí amháin. Sa chomhthéacs seo, is féidir na baill a mhiondealú ina dtrí ghrúpa:na príomh-bhaill (banríon agus caiseal), ball beag (easpag agus ridire), agus an rí.
I bhfrásaí ar nós “ball a bhuachan”, “ball a chailleadh” nó “ball a thabhair suas”, ní bhaineann sé ach le heaspag nó le ridire.

Is minic nach bhfuil na baill 'bán' agus 'dubh', go litriúil, ach roinnt dathanna eile (de ghnáth dath éadrom agus dath dorcha, faoi seach). Ar bhord seicear ar a mbíonn ceithre cearnóg is trí scór (8 x 8) ann bíonn dath bán nó dubh sna cearnóga, agus an dath céanna i ngach dara cearnóg.Tugtar "cearnóga bána" nó "cearnóga éadroma" ar thaobh amháin agus “cearnóga dubha” nó “cearnóga dorcha” ar an taobh eile. I bhformhór na gcásanna, níl na cearnóga bán agus dubh i ndáiríre, ach dath éadrom agus dath dorcha i gcodarsnacht. Mar shampla, is minic nach mbíonn na cearnóga ar bhoird phlaisteacha bán (“donnbhán”) agus glas, agus is minic go mbíonn iad siúd ar bhoird adhmaid donn éadrom donn agus dúdhonn.

I sean-scríbhinní fichille, is minic a thugtar Dearg agus Dubh ar na taobhanna, toisc gurb iad sin an dá dhath dúch a bhí ar fáil go coitianta nuair a bhí siadag gabháil do líníocht láimhe nó phriontáil léaráidí suímh fichille.

Stair

Mar a thug Howard Staunton faoi deara, "In the earlier ages of chess, the board was simply divided into sixty-four squares, without any difference of colour".I mblianta níos luaithe na fichille, bhí an bord roinnte go simplí i gceithre chearnóg is seasca, gan aon difríocht datha".^[1] Thug nuálaíocht Eorpach isteach na cearnóga seicearacha isteach sa tríú haois déag.^[2]

Tá an gnás, gur le himreoir na mball bán an chéad bhogadh, i bhfad níos déanaí ná sin. Thug François-André Danican Philidor san eagrán bunaidh (1749) dá thráchtas cáiliúil Anailís du jeu des Échecs le fios gur thosaigh 'an Dubh' cluiche amháin ar dtús.^[3] Scríobh Johann Horny, i leabhar a foilsíodh sa Ghearmáin sa bhliain 1824, go mbogann an Dubh ar dtús. Scríobh Philip Sáirsint ina leabhar A History of British Chess of the great Alexander McDonnell (1798–1835) , a chuimhneofar air inniu ar a shraith cluichí le Labourdonnais : ^[4]

He preferred to have Black, as first player as well as second ... this was a common fad in his day, which persisted with a great number of players, as a study of the Chess Players' Chronicle and other magazines shows.

In The Immortal Game (Anderssen - Kieseritzky, cluiche offhand, Londain 1851), ceann de na cluichí is cáiliúla sa stair, bhí na baill Dhubha ag Anderssen ach bhog sé ar dtús.^[5] Ghlac sé na baill Dhubha freisin ach bhog sé ar dtús sa séú, san ochtú agus sa deichiú cluiche dá chluiche cáiliúil sa bhliain1858 i gcoinne Paul Morphy. Thosaigh gach ceann de na cluichí sin 1.a3 e5 2.c4, nuair a bhí Anderssen ag imirt an Chosaint Shicileach le bogadh breise.^[6]

Buntáiste an chéid bhogtha

Bhí díospóireacht i measc imreoirí fichille ó ar a laghad 1846 faoi cé acu an dtugann ag imirt an bháin ar dtús buntáiste suntasach. Taispeánann anailís staitistiúil go bhfaigheann Bán scóir idir 52 agus 56 faoin gcéad ag an gcuid is mó de na leibhéil imeartha, agus méadú ag teacht ar farasbarr Bán de réir mar a fheabhsaíonn an caighdeán imeartha.

Féach freisin

Rialacha fichille

Nótaí

↑ Howard Staunton, The Chess-Player's Handbook, Henry C. Bohn, 1847, p. 1.
↑ Henry A. Davidson, A Short History of Chess, David McKay, 1981, p. 144.
↑ François-André Danican Philidor, Analysis of the Game of Chess (1749 and 1777, reprinted 2005), Hardinge Simpole, p. 32. ISBN 1-84382-161-3.
↑ Phillip W. Sergeant, A History of British Chess, David McKay, 1934, pp. 39–40.
↑ Kling and Horwitz: The Chess Player, July 1851
↑ Howard Staunton, Chess Praxis. A Supplement to The Chess Player's Handbook, London, Bell & Daldy, 1871, pp. 492, 495, 497.

[1] Howard Staunton, The Chess-Player's Handbook, Henry C. Bohn, 1847, p. 1.

[2] Henry A. Davidson, A Short History of Chess, David McKay, 1981, p. 144.

[3] François-André Danican Philidor, Analysis of the Game of Chess (1749 and 1777, reprinted 2005), Hardinge Simpole, p. 32. ISBN 1-84382-161-3.

[4] Phillip W. Sergeant, A History of British Chess, David McKay, 1934, pp. 39–40.

[5] Kling and Horwitz: The Chess Player, July 1851

[6] Howard Staunton, Chess Praxis. A Supplement to The Chess Player's Handbook, London, Bell & Daldy, 1871, pp. 492, 495, 497.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]