Fionnghuala, Iníon Dhomhnaill Uí Bhriain

Iníon leis an tiarna Domhnall Ó Briain ba ea Fionnghuala Ní Bhriain (fl. 1557-1617) agus bua na filíochta aici. Bhí a hathair ag déanamh aighnis lena nia Conchubhar ó lár an 16ú haois amach faoi cheannas mhuintir Bhriain. Tháinig sé chun réitigh le Tiarnacht Thuamhan (tiarnacht Uí Bhriain), a raibh tionchar rialtas Shasana uirthi, agus ceapadh é mar Shirriam an Chláir in 1576.

Fionnghuala, Iníon Dhomhnaill Uí Bhriain

Gníomhaíocht
Gairm	file
Teangacha	An Ghaeilge
Teaghlach
Céile	Thomas Fitzmaurice, 16ú Barún Chiarraí Owney O'Loughlin (en)
Athair	Domhnall Ó Briain  agus Sláine Uí Bhriain

Phós Fionnghuala Tomás Mac Muiris, tiarna Leic Snámha i gContae Chiarraí, ach scar sé léi in 1579 chun a leasdeirfiúr a phósadh. Is dócha gurbh é a colcheathar Conchubhar, tríú hIarla Thuamhan, a chuidigh léi Uaithne Mór Ó Lochlainn, tiarna Bhoirne i gContae an Chláir, a phósadh in 1580. Fuair Ó Lochlainn bás in 1581 ach níor fágadh aon chuid dá mhaoin aici le huacht (cé go mbeadh ceart aici, de réir dlí, ar a spré) agus b’éigean di imeacht óna chaisleán ag Muicinis.

Mar sin féin, d’fhág sí caoineadh ar Uaithne ina diaidh i méadar greanta aiceanta. Dealraíonn sé ó thagairtí sa dán go raibh eolas aici ar chúrsaí ginealaigh, rud a thabharfadh le fios go raibh cuid de shaothar mhuintir Bhruaideadha, filí agus staraithe na mBrianach, léite aici.

Sliocht as an gCaoineadh

A nainm an Spioraid Naoimh h’imríghe, ‘Uaithne,

is triall ó thigh bhig go tigh mhuar sibh;

béara an tAirdrigh dá lánbhrígh suas tu

don ádhbhadh ann nách fuighir gábhadh ná guasacht.

Biaidh Mórmhac na hÓighe gan ghruaim riot

do bhrígh tú bheith sgaoilteach fá a bhfuarais

‘snach raibh stór cófra ná guais ort,

eaglais is aos ealadhan gan ghruaim riot.

D’inneosain beagán beagán dot dhualgas:

cúig rígh fhichiot do bhí uaitse

ar Éirinn nár b'fhéidir a ruagadh,

deich rígh is fiche rígh gan truailleadh.

Tagairtí

Ainm.ie: Ní Bhriain, Fionnghuala (fl. 1557-1617): https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=2148

Máirín Ní Dhonnchadha (eag.), "Courts and Coteries II," in Bourke, Angela (eag.) (2002). The Field Day Anthology of Irish Writing, Volume 4. NYU Press, lgh 395-397.

Jane Stevenson & Peter Davidson (2001). Early Modern Women Poets (1520-1700): An Anthology. Oxford University Press, lgh 175-7