An difríocht idir athruithe ar: "An tAigéan Antartach"
Content deleted Content added
No edit summary |
mNo edit summary |
||
Líne 1:
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Cuimsíonn '''an tAigéan Antartach''',<ref>[https://en.wikisource.org/wiki/Encyclop%C3%A6dia_Britannica,_Ninth_Edition/Antarctic_Ocean Encyclopædia Britannica, Ninth Edition/Antarctic Ocean] </ref> ar a dtugtar '''an tAigéan Theas'''<ref>[https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Great_Southern_Ocean 1911 Encyclopædia Britannica/Great Southern Ocean] </ref> freisin, na huiscí is faide ó dheas den aigéan domhanda, a ghlactar leis go bhfuil sé ó dheas den domhanleithead deisceartach 60° agus ag timpeallú na h[[Antartaice|Antartaice.]] Le méid 20,327,000 km<sup>2</sup> (7,848,000 mi cearnach), meastar gurb é an dara roinn is lú de na cúig phríomhroinn aigéanacha: níos lú ná [[an tAigéan Ciúin]], [[An tAigéan Atlantach|an tAtlantach]], agus [[an tAigéan Indiach]], ach níos mó ná [[an tAigéan Artach]]..<ref name=CIAintro>{{cite web |teideal=Introduction – Southern Ocean|work=CIA Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/oceans/southern-ocean/ |access-date=16 July 2012 |quote=...As such, the Southern Ocean is now the fourth largest of the world's five oceans (after the Pacific Ocean, Atlantic Ocean, and Indian Ocean, but larger than the Arctic Ocean).}}</ref> Ó na 1980idí, tá an tAigéan Antartach faoi réir athraithe aeráide tapa, rud ba chúis le hathruithe in éiceachóras na mara.<ref name="Constable 2014 3004–3025">{{Cite journal|last1=Constable|first1=Andrew J.|last2=Melbourne‐Thomas|first2=Jessica|last3=Corney|first3=Stuart P.|last4=Arrigo|first4=Kevin R.|last5=Barbraud|first5=Christophe|last6=Barnes|first6=David K. A.|last7=Bindoff|first7=Nathaniel L.|last8=Boyd|first8=Philip W.|last9=Brandt|first9=Angelika|last10=Costa|first10=Daniel P.|last11=Davidson|first11=Andrew T.|date=2014|title=Climate change and Southern Ocean ecosystems I: how changes in physical habitats directly affect marine biota|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/gcb.12623|journal=Global Change Biology|language=en|volume=20|issue=10|pages=3004–3025|doi=10.1111/gcb.12623|pmid=24802817|bibcode=2014GCBio..20.3004C|s2cid=7584865|issn=1365-2486}}</ref>
Trína thurais sna 1770idí, chruthaigh [[James Cook]] gur chuimsigh na huiscí domhanleithead theas na cruinne. Ó shin i leith, níor aontaigh tíreolaithe le teorainn thuaisceartach an Aigéin Chiúin nó fiú gurb ann di, agus iad ag smaoineamh ar na huiscí mar chodanna éagsúla den Aigéan Ciúin, den Atlantach agus den Aigéan Indiach, ina ionad sin. De réir an Cheannasóra John Leech ón Eagraíocht Hidreagrafach Idirnáisiúnta (EHI), áfach, thángthas ar thaighde aigéaneolaíochta le déanaí ar thábhacht Fheacht an Deiscirt, agus gur úsáideadh an téarma ''an tAigéan Theas '' chun an dobharlach uisce atá laisteas de theorainn thuaidh na cúrsaíochta sin a shainmhíniú. <ref>{{Cite web|url=https://www.thoughtco.com/the-new-fifth-ocean-1435095|teideal=Do You Know the World's Newest Ocean?|website=ThoughtCo}}</ref>Is é seo beartas oifigiúil reatha an EHI, ós rud é nár glacadh le hathbhreithniú 2000 ar a shainmhínithe lena n-áirítear an tAigéan Theas mar uiscí ó dheas den 60ú dhomhanleithid go fóill. Measann daoine eile gurb é an Choinbhéirseac Antartach, a bhíonn ag luainiú de réir séasúir, an teorainn nádúrtha.<ref>Pyne, Stephen J.; ''The Ice: A Journey to Antarctica''. University of Washington Press, 1986.</ref> Is é an [[
{{síol}}
| |||