An difríocht idir athruithe ar: "Isaac Butt"

Content deleted Content added
Tyuiop (plé | dréachtaí)
No edit summary
Líne 1:
{{glanadh}}
[[Íomhá:IsaacButt.gif|right|thumb|220px|Isaac Butt]]
[[Abhcóide]], polaiteoir, Teachta Parlaiminte (T.P), agus an bunaitheoir agus an céad ceannaire de roinnt páirtithe agus eagrachtaí náisiúnach [[Éire|Éireannach]], Cumann Coimeádach Dhúthach na h[[Éire|Éireann]] i 1836, an Comhlachas [[Rialtas Dúchais]] i 1870 agus [[Léig an Rialtais Dúchais]] i [[1873]] san áireamh, ab ea '''Isaac Butt''' (''Gaeilge: Íosóg de Bót'') (6ú Meán Fómhair [[1813]] - 5ú Bealtaine [[1879]]).
 
== Saol Luath ==
Rugadh Butt i nGlenfin, ceantar ar bruacha [[Abhainn na Finne|Abhainn na Finn]]<nowiki/>e i g[[Contae Dhún na nGall]] in [[Éire|Éirinn]]. Tá Glenfin beagánín siar ó [[Bealach Féich|Bhealach Féich]]. Bhí a athair mar reachtaire [[Eaglais na hÉireann]] ach ba de shliocht na Ó Dónaill de [[Contae Dhún na nGall|Thír Chonaill]] comhchomh maith, trí na Ramsaithe. Fuair sé a oideachas dara leibhéal ag an Scoil Ríoga i Rath Bhoth, Dún na nGall, agus ag Coláiste Midleton i g[[Contae Chorcaí|Contae Corcaí]], sular
D'fhreastal sé ar [[Coláiste na TríTríonóide, NóideBaile iÁtha mBaileCliath|Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]], agus é cúig bliana déag d'aois. Agus é ansin, comh-bhunaighBhunaigh sé an ''Dublin University Magazine'', agus bhí sé marina eagarthóir ar ar feadh ceithre bliana. Ar feadh cuid mhaith da shaol bhí sé marina ballbhall de Pháirtí Coimeádach na hÉireann.
 
== Gairm mar Dhlíodóir ==
I ndiadhndiaidh gur glaodh chun an bharra é i 1838, thuil sé cáil go tapaigh mar abhcóide den scoth. Bhí aithne air de bharr gur chuaigh sé i gcoinne feachtas Daniel O'Connell, a bhí ag iarraidh Acht an Aontais a aisghair. Rinne sé léachtanna ar [[eacnamaíocht pholaitiúil]] i gColáiste na Trí Nóide, Baile Átha CliathTríonóide. I rith [[An Gorta Mór]], d'athraigh sé ó [[Aontachtóirí na hÉireann|aontachtach Éireannach]] agus [[Ord Oráisteach|Oráisteach]], isteach i bhfear a thug tacaíocht go córas polaitiúil feidearálach do Ríocht Aontaithe an Bhreatain Mhór agus Éire, a tabhairfaidh [[Rialtas Dúchais|rialtais dúchais]] go Éireann. Ó seo, d'éirigh sé páirteach i bpolaitíocht náisiúnach na hÉireann agus bhunaigh sé [[Léig an Rialtais Dúchais|Leig an Rialtais Dúchais]]. Bhí Butt lárnach i nascanna idir náisiúnachas Bunreachtúil agus Réabhlóideach a chothú trí labhair ar son baill de Shochaí na bhFíníní i gcúirt.
 
== Gairm Polaitiúil ==
Thosaigh sé a ghairm mar pholaiteoir Tóraí ar Bardas Bhaile Átha Cliath. Bhí sé mar Theachta Parlaiminte i gcomhair [[Eochaill]], [[Contae Chorcaí|Co. Chorcaí]] idir 1852 agus 1865, agus i gcomhair [[Luimneach]] idir 1871 agus 1879 (ins an olltoghchán i 1852, thógadh é sa dháilcheantar Harwich, i Sasana, ach rinne sé an cinnecinneadh a bheith ina fheisire d'Eochaill).
 
Nuair a theip ar Éirí Amach nna bhFíníní i 1867, chuir é sin le creideamh Butt, gurbh é córas feidearálach an taon slí an tiamthriall leadránach de riarachán neamhleor agus Éirí Amachanna neamhinniúil a bhriseadh. I ndiadh go rinneChosain sé ceannairí Éirí Amach na bhFíníní. a chosaint, óÓ mí an Mheitheamh 1869, bhí sé mar Uachtarán ar an gCumann Maithiúnas, a bhunaíodh le cinntiú go ligfeadh amach na bhfíníní a bhí i bpriosún, thug P.F. Johnson tacaíocht dóibh.
 
Sa bhlianbhliain 1870 bhunaigh Butt an [[Rialtas Dúchais|Comhlachas Rialtas Duchais]]. Ní eagracht réabhlóideach a bhí i seo in aon chor. Bhunaíodh é chun an poblacht a chur i bhfábhar Rialtas Dúchais. Chreid sé go gcuirfaidh Rialtas Dúchais an cairdeas idir Éire agus an Bhreatain chun cinn.
 
I mí na Samhna 1873 bhunaigh Butt, [[Léig an Rialtais Dúchais]] in áit an Comhlachas, bhreathnaigh sé ar an Léig mar bhrúghrúpa in ionad Páirtí Polaitíochta. San olltoghchán an bhlian dar gcionn, tógadh 59 dá baill. Mar sin féin, bhí cuid mhaith na fir a tógadh, seilbheoirí talún agus bhíodar níos mó ar son cúis na [[Liobrálachas|Liobrálaithe]]. Idir an dá linn, bhí Charles Stewart Parnell tar éis ballraíocht a ghlacadh sa Léig, le smaointe níos radacach ná cuid mhaith de baill an páirtí, agus tógadh chun na Parlaiminte é i bhfothoghchán i gContae na Mí i 1875.