An difríocht idir athruithe ar: "Martin Luther King"
Content deleted Content added
Réaltaeolais (plé | dréachtaí) mNo edit summary |
No edit summary |
||
Líne 16:
| líonláithreán =
}}
Gníomhaí [[Polaitíocht|polaitiúil]] as [[Atlanta, Georgia|Atlanta]], [[Georgia (stát S.A.M.)|Georgia]], [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] ab ea '''Martin Luther King, Jr.''' ([[15 Eanáir]], [[1929]] – [[4 Aibreán]], [[1968]]). Ba cheannaire an-tábhachtach é King i rith Ghluaiseacht [[Cearta daonna|Chearta Sibhialta]] Mheiriceá sna [[1950í]] agus sna [[1960í]]<ref>http://www.forasnagaeilge.ie/wp-content/uploads/2015/11/18-Martin-Luther-King-FT-R5.pptx</ref>. Tá cáil air de bharr a chuid oibre ar son [[Cearta daonna|chearta daonna]] na nGormach i Stáit Aontaithe Mheiriceá<ref>https://www.examinations.ie/tmp/1516056408_8200238.pdf</ref>.
== Muintir agus Cúlra ==
Rugadh King in Atlanta, [[Georgia]] don Oirmhinneach Martin Luther King Sinsearach agus Alberta Williams King. Bhain sé céim amach i [[Socheolaíocht]] (Baitsiléir Ealaíon) ag Coláiste Moorehouse sa bhliain [[1948]]. Bhí an tUachtarán Benjamin Mays, ceannaire de chuid ghluaiseacht na gcearta sibhialta, ina [[duine|dhuine]] de [[Múinteoir|mhúinteoirí]] King i Moorehouse. Bhain sé céim eile amach i gCliarscoil Diagachta Crozer (Baitsiléir sa [[Dia]]gacht) sa bhliain [[1951]].
Sa bhliain [[1955]] fuair sé [[céim dochtúireachta]] (Ph.D.) sa Diagacht Chórasach ó [[Ollscoil]] [[Bostún|Bhostúin]]. Nuair a bhí sé ar an Ollscoil léigh sé faoi [[Mahatma Gandhi]] agus bhí sé an-tógtha lena chuid smaointe faoi feachtasaíocht [[Síocháin|shíochán]]<nowiki/>ta.
Phós King Coretta Scott ar [[18 Meitheamh]], [[1953]]. Rinne athair King searmanas na bainise i d[[teach]] thuismitheoirí Scott i Marion, [[Alabama]].
Line 38 ⟶ 40:
{{féach freisin|Bealach Stairiúil Naisiúnta ó Selma go Montgomery}}
* Ar an [[1 Nollaig]] [[1955]], dhiúltaigh [[Rosa Parks]] dul go cúl an bhus agus suíochán a thabhairt d’fhear den chine geal. Gabhadh í agus fuarthas ciontach as mí-iompar í, in aghaidh an [[dlí]] áitiúil. An [[oíche]] dár gcionn, chruinnigh caoga taoisigh den chine gorm le chéile chun an eachtra a phlé, agus labhair [[sagart]] anaithnid, den ainm Martin Luther King leo. Shocraigh siad baghcat a eagrú in aghaidh an chórais bus i Montgomery. Spreag an agóid seo an mionlach go mór agus thosaigh an troid in aghaidh an chiníochais sna Stáit Aontaithe i ndáiríre. Cuireadh Martin Luther King sa phríosún<ref>Sa sliocht seo, tá Martin Luther King ag tabhairt freagra orthu siúd a dúirt gur chóir go mbeadh daoine gorma foighdeach agus iad ag feitheamh le cearta sibhialta. "Ach nuair atá dronga ainbhéasacha feicthe agat ag crochadh do mháthar agus d’athar dá ndeoin féin agus ag báthadh do dheirfiúracha agus do dheartháireacha le taghd; nuair atá póilíní lán amach d’fhuath agus de ghráin feicthe agat ag eascainí, ag ciceáil agus fiú ag marú do dheartháireacha agus do dheirfiúracha gorma; nuair atá tromlach mór do chomhbhráithre Gorma, fiche milliún díobh, feicthe agat ag plúchadh i gcás múchta an bhochtanais i lár an rachmais agus an ghustail; nuair a dhéantar ciapadh ort i gcaitheamh an lae agus go bhfuil tú cráite i gcaitheamh na hoíche gur Gormach tú, ag maireachtáil de shíor ar bharr méireanna an dá chos...sin é an uair a thuigfidh tú gur deacair linn feitheamh go foighdeach. (Martin Luther King, litir as Príosún Birmingham, Aibreán 1963) https://www.examinations.ie/exam/LCHistorySampleOL_LM_IV.pdf</ref> ar feadh 381 lá agus fad a bhí sé istigh sa phríosún fuair daoine dubha cead suí cibé áit a bhí siad ag iarradh ar an mbus<ref>http://www.cogg.ie/teastas-soisearach/ossp/notai/coincheap-2-ceart-agus-freagrachta/nelson-mandela-agus-martin-luther-king/</ref>.
* Ar an [[28 Lúnasa]] [[1963]], thug Martin Luther King a óráid cáiliúil "''I Have A Dream''" le linn máirseála ar [[cearta daonna|chearta sibhialta]] i [[Washington, D.C.]]
* Ar an [[21 Márta]] [[1965]], chuir Martin Luther King tús le ollmhórshiúil ó Selma go [[Montgomery, Alabama|Montgomery]], [[Alabama]]; bhí 50,000 duine ann a tháinig as áiteacha ar fud na tíre. ‘Domhnach na Fola’ a tugadh ar eachtra inár chaith póilíní go fíochmhar le dream a bhí ag agóidíocht ar mhaithe le ceart vótála do dhaoine dubha i mbaile Selma i Márta na bliana sin. An bhliain chéanna sin, taca an ama seo go díreach, a shínigh an tUachtarán Lyndon Johnson an tAcht um Chearta Vótála – an [[6 Lúnasa]] [[1965]]<ref>https://tuairisc.ie/ag-cuimhniu-ar-acht-cinniunach-cearta-sibhialta-i-meiricea-agus-saol-martin-luther-king/</ref>.
* Sa bhliain 1967, scríobh sé "Christmas Sermon on Peace"<ref>''A Christmas Sermon on Peace'' (24 Nollaig 1967, CBC): "Sula mbíonn do bhricfeasta ite ar maidin agat, tá tú faoi chom aoin ag breis is leath an domhain. Sin mar atá an domhan againne leagtha amach. Ní bheidh síocháin ar domhan againn go dtí go n-athnímid an fhíric bhunúsach seo." http://www.ecoflourish.com/Primers/education/Christmas_Sermon.html aistrithe ag https://www.examinations.ie/tmp/1516056408_8200238.pdf</ref>.
* Ar an [[28 Márta]] [[1968]], chuaigh Martin Luther King go dtí [[Memphis, Tennessee]] don léirsiú “Is Fear Mé” (bhí plaiceaird á n-iompar ag na léirsitheoirí, "I am a man"). Bhí drochrudaí á dtuar do King faoi áfach. Ní raibh an ''Southern Christian Leadership Conference'' sásta nuair a d'fhill King chuig Memphis<ref>[http://americanradioworks.publicradio.org/features/king/c1.html publicradio.org]</ref>. Bhí eagla orthu go dtiocfadh foréigean as an agóid seo. Agus nuair a d'imigh an lucht máirseála leo níos déanaí, ionsaíodh iad gan taise gan trócaire. Caitheadh daoine a fuarthas i mbun creachta (mharaigh na póilíní buachaill 16 bliain le [[Gunnaigh|gunna]] gráin.
==Feallmharú==
Line 46 ⟶ 49:
D'admhaigh Ray go raibh sé ciontach. Ar an [[10 Márta]] [[1969]], tugadh téarma príosún 99 bliain do Ray as Martin Luther King a fheallmharú.
== Oidhreacht ==
In imeacht na mblianta, tá scéalta agus conspóidí eile tagtha amach faoi shaol Martin Luther King<ref>https://tuairisc.ie/ag-cuimhniu-ar-acht-cinniunach-cearta-sibhialta-i-meiricea-agus-saol-martin-luther-king/</ref> – idir scéalta faoi radaireacht i measc ban agus a chlaonta polaitiúla. Ach níl aon amhras faoi thábhacht a bheartaíochta ar son cearta sibhialta sna Stáit Aontaithe ná níl aon amhras faoin athrú chun feabhais a chur sé ar stair na tíre sin.
==Onóracha==
Line 52 ⟶ 58:
* Bhronn An t[[Uachtarán na Stát Aontaithe|Uachtarán]] [[James E. Carter|Jimmy Carter]] ''Bonn [[Uachtarán]]ach na Saoirse'' air sa bhliain [[1977]]. * Bonn Óir na Comhdhála (2004, iarbháis)
* Ceiliúrtar [[Lá]] Martin Luther King
== Leabharliosta ==
Line 63 ⟶ 69:
* ''A Testament of Hope : The Essential Writings and Speeches of Martin Luther King, Jr.'' (1986)
* ''The Autobiography of Martin Luther King, Jr.'' (1998), ed. Clayborne Carson
==Tagairtí==
{{reflist}}
| |||