Vicipéid

An difríocht idir athruithe ar: "An Ghaeilge"

Browse history interactively
← Gabh chuig an difear roimhe seoAn chéad dhifear eile →
Content deleted Content added
VisualWikitext
m Tugtar 'an Ghaeilge' ar an dteanga seo i nGaeilge, rud a léiríonn na mór-fhoclóirí atá againn (féach ar na foclóirí atá le fáilt ar na suímh seo a leannas: teanglann.ie, foclóir. ie). Caithfear teideal an leathnaigh seo a cheartú (.i. 'An Ghaeilge') leis, dá bharr. D'fhéadfaí leathanach fén dtéarma 'Gaeilge na hÉireann' a chruthú chun an téarma é féin a mhíniú - fé mar atá déanta leis an dtéarma 'français de France' -, ach ba chóir go mbeadh 'An Ghaeilge' ina teideal ar an leathanach seo.
Líne 1:
{{Teanga|ainm=GaeilgeAn na hÉireannGhaeilge|tír_a_labhraíonn_í_with_in=[[Poblacht na hÉireann]] (538,283), [[an Ríocht Aontaithe]] (95,000), [[Ceanada]] (7,195), [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] (25,000), [[An Astráil]] (1,895 duine á húsáid mar theanga theaghlaigh, gan trácht ar chainteoirí aonair). Ceann de theangacha oifigiúla [[an tAontas Eorpach|an Aontais Eorpaigh]]
|réigiún=[[An Ghaeltacht]], le cainteoirí ar fud na tíre
|cainteoirí=Timpeall 200,000 le Gaeilge líofa; 104,000 a úsáideann gach lá í (70,000 duine fásta, os cionn naoi mbliana déag d'aois).
Líne 11:
|iso1=ga|iso2=gle|iso3=gle}}
{{DEFAULTSORT:Ghaeilge, An}}
Is ceann de na teangacha Gaelacha í '''Gaeilgean na hÉireannGhaeilge''' (''nó 'an'Gaeilge Ghaeilgena hÉireann'' mar a thugtar uirthi go hiondúil in Éirinn''corruair), a labhraítear in [[Éire|Éirinn]]. Is í an teanga náisiúnta nó dhúchais agus an phríomhtheanga oifigiúil i b[[Poblacht na hÉireann]] í. Tá an [[An Béarla|Béarla]] luaite sa [[Bunreacht na hÉireann|Bhunreacht]] mar theanga oifigiúil eile. Tá aitheantas oifigiúil aici chomh maith i d[[Tuaisceart Éireann]], atá mar chuid den [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]]. Ar an [[13 Meitheamh]] [[2005]] d'aontaigh airí gnóthaí eachtracha an [[An tAontas Eorpach|Aontais Eorpaigh]] glacadh leis an nGaeilge mar theanga oifigiúil oibre san AE. Ón [[1 Eanáir (Lá Caille)|1 Eanáir]] 2007 cuireadh tús leis an stádas oifigiúil seo, agus ba é an tAire Nollaig Ó Treasaigh, T. D., an chéad aire Éireannach a labhair Gaeilge ag cruinniú de chuid Chomhairle na nAirí, an 22 Eanáir 2007.
 
Tá go leor ainmneacha eile réigiúnda nó stairiúla ar an teanga freisin: ''Gaedhealg'', ''Gaedhilge'' agus ''Gaedhilg'' (i g[[Conamara]]); ''Gaedhilic'', ''Gaeilic'' agus ''Gaeilig'' (in áiteanna i gCúige [[Cúige Uladh|Uladh]] agus [[Maigh Eo]]); ''Gaedhealaing'', ''Gaoluinn'' agus ''Gaeilinn'' (i bPort Láirge); ''Gaelainn'' (sa [[Cúige Mumhan|Mhumhain]]); ''Gaedhlag'' ([[Ó Méith]], [[Contae Ard Mhacha|Ard Mhacha]] agus [[Contae Lú|Lú]]); ''Gàidhlig'' (in [[Albain]]); ''Gaelg'' nó ''Gailck'' in [[Oileán Mhanann]]; agus ''Guithealg'' nó ''Goidelc'' (sa [[an tSean-Ghaeilge|Shean-Ghaeilge]]). Go minic, níl i gceist leo seo ach litrithe malartacha ar an bhfocal "Gaeilge" agus iad ag baint leis an tréimhse réamhchaighdeánach (féach thíos chun a thuilleadh eolais a fháil), ach tabhair faoi deara gurb iondúil inniu a úsáidtear an leagan Muimhneach d'ainm na teanga, Gaelainn, le tagairt a dhéanamh do chanúint an chúige ina gcluinfeá an t-ainm seo uirthi. D'fheicfeá ''Gaoluinn'', leis, toisc gur mar ''é'' fada a fhuaimnítear ''ao'' an litrithe sna [[canúint]]í deisceartacha.
Líne 32:
[[Íomhá:Elizabeth I's primer on Irish.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:Elizabeth%20I's%20primer%20on%20Irish.jpg|mion|300x300px|leabhar frásaí (1560-1580) a scríobh Sir Christopher Nugent, 9th Baron of Delvin.  Bhain [[Eilís I Shasana]] úsáid as is cosúil]]
 
=== An Nua-Ghaeilge na hÉireann ===
 
Le teacht an dóú haois déag, múnlaíodh an caighdeán nua—caighdeán a bhí sách cóngarach do chaint na ndaoine, an chuid ba mhó léinn acu ar a laghad—ar a dtugtar an [[Nua-Ghaeilge Chlasaiceach]]. Caighdeán sách dian atá inti, agus í saor go hiomlán ó gach cineál canúnachais. Is fíor go raibh cead ag na filí úsáid a bhaint as dhá leagan chanúnacha den fhocal chéanna le freastal ar riachtanais na ríme is na rithime (abair, ''clach'' agus ''cloch''), ach níorbh ionann sin is a rá go mbeadh an file seo níos claonta chun an leagan seo a úsáid agus an file úd eile níos doirte d'fhoirm a chanúna féin - bhí an bheirt acu ag úsáid an dá fhoirm, de réir mar a d'éilíodh dlíthe na filíochta.
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Ghaeilge"