An difríocht idir athruithe ar: "Charles de Gaulle"
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Líne 22:
Chuaigh de Gaulle isteach in Airm na Fraince sa bhliain [[1912]] tar éis ceithre bhliain ag staidéir ag Saint-Cyr, [[scoil]] míleata Francach. Bhí sé páirteach sa [[Chéad Chogadh Domhanda]]. Gortaíodh agus gabhadh é ag Deaumont, i rith [[Cath Verdun|Catha Verdun]] i Márta [[1916]].
D'fhan sé san Arm tar éis an chogaidh agus tugadh aird dó mar mholtóir cogaidh armúrtha agus eitilte míleata. Thuig sé an tábhacht a bhainfeadh le [[tanc]]<nowiki/>anna sa chéad chogadh eile agus scríobh sé [[leabhar]] dar teideal ''Vers l’armée de métier'' (‘I dtreo airm ghairmiúil’) ar an ábhar sa bhliain 1935, leabhar nár tharraing mórán airde sa bhFrainc ach a léadh go cúramach lastoir den [[An Réin|Réin]]. Cúig bliana dár gcionn, d’úsáid an ''Wehrmacht'' na taicticí a bhí molta ag de Gaulle chun línte cosanta na bhFrancach a réabadh.<ref>{{Lua idirlín|url=http://cstair.blogspot.com/2012_03_01_archive.html|teideal=Séarlas Mór|dáta=2012-07-03|work=Cúrsaí Staire|dátarochtana=2019-11-10}}</ref>
Ba Coirnéal é ag tús an [[Dara Cogadh Domhanda]] ach fuair sé ardú céime go Briogáidire-Ghinearál tar éis bheith i gceannas ar frithionsaí buach i rith Titime na Fraince sa bhliain [[1940]] agus tugadh post dó mar Fhorúnaí Cosanta i [[rialtas]] na Fraince. Fuair de Gaulle post sóisearach i rialtas Paul Reynaud ag an nóiméad deireanach nuair a bhí na Gearmánaigh ag druidim le Páras. Ba léir do chách go raibh ‘cath na Fraince’ caillte um an dtaca sin, ach bhí de Gaulle ar an mbeagán a thuig nárbh ionann cath na Fraince a chailliúint agus an cogadh a chailliúint. Mhol sé go n-aistreofaí an rialtas go dtí an Ailgéir; go gcúlódh an cabhlach, a raibh fágtha den aerfhórsa, is an méid den arm a d’fhéadfaí a shábháil, go dtí an Afraic thuaidh nó go Sasana; agus – thar aon rud eile – go leanfaí leis an troid.
Nuair a fuair sé amach go raibh Pétain, [[Príomh-Aire|Príomhaire]] na Fraince, ag lorg sosa cogaidh leis na [[Naitsithe]], theith De Gaulle agus oifigigh sinsearacha eile go dtí [[Londain]]. Ní raibh ina theannta ach a ''aide de camp'', an Leifteanant Geoffroy de Courcel, amhail Don Quijote agus Sancho Panza na nua-aoise. Seo mar a scríobh de Gaulle faoin am sin: <blockquote>[[Íomhá:CharlesDeGaullespeech18June.JPG|clé|mion|232x232px|óráid ar 18 Meitheamh 1940, craoladh inar impigh de Gaulle ar na Francaigh a bhí ag iarraidh leanúint leis an troid dul i dteagmháil leis. ]]̊Chonacthas dom féin go rabhas i m’aonar agus fágtha gan taca, mar a bheadh duine ar imeall aigéin agus é ag iarraidh snámh trasna.̊</blockquote>Thug de Gaulle óráid [[raidió]] cháiliúil ar [[18 Meitheamh]] [[1940]] i Londain ag iarraidh ar muintir na Fraince seasamh in aghaidh na forgabhála. Rinne de Gaulle, anois ina Ghinearál agus ceannaire féincheaptha, achainí ar chách tacú leis agus cháin sé an sos cogaidh.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Appeal of 18 June|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Appeal_of_18_June&oldid=902425672|journal=Wikipedia|date=2019-06-18|language=en}}</ref>
[[Íomhá:Charles de Gaulle 1943 Tunisia.jpg|thumb|left|De Gaulle - 1943|alt=|188x188px]]Ansin bhunaigh sé Fórsaí na bhFrancach Saor chun leanúint leis an troid thar lear in aghaidh na [[Gearmánaigh]]. Bhí na Fórsaí seo go mór chun tosaigh i saoradh na Fraince. Saoradh [[Páras]] ar an [[25 Lúnasa]], [[1944]] agus rinneadh [[Uachtarán]] [[Rialtas|Rialtais]] Sealadach na Fraince de De Gaulle. ▼
[[Íomhá:Charles de Gaulle 1943 Tunisia.jpg|thumb|left|De Gaulle - 1943|alt=|188x188px]]Ansin bhunaigh sé Fórsaí na bhFrancach Saor chun leanúint leis an troid thar lear in aghaidh na [[Gearmánaigh]]. Thosaigh daoine ag cloí leis an ''France Combattante,'' mar a ghlaofaí ar an ngluaiseacht, ina nduine agus ina nduine ar dtús, ansin ina mbaicle agus ina mbaicle. Dhá mhí dár gcionn, thiontaigh an chéad mhír d’impireacht na Fraince a cóta nuair a thug na húdaráis choilíneacha i [[Sead]] a ndílseacht do ghluaiseacht de Gaulle seachas do rialtas an Mharascail Pétain. Faoin [[18 Meitheamh]] [[1942]], nuair a labhair an Ginearál ag slógadh dá lucht leanúna san Albert Hall i [[Londain]], bhí 70,000 fear ag troid i bhfórsaí armtha na Fraince Saoire. Bhí dhá rannán armúrtha ina measc, agus bhí ceann de na rannáin sin tar éis meanma na bhFrancach ar fud na cruinne a ardú trí chath a bhriseadh ar ''Afrikakorps'' na Gearmáine ag Bir-Hakeim.
▲
== Quatrième République ==
Idir na blianta 1946 agus 1958, bhí de Gaulle as cumhacht. Tugtar ''‘la traversée du désert’'' nó ‘an turas trasna an fhásaigh’ ar an tréimhse seo.
Theip ar an ''Rassemblement du peuple français'', gluaiseacht pholaitiúil a bhunaigh de Gaulle sna blianta sin, ach glaodh ar ais é sa bhliain 1058 nuair a bhí cogadh cathartha ar tí briseadh amach de bharr ghéarchéim na hAilgéire.
"Ceann d’íoróin na staire is ea é gur chinn polaiteoirí na Fraince cumhacht iomlán a bhronnadh ar an nGinearál de Gaulle nuair a chlis ar an 4ú poblacht, go díreach mar a bhronnadar cumhacht iomlán ar an Marascal Pétain nuair a chlis ar an 3ú poblacht ocht mbliana déag roimhe sin."<ref>{{Lua idirlín|url=http://cstair.blogspot.com/2012_03_01_archive.html|teideal=Séarlas Mór|dáta=2012-07-03|work=Cúrsaí Staire|dátarochtana=2019-11-10}}</ref>
== Cinquième République ==
Line 53 ⟶ 60:
Tharla [[Réabhlóid]] na Mac Léinn i m[[An Bhealtaine|Bealtaine]] 1968. Ar an [[13 Bealtaine]] [[1968]], ghlac 800,000 duine, na ceardchumainn ina measc, páirt san agóid i bPáras in aghaidh de Gaulle. Ach sa deireadh thiar, ní raibh an Páirtí Cumannach sásta dul i gcomhpháirt leis na mic léinn (mar shampla "Dany le Rouge") ná a leithéid agus níorbh fhada go bhfuair an Ginearál de Gaulle an lámh in uachtar arís<ref>{{Lua idirlín|url=https://comhar.ie/leabhair/scealta-nuachta/|teideal=Scéalta Nuachta. Leabhair COMHAR 2016|údar=Deaglán de Bhréadún|dáta=2016|dátarochtana=2019}}</ref>, ar feadh cúpla mí ar aon nós.
D'éirigh de Gaulle as oifig ar an [[28 Aibreán]], [[1969]].[[Íomhá:Cashel House Hotel-012.JPG|clé|mion|Cashel House Hotel, 3 Meitheamh 1969, síniú de Gaulle]]
== De Gaulle in Éirinn agus bás ==▼
[[Íomhá:Cashel House Hotel-003.JPG|clé|mion|Cuimheacháin, Teach Cashel]]Thug de Gaulle cuairt ar Éirinn sa bhliain [[1969]]. Bhí an t-uachtarán díreach tar éis éirí as agus tháinig sé go hÉirinn ar feadh sé seachtaine le scríobh agus le machnamh. De shliocht Mhic Cartáin baea an Ginearál de Gaulle féin.<ref>{{Lua idirlín|url=http://eu2013.ie/ie/nuacht/news-items/2130603mosmyweek/|teideal=Irish EU Presidency, News items : 2130603 MoS My week|work=eu2013.ie|dátarochtana=2019-11-10}}</ref>
Chaith de Gaulle cúpla lá [[Baile Átha Cliath|cois Life]] ag deireadh a thurais ar chuireadh an uachtaráin, [[Éamon de Valera]]. Ag cruinniú a bhí aige le baill den rialtas, fiafraíodh de cén chomhairle a bheadh aige do mhuintir na hÉireann. Is fiú machnamh a dhéanamh ar an bhfreagra a thug sé:<blockquote>«Tá bhur neamhspleáchas polaitiúil agaibh. Caithfidh sibh bhur neamhspleáchas eacnamaíoch agus intleachtúil a fháil.’» <ref>{{Lua idirlín|url=http://cstair.blogspot.com/2012_03_01_archive.html|teideal=Séarlas Mór|dáta=2012-07-03|work=Cúrsaí Staire|dátarochtana=2019-11-10}}</ref></blockquote>Bhí an tsláinte go maith ag de Gaulle ag deireadh a shaoil. Ach ar an 9 Samhain 1970, bhí sé ag imirt ''Solitaire'' nuair a tháinig [[ainéaras]] air go tobann. Bhí 79 bliain d’aois aige ag an am.
▲== De Gaulle in Éirinn ==
Phós de Gaulle Yvonne Vendroux sa bhliain [[1921]] agus bhí triúr [[Teaghlach|clainne]] acu.
[[Íomhá:Ring of Kerry Sneem de Gaulle Denkmal Irland@20160602.jpg|mion|De Gaulle i gCiarraí, Sneem ]]
Line 70 ⟶ 71:
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{stumpa}}
| |||